Bài 59. Sự điều hòa và phối hợp hoạt động của các tuyến nội tiết

KÍNH CHÀO QUÝ THẦY CÔ GIÁO
Người thực hiện: EA
CHÀO CÁC EM HỌC SINH
PHÒNG GIÁO DỤC - ĐÀO TẠO TUY AN
TRƯỜNG THCS ĐINH TIÊN HOÀNG
- Tại sao nói tuyến yên là một tuyến quan trọng chỉ đạo hầu hết các tuyến nội tiết khác?
- Tuyến yên là một tuyến quan trọng nhất tiết các hoóc môn kích thích hoạt động của nhiều tuyến nội tiết khác (tuyến giáp, tuyến trên thận, tuyến sinh dục…)
Các yếu tố giải phóng
Thuỳ trước tuyến yên (TB tiết hoocmon
GH
TSH
ACTH
PRL
FSH
LH
Ôxitoxin
AHD
KIỂM TRA BÀI CŨ
I. Điều hoà hoạt động của các tuyến nội tiết:
1. Điều hoà hoạt động của tuyến giáp:
1. Tuyến giáp tiết loại hoocmôn nào? Loại này đã ảnh hưởng đến cơ thể như thế nào?
Trả lời: Hoocmôn tuyến giáp là tirôxin (TH) trong thành phần có iốt. Hoocmôn này có vai trò quan trọng trong trao đổi chất và quá trình chuyển hoá các chất trong tế bào.
Tuyến giáp
Tiết 62-Bài 59: SỰ ĐIỀU HÒA VÀ PHỐI HỢP HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC TUYẾN NỘI TIẾT
Nguyên nhân do thiếu iốt trong khẩu phần ăn, tirôxin không tiết ra được (vì không có iốt) buộc tuyến giáp phải hoạt động mạnh để tạo tirôxin. Do hoạt động mạnh, tuyến nở to gây bệnh biếu cổ.
Tuyến giáp hoạt đông mạnh tiết nhiều tirôxin làm tăng cường quá trình trao đổi chất, tăng tiêu dùng ôxi nhịp tim tăng, người bệnh luôn ở trạng thái hồi hộp căng thẳng, mất ngủ sút cân nhanh. Mặt khác do tích nước phù nề ở các tổ chức sau cầu mắt nên mắt bị lồi ra.
Bệnh bướu cổ
Bệnh Bazơđô
Đần độn
Dòng máu
TSH
-
+
Vùng dưới đồi
Tế bào đích
Tirôxin
TSH
2) Quan sát sơ đồ hình 59-1 hãy giải thích cơ chế điều hoà hoạt động của tuyến giáp?
-
+
Tuyến giáp
Dòng máu
TSH
+
+
-
-
Vùng dưới đồi
Tế bào đích
Tirôxin
TSH
Khi tirôxin tiết quá nhiều lượng hoocmôn này theo máu:
+ Lên vùng dưới đồi, dưới tác dụng của loại hooc môn thừa này vùng dưới đồi tiết ra một chất ức chế thuỳ trước tuyến yên.
+ Lên thẳng thuỳ trước tuyến yên ức chế tuyến yên tiết TSH.
Kết quả: Không có TSH tới tuyến giáp ngừng tiết tirôxin lượng chất này trở về trạng thái cân bằng.
- Dưới tác dụng của TSH do thuỳ trước tuyến yên sinh ra →Tuyến giáp tiết tirôxin
Tuyến giáp
I. Điều hoà hoạt động của các tuyến nội tiết:
1. Điều hoà hoạt động của tuyến giáp:
Tiết 62-Bài 59: SỰ ĐIỀU HÒA VÀ PHỐI HỢP HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC TUYẾN NỘI TIẾT
2. Điều hoà hoạt động của vỏ tuyến trên thận:
Dòng máu
ACTH
Vỏ tuyến trên thận
Cooctizôn
Thuỳ trước tuyến yên
Vùng dưới đồi
Góp phần điều hoà đường huyết
Cooctizôn kìm hãm tiết ACTH
-
-
+
+
- Theo sơ đồ 29-2 hãy giải thích sự điều hoà và hoạt động của phần vỏ tuyến trên thận.
- Dưới tác dụng của hoocmôn ACTH do thuỳ trước của tuyến yên tiết ra, vỏ tuyến trên thận sản sinh hooc môn cooctizôn điều hoà Na+, K+ trong máu.
Dòng máu
ACTH
Vỏ tuyến trên thận
Cooctizôn
Thuỳ trước tuyến yên
Vùng dưới đồi
Góp phần điều hoà đường huyết
Cooctizôn kìm hãm tiết ACTH
-
-
+
+
Khi lượng hoocmôn trong máu nhiều chất này theo máu:
+ Về vùng dưới đồi làm vùng này tiết chất kìm hãm thuỳ trước tuyến yên tiết ACTH.
+ Về thẳng thuỳ trước tuyến yên kìm hãm sự tiết ACTH của tuyến yên.
Dòng máu
ACTH
Vỏ tuyến trên thận
Cooctizôn
Thuỳ trước tuyến yên
Vùng dưới đồi
Góp phần điều hoà đường huyết
Cooctizôn kìm hãm tiết ACTH
-
-
+
+
Kết quả: không có ACHT tới vỏ tuyến trên thận ngừng tiết cooctizôn, lượng hoocmôn này được cân bằng.
Dòng máu
ACTH
Vỏ tuyến trên thận
Cooctizôn
Thuỳ trước tuyến yên
Vùng dưới đồi
Góp phần điều hoà đường huyết
Cooctizôn kìm hãm tiết ACTH
-
-
+
+
Cơ chế điều hoà
Dưới tác dụng của hoocmôn ACTH do thuỳ trước của tuyến yên tiết ra, vỏ tuyến trên thận sản sinh hooc môn cooctizôn điều hoà Na+, K+ trong máu.
Khi lượng hoocmôn trong máu nhiều chất này theo máu:
+ Về vùng dưới đồi làm vùng này tiết chất kìm hãm thuỳ trước tuyến yên tiết ACTH.
+ Về thẳng thuỳ trước tuyến yên kìm hãm sự tiết ACTH của tuyến yên.
Kết quả: Không có ACHT tới vỏ tuyến trên thận ngừng tiết cooctizôn, lượng hoocmôn này được cân bằng.
I. Điều hoà hoạt động của các tuyến nội tiết:
1. Điều hoà hoạt động của tuyến giáp:
Tiết 62-Bài 59: SỰ ĐIỀU HÒA VÀ PHỐI HỢP HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC TUYẾN NỘI TIẾT
2. Điều hoà hoạt động của vỏ tuyến trên thận:
3. Kết luận: Tuyến yên tiết hoocmôn điều khiển hoạt động của các tuyến nội tiết. Tuy nhiên, các tuyến nội tiết cũng tiết hoocmôn chi phối hoạt động của tuyến yên. Đó chính là cơ chế tự điều hoà của các tuyến nội tiết nhờ các luồng thông tin ngược.
Khi đường huyết tăng (Sau bữa ăn)
TB α:
TB β:
Đảo tuỵ
Insulin
Glucagôn
Glicôzen
Glucagôn
Glucôzơ
Đường huyết giảm xuống mức bình thường
Đường huyết tăng lên mức bình thường
Khi đường huyết giảm (Xa bữa ăn, cơ thể hoạt động)
--
+
-
+
Hãy trình bày quá trình điều hoà đường huyết qua sơ đồ
Khi đường huyết tăng (Sau bữa ăn)
TB α:
TB β:
Đảo tuỵ
Insulin
Glucôzơ
Glicôzen
Glucagôn
Glucôzơ
Đường huyết giảm xuống mức bình thường
Đường huyết tăng lên mức bình thường
Khi đường huyết giảm (Xa bữa ăn, cơ thể hoạt động)
--
+
-
+
I. Điều hoà hoạt động của các tuyến nội tiết:
1. Điều hoà hoạt động của tuyến giáp:
Tiết 62-Bài 59: SỰ ĐIỀU HÒA VÀ PHỐI HỢP HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC TUYẾN NỘI TIẾT
2. Điều hoà hoạt động của vỏ tuyến trên thận:
3. Kết luận: Tuyến yên tiết hoocmôn điều khiển hoạt động của các tuyến nội tiết. Tuy nhiên, các tuyến nội tiết cũng tiết hoocmôn chi phối hoạt động của tuyến yên. Đó chính là cơ chế tự điều hoà của các tuyến nội tiết nhờ các luồng thông tin ngược.
II. Sự phối hợp hoạt động của các tuyến nội tiết:
Dựa vào sơ đồ hình 29-3 hãy trình bày sự phối hợp của vỏ tuyến trên thận và tuyến tuỵ (khi đường huyết giảm)?
Glucôzơ
Máu giảm
Glucagôn
Glicôgen
Glucôzơ
Glucôzơ
Glucôzơ
Thuỳ trước tuyến yên
Glicôgen
ACTH
ACTH
Axit lác tít và Axít amin
Glucôzơ
(Mỡ) Glixêrin
Vùng dưới đồi
Coóctizôn
I. Điều hoà hoạt động của các tuyến nội tiết:
Tiết 62-Bài 59: SỰ ĐIỀU HÒA VÀ PHỐI HỢP HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC TUYẾN NỘI TIẾT
II. Sự phối hợp hoạt động của các tuyến nội tiết:
- Sự hoạt động của các tuyến nội tiết có tác dụng duy trì tính ổn định của môi trường trong, đảm bảo các quá trình sinh lí trong cơ thể diễn ra bình thừơng.
- TB α của đảo tuỵ hoạt động tiết glucagôn biến glicôzen thành glucôzơ mà còn có sự phối hợp của hai tuyến trên thận tiết coóctirôn chuyển hoá lipít và prôtêin thành glucôzơ làm tăng đường huyết.
- Sau các hoạt động đói kéo dài đường huyết giảm:
CỦNG CỐ
1. Tuyến nào giữ vai trò quan trọng nhất trong các tuyến sau?
A. Tuyến tuỵ. B. Tuyến giáp
C. Tuyến yên. D. tuyến trên thận
C
2) Tuyến tuỵ là loại tuyến nào?
Tuyến ngoại tiết, vì tiết dịch tuỵ đổ vào tá tràng.
Tuyến nội tiết, vì các tế bào tiết hoocmôn ngấm thẳng vào máu.
Tuyến pha, vì tuyến tuỵ gồm hai phần: Một phần là tế bào tiết dịch tuỵ theo ống dẫn đổ vào tá tràng. Một phần là các tế bào trong các đảo tuỵ tiết hoocmôn ngấm thẳng vào máu.
Tuyến pha vì các tế bào này vừa tiết dịch tuỵ vừa tiết hoocmôn.
Hãy chọn ý đúng
Chào tạm biệt
Chúc các thầy cô giáo mạnh khoẻ
Chúc các em học sinh chăm ngoan học giỏi