Bài 59. Sự điều hòa và phối hợp hoạt động của các tuyến nội tiết

BỘ MÔN SINH HỌC
TRƯỜNG THCS LONG MỸ
GV: Nguyễn Kim Muội
Tại sao nói tuyến yên là một tuyến quan trọng?
 Tuyến yên là một tuyến quan trọng nhất tiết các hoóc môn kích thích hoạt động của nhiều tuyến nội tiết khác (tuyến giáp, tuyến trên thận ,tuyến sinh dục,…)
Thuỳ trước tuyến yên (TB tiết hoocmon)
GH
TSH
ACTH
PRL
FSH
LH
Ôxitoxin
AHD
KIỂM TRA BÀI CŨ
* Lưu ý: hoạt động của tuyến yên chịu sự chi phối của hệ thần kinh mà trực tiếp là vùng dưới đồi.
Ta biết rằng nếu tuyến giáp tiết nhiều Tiroxin sẽ gây bệnh bướu cố lồi mắt (bệnh Bazodo), nếu tiết ít sẽ gây bướu cổ. Nếu tuyến tụy không tiết đủ Isulin có thể gây bệnh tiểu đường, ….
Vậy ở người bình thường thì cơ chế nào đã điều chỉnh lượng hoocmon do các tuyến giáp và tuyến tụy vừa đủ hoặc có thể điều chỉnh đường huyết giữ ổn định được như vậy. Đó là sự điều hòa và phối hợp hoạt động của các tuyến nội tiết.
BÀI 59. SỰ ĐIỀU HÒA VÀ PHỐI HỢP HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC TUYẾN NỘI TIẾT
I. ĐIỀU HÒA HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC TUYẾN NỘI TIẾT:
II. SỰ PHỐI HỢP HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC TUYẾN NỘI TIẾT:
I. Điều hoà hoạt động của các tuyến nội tiết:
1) Điều hoà hoạt động của tuyến giáp:
Tuyến giáp tiết loại hoocmôn gì? Loại Hoocmon này đã ảnh hưởng đến cơ thể như thế nào?
 Hoocmôn tuyến giáp là tirôxin (TH) có trong thành phần của iốt. Hoocmôn này có vai trò quan trọng trong trao đổi chất và quá trình chuyển hoá các chất trong tế bào.
Tuyến giáp
BÀI 59. SỰ ĐIỀU HÒA VÀ PHỐI HỢP HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC TUYẾN NỘI TIẾT
Nguyên nhân do thiếu iốt trong khẩu phần ăn, tirôxin không tiết ra được (vì không có iốt) buộc tuyến giáp phải hoạt động mạnh để tạo tirôxin. Do hoạt động mạnh, tuyến nở to gây bệnh biếu cổ.
Tuyến giáp hoạt đông mạnh tiết nhiều tirôxin làm tăng cường quá trình trao đổi chất ,tăng tiêu dùng ôxi nhịp tim tăng, người bệnh luôn ở trạng thái hồi hộp căng thẳng, mất ngủ sút cân nhanh. Mặt khác do tích nước phù nề ở các tổ chức sau cầu mắt nên mắt bị lồi ra
Bệnh bướu cổ
Bệnh Bazơđô
Đần độn
Sự rối loạn hoocmon tuyến giáp gây bệnh đần độn
Người lớn bị giảm trí nhớ
Dòng máu
TSH
-
+
Vùng dưới đồi
Tế bào đích
Tirôxin
TSH
Quan sát sơ đồ hình 59-1 hãy giải thích cơ chế điều hoà hoạt động của tuyến giáp?
-
+
Dòng máu
TSH
+
+
-
-
Vùng dưới đồi
TB đích
Tirôxin
TSH
Cơ chế điều hoà hoạt động của tuyến giáp ?
Khi tirôxin tiết quá nhiều lượng hoocmôn này theo máu:
+ Lên vùng dưới đồi, dưới tác dụng của loại hooc môn thừa này vùng dưới đồi tiết ra một chất ức chế thuỳ trước tuyến yên.
+ Lên thẳng thuỳ trước tuyến yên ức chế tuyến yên tiết TSH.
* Kết quả: Không có TSH tới tuyến giáp ngừng tiết tirôxin lượng chất này trở về trạng thái cân bằng.
Dưới tác dụng của TSH do thuỳ trước tuyến yên sinh ra → Tuyến giáp tiết tirôxin
2) Điều hoà hoạt động của vỏ tuyến trên thận:
BÀI 59. SỰ ĐIỀU HÒA VÀ PHỐI HỢP HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC TUYẾN NỘI TIẾT
I. Điều hoà hoạt động của các tuyến nội tiết:
1) Điều hoà hoạt động của tuyến giáp:
Dòng máu
ACTH
Vỏ tuyến trên thận
Cooctizôn
Thuỳ trước tuyến yên
Vùng dưới đồi
Góp phần điều hoà đường huyết
Cooctizôn kìm hãm tiết ACTH
-
-
+
+
Theo sơ đồ 59-2 hãy giải thích sự điều hoà và hoạt động của phần vỏ tuyến trên thận?
Dòng máu
ACTH
Vỏ tuyến trên thận
Cooctizôn
Thuỳ trước tuyến yên
Vùng dưới đồi
Góp phần điều hoà đường huyết
Cooctizôn kìm hãm tiết ACTH
-
-
+
+
Cơ chế điều hoà
- Dưới tác dụng của hoocmôn ACTH do thuỳ trước của tuyến yên tiết ra, vỏ tuyến trên thận sản sinh hooc môn cooctizôn điều hoà Na+, K+ trong máu,
- Khi lượng hoocmôn trong máu nhiều chất này theo máu:
+ Về vùng dưới đồi làm vùng này tiết chất kìm hãm thuỳ trước tuyến yên tiết ACTH.
+ Về thẳng thuỳ trước tuyến yên kìm hãm sự tiết ACTH của tuyến yên.
 Kết quả: không có ACHT tới vỏ tuyến trên thận ngừng tiết cooctizôn, lượng hoocmôn này được cân bằng.
3) Kết luận:
2) Điều hoà hoạt động của vỏ tuyến trên thận:
BÀI 59. SỰ ĐIỀU HÒA VÀ PHỐI HỢP HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC TUYẾN NỘI TIẾT
I. Điều hoà hoạt động của các tuyến nội tiết:
1) Điều hoà hoạt động của tuyến giáp:
- Tuyến yên tiết hoocmôn điều khiển hoạt động của các tuyến nội tiết.
- Tuy nhiên hoạt động của tuyến yên tăng cường hay kìm hãm chịu sự chi phối của các hoocmon do các tuyến nội tiết khác tiết ra. Đó chính là cơ chế tự điều hoà của các tuyến nội tiết nhờ các luồng thông tin ngược.
I. Điều hoà hoạt động của các tuyến nội tiết:
BÀI 59. SỰ ĐIỀU HÒA VÀ PHỐI HỢP HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC TUYẾN NỘI TIẾT
II. Sự phối hợp hoạt động của các tuyến nội tiết:
Đọc TTSGK
Khi đường huyết tăng
(Sau bữa ăn )
TB α:
TB β:
Đảo tuỵ
Insulin
Glucagôn
Glicôzen
Glucagôn
Glucôzơ
Đường huyết giảm xuống mức bình thường
Đường huyết tăng lên mức bình thường
Khi đường huyết giảm
(Xa bữa ăn,cơ thể hoạt động )
--
+
-
+
Quan sát sơ đồ sau:
Khi đường huyết tăng
(Sau bữa ăn )
TB α:
TB β:
Đảo tuỵ
Insulin
Glucôzơ
Glicôzen
Glucagôn
Glucôzơ
Đường huyết giảm xuống mức bình thường
Đường huyết tăng lên mức bình thường
Khi đường huyết giảm
(Xa bữa ăn,cơ thể hoạt động )
--
+
-
+
Quá trình điều hòa đường huyết trong máu của tuyến tụy
Dựa vào sơ đồ hình 59-3 hãy trình bày sự phối hợp của vỏ tuyến trên thận và tuyến tuỵ (khi đường huyết giảm)?
Glucôzơ
Máu giảm
Glucagôn
Glicôgen
Glucôzơ
Glucôzơ
Glucôzơ
Thuỳ trước tuyến yên
Glicôgen
ACTH
ACTH
Axit lắc tích
Và Axít amin
Glucôzơ
(Mỡ) Glixêrin
Vùng dưới đồi
Coóctizôn
I. Điều hoà hoạt động của các tuyến nội tiết:
BÀI 59. SỰ ĐIỀU HÒA VÀ PHỐI HỢP HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC TUYẾN NỘI TIẾT
II. Sự phối hợp hoạt động của các tuyến nội tiết:
 Trên thực tế khi lượng đường trong máu giảm mạnh thì không chỉ tuyến tụy mà các tuyến nội tiết khác cùng phối hợp hoạt động để làm tăng đường huyết.
Rút ra kết luận về sự phối hợp hoạt động của các tuyến nội tiết?
 - Sự hoạt động của các tuyến nội tiết có tác dụng duy trì tính ổn định của môi trường trong, đảm bảo các quá trình sinh lí trong cơ thể diễn ra bình thường.
TB α của đảo tuỵ hoạt động tiết glucagôn biến glicôgen thành glucôzơ mà còn có sự phối hợp của hai tuyến trên thận tiết coóctirôn chuyển hoá lipít và prôtêin thành glucôzơ làm tăng đường huyết.
- Sau các hoạt động đói kéo dài đường huyết giảm:
I. Điều hoà hoạt động của các tuyến nội tiết:
BÀI 59. SỰ ĐIỀU HÒA VÀ PHỐI HỢP HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC TUYẾN NỘI TIẾT
II. Sự phối hợp hoạt động của các tuyến nội tiết:
THÔNG TIN CẦN BIẾT
Về mặt cơ thể thì sự điều hòa đường huyết chịu sự chi phối và điều khiễn của các tuyến nội tiết (tuyến tụy, tuyến trên thận).
Tuy nhiên trong khẩu phần ăn hằng ngày cũng có ảnh hưởng đến lượng đường huyết của cơ thể.
Em cần làm gì để hạn chế sự rối loạn trao đổi đường huyết trong cơ thể?
Ăn, uống cân đối
 Ăn uống điều độ, hạn chế ăn quá nhiều đồ ngọt, bánh kẹo, uống nước giải khát có gas,.. Nên tập TDTT, lao động và nghỉ nghơi hợp lý.
Luyện tập TDTT
Hãy chọn ý đúng
1) Tuyến nào giữ vai trò quan trọng nhất trong các tuyến sau?
A. Tuyến tuỵ
B. Tuyến giáp
C. Tuyến yên
D. tuyến trên thận
C
CỦNG CỐ
2) Tuyến tuỵ là loại tuyến nào?
Tuyến ngoại tiết, vì tiết dịch tuỵ đổ vào tá tràng.
Tuyến nội tiết, vì các tế bào tiết hoocmôn ngấm thẳng vào máu.
Tuyến pha, vì tuyến tuỵ gồm hai phần: Một phần là tế bào tiết dịch tuỵ theo ống dẫn đổ vào tá tràng. Một phần là các tế bào trong các đảo tuỵ tiết hoocmôn ngấm thẳng vào máu.
Tuyến pha vì các tế bào này vừa tiết dịch tuỵ vừa tiết hoocmôn
CỦNG CỐ
Hãy chọn ý đúng
C
DẶN DÒ
Học bài, trả lời câu hỏi SGK/186
Xem trước bài 60: Cơ quan sinh dục nam.
Tìm hiểu các biện pháp giữ gìn vệ sinh cơ quan sinh dục nam.
KÍNH CHÀO TẠM BIỆT QUÝ THÀY CÔ
HẸN GẶP LẠI