Bài 57. Tuyến tụy và tuyến trên thận

QUÝ THẦY CÔ GIÁO CÙNG CÁC EM HỌC SINH
TRƯờng thcs đại đồng
Tổ khoa học tự nhiên
Giáo viên: Vũ Thị Minh
[email protected]
Điện thoại: 01295122599

KIỂM TRA BÀI CŨ
Vì sao tuyến yên là tuyến nội tiết quan trọng nhất

Vì sao tuyến yên là tuyến nội tiết quan trọng nhất

Tiết hoocmôn chỉ đạo hầu hết các tuyến nội tiết khác, ảnh hưởng đến sự tăng trưởng của cơ thể, trao đổi chất đường, chất khoáng, co thắt cơ trơn tử cung…
TUYẾN GIÁP
TUYẾN YÊN
Buồng trứng
Tinh hoàn
Gan
Tuyến trên thận
Nữ :Phát triển bao noãn, tiết ơstrôgen,
rụng trứng, tạo và duy trì thể vàng
Nam: sinh tinh,
tiết testôstêron
Tiết hoocmôn
Tirôxin (TH )
Tiết sữa
(tạo sữa)

Tăng trưởng
cơ thể
Kích tố
tuyến sữa
Kích tố
tuyến giáp
Kích tố thể vàng
Kích tố nang trứng
Kích tố
tăng trưởng
Hệ cơ xương
(thông qua gan)

Điều hòa hoạt động
sinh dục, trao đổi
đường,chất khoáng
Kích tố vỏ tuyến
trên thận

Tuyến sữa

Tuyến giáp

Thùy trước tuyến yên
Hội chứng Cushing
Do lớp giữa tuyến trên thận tiết nhiều hoocmôn gây rối loạn chuyển hóa gluxit và prôtêin làm đường huyết tăng, huyết áp cao, cơ yếu và phù nề. Khối lượng của xương và cơ bị giảm do prôtêin bị phân giải. có trường hợp bệnh nhân tích mỡ ở vai hoặc mặt gây vai u, mặt phị.
I- Tuyến tụy:
1. Vị trí, cấu tạo
1
Khoang miệng
Răng
Lưỡi
Họng
Thực quản
Dạ dày
Tá tràng
Ruột non
Ruột già
Ruột thẳng
Hậu môn
Tuyến nước bọt
Tuyến tụy
Ruột thừa
Gan
Tuyến mật
Quan sát H57-1, kết hợp thông tin mục I / SGK
Hãy nêu chức năng của tuyến tụy mà em biết.
?
Hình 57-1. Tuyến tụy với cấu trúc của đảo tụy
I- Tuyến tụy:
1. Vị trí, cấu tạo:
- Tuyến tụy là tuyến pha:
- Tuyến tụy / hệ tiêu hóa
+ Chức năng ngoại tiết: do các tế bào tiết dịch tụy theo ống dẫn
đổ vào tá tràng giúp ruột non tiêu hóa thức ăn.
+ Chức năng nội tiết: do các tế bào đảo tụy thực hiện
(α tiết glucagôn, β tiết insulin).
2. Vai trò của các hoocmôn tuyến tụy:
Khi đường huyết tăng
(sau bữa ăn)
Khi đường huyết giảm
(xa bữa ăn)
Tế bào β
Tế bào α
Đảo
tuỵ
Glucôzơ
Glucôzơ
Đường huyết giảm xuống
mức bình thường
Đường huyết tăng lên
mức bình thường
+
Kích thích
-
Kìm hãm
+
+
-
-
Insulin
Glucagôn
Glicôgen
…….1…...
…….4….....
2
5
3
trên 0,12%
Dưới 0,12%
SƠ ĐỒ ĐIỀU HÒA LƯỢNG ĐƯỜNG TRONG MÁU
Gan và cơ
I- Tuyến tụy:
1. Vị trí, cấu tạo:
- Tuyến tụy là tuyến pha:
- Tuyến tụy / hệ tiêu hóa
+ Chức năng ngoại tiết: do các tế bào tiết dịch tụy theo ống dẫn
đổ vào tá tràng giúp ruột non tiêu hóa thức ăn.
+ Chức năng nội tiết: do các tế bào đảo tụy thực hiện
(α tiết glucagôn, β tiết insulin).
2. Vai trò của các hoocmôn tuyến tụy:
- Khi đường huyết tăng, tế bào β tiết insulin chuyển glucôzơ  glicôgen
- Khi đường huyết giảm, tế bào α tiết glucagôn chuyển glicôgen  glucôzơ
Nhờ tác dụng đối lập của hai loại hoocmôn mà tỷ lệ đường huyết
luôn ổn định, đảm bảo cho hoạt động sinh lý của cơ thể diễn ra bình thường
Bệnh tiểu đường:
Bệnh tiểu đường là do hàm lượng đường trong máu cao làm cho thận không hấp thu hết nên đái tháo đường ra ngoài. Bệnh tiểu đường là do tế bào β rối loạn nên không tiết hoocmôn insulin hoặc do tế bào gan, cơ không tiếp nhận insulin.
Sự rối loạn trong hoạt động nội tiết của tuyến tụy sẽ dẫn tới tình trạng bệnh lí: bệnh tiểu đường, chứng hạ đường huyết.
Chứng hạ đường huyết: hàm lượng đường trong máu giảm xuống, do tế bào α không tiết hoocmôn glucagôn
THÔNG TIN SỨC KHỎE
Bệnh nhân tiểu đường rất dễ bị cao huyết áp, xơ cứng động mạch, nhiễm trùng da, suy thận, mù mắt, nhồi máu cơ tim, tai biến mạch máu não gây bại liệt  tử vong.
Các biến chứng của bệnh tiểu đường
Bệnh nhân tiểu đường rất dễ bị cao huyết áp, xơ cứng động mạch, nhiễm trùng da, suy thận, mù mắt, nhồi máu cơ tim, tai biến mạch máu não gây bại liệt  tử vong.
Các biến chứng của bệnh tiểu đường
Cách đơn giản phòng tránh bệnh tiểu đường

Tiểu đường đã trở thành một căn bệnh phổ biến, nghiêm trọng trong xã hội hiện nay . Mặc dù căn bệnh này rất phổ biến nhưng chúng ta nên biết rằng nó hoàn toàn có thể phòng ngừa được bằng lối sống lành mạnh và ăn uống khoa học.
1. Giảm cân
Giảm trọng lượng cơ thể là cách đơn giản nhất để đưa bạn ra khỏi vòng nguy hiểm của căn bệnh tiểu đường. Những người thừa cân hoặc béo phì có nguy cơ cao nhất mắc căn bệnh này.
Điều quan trọng là bạn kiểm soát được lượng calo bổ sung vào cơ thể mỗi ngày và chăm chỉ tập luyện thể thao đều đặn.
2. Ăn nhiều rau xanh
Nếu bạn thường ăn sáng với những đồ ăn nhiều dầu mỡ như bánh mì bơ, phomat bơ, khoai tây chiên… hãy đổi vị bằng món salad mỗi sáng. Bổ sung nhiều rau xanh thường xuyên là cách đơn giản nhất để phòng tránh bệnh tiểu đường. Đây cũng là cách hữu hiệu để giảm thiểu cân nặng, giữ lượng đường trong máu được ổn định.
3. Hạn chế đi xe
4. Bổ sung ngũ cốc nguyên hạt
5. Làm bạn với cà phê
6. Bỏ qua thức ăn nhanh
Thức ăn nhanh là cơn ác mộng tồi tệ nhất trong cuộc chiến chống lại bệnh tiểu đường.
7. Khám bệnh thường xuyên

Phòng tránh bệnh tiểu đường ở trẻ nhỏ

Cũng như người trưởng thành, lý do mắc bệnh tiểu đường ở trẻ có thể liên quan đến gen và môi trường sống. Những triệu chứng phổ biến cũng giống người lớn như khát nước, giảm cân, thường xuyên đi tiểu, đau bụng, đau đầu. Các nhà khoa học cho rằng bố mẹ cần hướng dẫn cho trẻ em thường xuyên tập thể dục.
                                                                                                                                                                                                                                                
Một nghiên cứu gần đây cho thấy tập thể dục
khoảng 30 phút mỗi ngày và giảm 5-10%
trọng lượng cơ thể có tác dụng tốt hơn
trong việc sử dụng thuốc điều trị bệnh
tiểu đường. Các hoạt động thể chất
giúp kiểm soát lượng đường gluco trong máu,
trọng lượng và huyết áp - những yếu tố
có thể dẫn đến nguy cơ mắc bệnh tiểu đường.

Trẻ em rất dễ bị tác động trước vô số quảng cáo về thức ăn vặt trên truyền hình do đó cha mẹ phải quan tâm hướng dẫn con mình nên ăn những thức ăn lành mạnh và tốt cho sức khỏe.


II- Tuyến trên thận:
1. Vị trí, cấu tạo
I- Tuyến tụy:
gồm hai tuyến nằm ở đầu trước hai quả thận
23
Hình 57-2. Cấu tạo của tuyến trên thận
 Dựa vào hình 57-2, hãy trình bày khái quát cấu tạo của tuyến trên thận.
II- Tuyến trên thận:
1. Vị trí, cấu tạo
I- Tuyến tụy:
- Vị trí: gồm một đôi nằm trên đỉnh hai quả thận
- Cấu tạo:
+ Phần vỏ gồm 3 lớp: Lớp cầu, lớp sợi, lớp lưới
+ Phần tủy
2. Chức năng của các hoocmôn tuyến trên thận:
Lớp cầu
Lớp sợi
Lớp lưới
Tiết hoocmon điều hoà các muối natri, kali trong máu
Tiết hoocmon điều hoà đường huyết (tạo glucôzơ từ protêin và lipit)
Tiết hoocmon điều hoà sinh dục nam
Tiết Ađrênalin và Norađrênalin có tác dụng điều hòa hoạt động tim mạch và hô hấp, góp phần cùng glucagon điều chỉnh lượng đường trong máu
Xác định cấu tạo và chức năng của tuyến trên thận
Hội chứng Cushing
Do lớp giữa tuyến trên thận tiết nhiều hoocmôn gây rối loạn chuyển hóa gluxit và prôtêin làm đường huyết tăng, huyết áp cao, cơ yếu và phù nề. Khối lượng của xương và cơ bị giảm do prôtêin bị phân giải. có trường hợp bệnh nhân tích mỡ ở vai hoặc mặt gây vai u, mặt phị.
Hình 57-3. Bệnh nhân mắc hội chứng Cushing (sau 4 tháng)
II- Tuyến trên thận:
1. Vị trí, cấu tạo
I- Tuyến tụy:
- Vị trí: gồm một đôi nằm trên đỉnh hai quả thận
- Cấu tạo:
+ Phần vỏ gồm 3 lớp: Lớp cầu, lớp sợi, lớp lưới
+ Phần tủy
2. Chức năng của các hoocmôn tuyến trên thận:
+ Vỏ tuyến: Tiết các hoocmôn điều hòa lượng muối Na, K trong máu; điều hòa đường huyết; điều hòa sinh dục nam.
+ Tủy tuyến: Tiết hoocmôn ađrênalin và noađrênalin có tác dụng điều hòa hoạt động tim mạch và hô hấp, cùng glucagôn điều chỉnh lượng đường trong máu khi đường huyết hạ
* Tuyến tuỵ là (1)…………… vừa tiết dịch tiêu hoá, vừa tiết hoocmôn. Có 2 loại hai loại hoocmôn là insulin và glucagôn có tác dụng điều hoà lượng đường trong máu luôn ổn định: insulin làm (2)…………………….. khi đường huyết tăng, glucagôn làm (3)…………….......... khi lượng đường trong máu giảm.
* Tuyến trên thận gồm phần vỏ và (4)………. .... Phần vỏ tiết các hoocmôn có tác dụng (5)…………………
điều hoà các muối natri, kali trong máu và làm thay đổi các đặc tính sinh dục nam
Phần tuỷ tiết (6)…………. và norađrênalin có tác dụng điều hoà hoạt động tim mạch, hô hấp, góp phần cùng glucagôn điều chỉnh lượng đường trong máu
tuyến pha
giảm đường huyết
tăng đường huyết
phần tủy
điều hoà đường huyết
ađrênalin
GHI NHỚ
?. Chọn từ hoặc cụm từ thích hợp để điền vào chỗ trống:
Trò chơI lật ô tìm chân dung
1
3
2
4
Hãy chọn ý đúng nhất:

Lớp ngoài cùng (lớp cầu) của vỏ tuyến trên thận
tiết hoocmôn :
A. Bi?n d?i prụtein th�nh glucụzo
Di?u ho� sinh d?c nam.
Di?u ho� mu?i natri,kali trong mỏu.
D. Phõn gi?i lipit th�nh axit amin v� axit bộo
2. Insulin có vai trò giảm đường huyết bởi các hoạt động :

A. Biến đổi lipit, protetin thành glucôzơ
B. Biến đổi glucôzơ thành glicôgen
C. Biến đổi glicôgen thành glucôzơ
D. Điều chỉnh đường huyết khi đường huyết bị hạ
3. Hoạt động nội tiết của tuyến tuỵ bị rối loạn sẽ dẫn đến:
A. Bệnh tiểu đường
B. Bệnh Bazơđô
C. Bệnh tăng huyết áp
D. Khả năng tiêu hoá thức ăn giảm
4- Hooc môn có tính chất:
A. Có hoạt tính sinh học rất cao.
Không mang tính đặc trưng cho loài.
Tác dụng nên một số cơ quan, một số quá trình nhất định.
Cả A, B và C đều đúng
DẶN DÒ

* ĐỐI VỚI BÀI HỌC Ở TIẾT HỌC NÀY:

Học bài và trả lời câu hỏi 1, 2, 3
(trang 181 SGK)
Đọc mục “Em có biết”

* ĐỐI VỚI BÀI HỌC TIẾP THEO: Tuyến sinh dục
- Tìm hiểu:Hoocmôn sinh dục nam, nữ và những biến đổi cơ thể nam, nữ.
- Thực hiện các lệnh  mục I, II.

Phân biệt tuyến nội tiết và tuyến ngoại tiết