Bài 6. Cảnh ngày xuân

Chào mừng các thầy cô giáo
về dự giờ lớp chúng ta !
Kính thưa các thầy cô giáo
cùng các bạn hoạc sinh của lớp 9.4
Trước thềm ngày 20 tháng 10 - Ngày thành lập Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam, Cho phép thầy cùng tất cả các thầy giáo và các bạn học sinh nam chúc cho các cô và các bạn học sinh nữ một ngày kỉ niệm sức khoẻ, tràn đầy hạnh phúc và thành công trong mọi công việc .
Hội giảng
Chào mừng ngày thành lập
Hội liên hiệp phụ nữ Việt Nam
Kiểm tra bài cũ
Câu 2: Bức chân dung Thuý Kiều nổi bật hơn. Vì :
ở Kiều có cả cái đẹp hình thức lẫn tâm hồn, tài năng;
Tác giả tập trung tả Kiều với nhiều câu thơ hơn Vân;
Tả vẻ đẹp của Vân trước để làm nền tăng thêm vẻ đẹp của Kiều
Câu 1: Đọc thuộc lòng đoạn trích Chị em Thuý Kiều. Cho biết nghệ thuật đặc sắc của đoạn trích.
Câu 2: Trong hai bức chân dung Thuý Kiều và Thuý Vân, em thấy bức chân dung nào nổi bật hơn? Vì Sao?
Nhắc lại bài cũ
Câu 1: Nghệ thuật đặc sắc trong đoạn trích Chị em Thuý Kiều là bút pháp ước lệ tượng trưng. Bên cạnh đó là nghệ thuật đòn bẩy.
Quan sát bức tranh sau và cho biết đó là bức hoạ của mùa nào trong năm?
Tháng Chạp
(V. L)
Tháng Chạp
Đường về quê
Trời giăng
mưa bụi nhớ nhung hoài
Tường vôi, cát trắng
Trường xây mới.
Thoang thoảng hương thơm,
mộng nối dài..
Lớp học
còn ngân vang lời giảng,
Hàng cây khoe sắc,
Lá đâm chồi.
Tháng Chạp,
Mùa xuân đà về tới
Mai đào rộ nở khắp muôn nơi.
Tháng Chạp
tôi còn trên bục giảng,
Còn vương, còn vấn giọng trò yêu.
Tháng Chạp tôi con mơ còn mộng.
Còn trong say đắm... Nôĩ... Bao điều
Ngữ văn 9 - Tiết 28
Văn bản: Cảnh ngày xuân
(Trích Truyện Kiều - Nguyễn Du)
2. Chú thích:
Các em hãy theo dõi những chú thích
I. Đọc - Tìm hiểu chú thích:
1. Xuất xứ:
Bạn nào thử cho biết đoạn trích Cảnh ngày xuân được trích trong phần nào của truyện Kiều?
Đoạn trích Cảnh ngày xuân nằm trong phần thứ nhất: Gặp gỡ và đính ước.
(1) Thoi: Con thoi là một dụng cụ trong nghề dệt . Câu thơ Ngày xuân con én đưa thoi ý nói ngày xuân có chim én bay qua bay lại như thoi đưa .
(2) Thiều quang: ánh sáng đẹp, tức là nói ánh sáng ngày xuân.
(3) Thanh minh: Tiết vào đầu tháng ba.
(4) Đạp thanh: Giẫm lên cỏ xanh.
(5) Yến anh: Chim én, chim oanh về mùa xuân thường ríu rít bay từng đàn.
(6) Tài tử giai nhân: Trai tài gái sắc.
(7) áo quần như nêm: Người đi lại đông đúc, chật như nêm.
(8) Vàng vó: Đồ vàng mã, giả những khối thoi vàng dùng đốt để tưởng nhớ người quá cố.
(9) Tiểu khê: Khe nước nhỏ.
(10) Dịp: Nhịp.
Hầu hết những từ ngữ được giải thích trên là từ mượn? Theo em,những từ ngữ đó chủ yếu là mượn tiếng nào? Vì sao lại mượn nhiều từ ngữ như vâỵ?
? Văn bản sử dụng nhiều từ Hán-Việt vì trong giai đoạn này, ngôn ngữ viết của người Việt là chữ Hán và chữ Nôm.
II. Đọc - Tìm hiểu văn bản:
Cảnh ngày xuân

Ngày xuân con én đưa thoi (1),
Thiều quang chín chục (2)đã ngoài sáu mươi.
Cỏ non xanh tận chân trời,
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa.
Thanh minh (3)trong tiết tháng ba,
Lễ là tảo mộ hội là đạp thanh (4).
Gần xa nô nức yến anh (5),
Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân.
Dập dìu tài tử giai nhân (6),
Ngựa xe như nước áo quần như nêm (7).
Ngổn ngang gò đống kéo lên,
Thoi vàng vó rắc tro tiền giấy bay (8).
Tà tà bóng ngã về tây,
Chị em thơ thẩn dan tay ra về.
Bước dần theo ngọn tiểu khê, (9)
Lần xem phong cảnh có bề thanh thanh.
Nao nao dòng nước uốn quanh,
Dịp (10)cầu nho nhỏ cuối ghềnh bắc ngang.
Đoạn trích kết cấu theo trình tự nào ? Xác định bố cục của đoạn trích ?
Em hãy đọc lại 4 câu thơ đầu

Đoạn thơ kết cấu theo trình tự thời gian của cuộc du xuân:
Bốn câu đầu: Khung cảnh ngày xuân.
Tám câu giữa: Khung cảnh lễ hội trong tiết thanh minh.
Sáu câu cuối: Cảnh chị em Kiều du xuân trở về.
Ngày xuân con én đưa thoi (1),
Thiều quang chín chục (2)đã ngoài saú mươi.
Cỏ non xanh tận chân trời,
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa.
1. Khung cảnh ngày xuân:
Khung cảnh ngày xuân được tác giả gợi tả qua những chi tiết nào ? (về đường nét, hình ảnh, màu sắc, khí trời, cảnh vật)
Cỏ non xanh tận chân trời
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa
Cách sử dụng từ " điểm " trong câu thơ có gì đặc biệt ?
=> Một bức tranh xuân nhẹ nhàng, thanh khiết nhưng sinh động có hồn chứ không tĩnh tại.
Những chi tiết đó gợi ấn tượng gì về mùa xuân?
Theo em, bức hoạ tuyệt đẹp về mùa xuân khắc hoạ rõ nhất
trong hai câu thơ nào ? Vì sao ?
Bức tranh mùa xuân với đầy đủ cả hình ảnh, màu sắc và âm thanh rộn ràng:
-Hình ảnh: chim én chao liệng, thiều quang, cỏ non, cành lê với vài bông hoa.
- Màu sắc: ánh sáng đẹp, màu xanh (cỏ non), màu trắng (hoa lê)
- Âm thanh: tiếng chim
Bình: Nghệ thuật dùng từ " điểm" của nhà thơ hết sức độc đáo. Qua đó, bức tranh xuân hiện lên đầy sức sống.
Đọc 8 câu thơ tiếp theo trong đoạn 2:
Thanh minh (3)trong tiết tháng ba,
Lễ là tảo mộ hội là đạp thanh (4).
Gần xa nô nức yến anh (5),
Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân.
Dập dìu tài tử giai nhân (6),
Ngựa xe như nước áo quần như nêm (7).
Ngổn ngang gò đống kéo lên,
Thoi vàng vó rắc tro tìên giấy bay (8).
8 câu thơ trên thể hiện nội dung gì?
2. Khung cảnh lễ hội trong tiết thanh minh:
Cảnh lễ hội trong tiết thanh minh có những hoạt động nào ?
Em hiểu gì về lễ tảo mộ và hội đạp thanh ?
Cảnh lễ hội trong tiết thanh minh có 2 phần: phần lễ tảo mộ và phần hội đạp thanh.
Tảo mộ là sửa san lại mồ mã ông bà
Đạp thanh là dậm lên cỏ xanh ? Vui hội
Nghệ thuật sử dụng từ ngữ và biện pháp tu từ trong 8 câu thơ có gì đặc biệt ?
- Dùng nhiều từ ghép và tà láy: Gần xa, yến anh, chị em, tài tử, giai nhân, nô nức, sắm sửa, dập dìu, ....)
- Dùng phép ẩn dụ ( Nô nức yến anh). Hoán dụ ( A�o quần như nêm)
? Nghệ thuật ấy tạo cho lễ hội thêm phần đông vui, náo nhiệt
Vậy qua cuộc vui xuân của chị em Kiều, tác giả đã khắc hoạ một truyền thống văn hoá lễ hội xa xưa như thế nào ? biểu hiện đạo lí gì của dân tộc ?
Em có thể đọc những câu ca dao, tục ngữ nói về lòng biết ơn của dân tộc ta ?
- Thể hiện một lễ hội văn hoá lâu đời của dân tộc.
-> Đạo lí uống nước nhớ nguồn là một truyền thống quí báu của dân tộc ta.
Uống nước nhớ nguồn.
Ăn quả nhớ kẻ trồng cây
Ăn khoai nhớ kẻ cho dây mà trồng.
Đọc 6 câu thơ cuối
Tà tà bóng ngã về tây,
Chị em thơ thẩn dan tay ra về.
Bước dần theo ngọn tiểu khê, (9)
Lần xem phong cảnh có bề thanh thanh.
Nao nao dòng nước uống quanh,
Dịp (10)cầu nho nhỏ cuối ghềnh bắc ngang.
Thảo luận theo nhóm:
Cảnh vật, không khí mùa xuân trong 6 câu thơ cuối có gì khác so với 4 câu thơ đầu ? Vì sao?
3.C�nh ch� em KiỊu du xu�n tr� vỊ:
C�nh ��ỵc mi�u t� trong s�u c�u th� cu�i l� c�nh g�?
Theo em từ ngữ nào trong đoạn thơ vừa có tác dụng miêu tả sắc thái cảnh vật, vừa bộc lộ tâm trạng con người ? Vì sao?
- Các từ láy: tà tà, thanh thanh, nao nao vừa có tác dụng miêu tả sắc thái cảnh vật, vừa bộc lộ tâm trạng con người
Cảm nhận của em về khung cảnh thiên nhiên và tâm trạng con người trong 6 câu thơ cuối ?
-Khung cảnh thiên nhiên thanh dịu, nhuốm màu tâm trạng, linh cảm điều gì sắp xảy ra
Bình về cái hay của 6 câu th� cuối
- Cảnh vẫn mang cái thanh, cái dịu của mùa xuân nhưng khác nhau về thời gian, không gian. (Sáng, chiều, vào hội, tan hội)
4. Nét độc đáo về nghệ thuật trong đoạn trích:
Trong đoạn trích Cảnh ngày xuân, nhà thơ đã sử dụng thành công nghệ thuật nào?
- Nghệ thuật miêu tả thiên nhiên đặc sắc.
Nét đặc sắc trong nghệ thuật miêu tả cảnh thiên nhiên ở đây như thế nào?
Sử dụng từ ngữ miêu tả độc đáo cùng với các từ ghép, từ láy tạo hình.
Kết hợp giữa bút pháp tả cụ thể, chi tiết và bút pháp gợi có tính chất điểm xuyết, chấm phá.
III. Tổng kết:
Ô chữ này có 10 chữ cái: ánh sáng đẹp trong đoạn thơ gọi là gì?
1
3
4
5
6
2
T h i e u q u a n g
Đ a p t h a n h
Đ i ê m
X u â n
h o a
s a u m ư ơ i
Ô chữ này có 8 chữ cái: Phần hội được miêu tả trong đoạn thơ là hội gì?
Ô chữ này có 4 chữ cái: Từ ngữ được dùng làm cho cảnh vật trở nên có hồn chứ không tỉnh tại.
Ô chữ này có 4 chữ cái: Bức tranh với gam màu xanh ở đây là bức tranh mùa...
Ô chữ này có 4 chữ cái: Từ còn thiếu trong câu thơ sau là từ gì? Cành lê trắng điểm một vài bông ...
Ô chữ này có 7 chữ cái: Từ cong thiếu trong câu thơ sau là từ gì? Thiều quang chín chục đã ngoài ...
Trò chơi ô chữ
Từ chìa khoá chúng ta cần tìm là ô chữ gồm 6 chữ cái tương ứng với nó là 6 ô chữ hàng ngang. Các đội lần lượt chọn ô chữ hàng ngang. Nếu trả lời đúng thì ô chữ hàng ngang sẽ xuất hiện và lần lượt các chữ trong từ chìa khoá sẽ được lật mở.
* Ghi nhớ:
Đoạn trích Cảnh Ngày xuân là một bức tranh thiên nhiên, lễ hội mùa xuân tươi đẹp, trong sáng, được gợi lên qua từ ngữ, bút pháp miêu tả giàu chất tạo hình của Nguyễn Du.
Phần về nhà:
Học thuộc lòng đoạn trích
Nắm kĩ phần nội dung bài học.
Làm bài tập SGK
Tiết sau, soạn bài Kiều ở lầu Ngưng Bích.
+ Tập vẽ cảnh Kiều ở lầu Ngưng Bích theo cảm nhận của em.
+ Học thuộc lòng trước đoạn trích để dễ theo dõi khi tìm hiểu.

Xin cảm ơn các thầy cô giáo đã về dự giờ !
chúc thầy cô sức khoẻ và hạnh phúc !