Bài 56. Tuyến yên, tuyến giáp

? Phân biệt tuyến nội tiết với tuyến ngoại tiết?
? Nêu tính chất và vai trò của hoocmôn?
Kiểm tra bài cũ
Bài 56:
TUYẾN YÊN, TUYẾN GIÁP
I/ Tuyến yên:

Hình bầu dục, nhỏ bằng hạt đậu.
Bài 56:
TUYẾN YÊN, TUYẾN GIÁP
I/ Tuyến yên:
Thùy trước
Thùy sau
I/ Tuyến yên:
- Nằm ở vùng dưới đồi. Hình bầu dục, nhỏ bằng hạt đậu.
- Gồm:
Thùy trước
Thùy giữa:
Thùy sau
chỉ phát triển ở trẻ nhỏ, liên quan đến sự phân bố sắc tố da.
Thùy giữa tiết hoocmôn MSH
Nhiều
Ít
Da nhợt nhạt, tái.
LH
FSH
LH
FSH,
PRL
TSH
ACTH
GH
Tuyến yên
(Do tiết nhiều GH trước tuổi dậy thì)
Bệnh khổng lồ
Bệnh lùn tuyến yên
(cơ thể cân đối, thông minh)
(Do tiết ít GH trước tuổi dậy thì)
Tuyến yên
ADH
Ôxitôxin
Ôxitôxin
LH
FSH
PRL
TSH
ACTH
GH
I/ Tuyến yên:
- Nằm ở vùng dưới đồi. Hình bầu dục, nhỏ bằng hạt đậu.
Gồm:
+ Thùy trước: tiết các hoocmôn: FSH, LH, ACTH, TSH, PRL, GH.
+ Thùy giữa: chỉ phát triển ở trẻ nhỏ.
+ Thùy sau: tiết các hoocmôn: ADH, OT.
? Vì sao nói tuyến yên là tuyến nội tiết quan trọng nhất?
- Tuyến yên là tuyến nội tiết quan trọng nhất vì: tiết hoocmôn chỉ đạo hầu hết các tuyến nội tiết khác, ảnh hưởng đến sự tăng trưởng của cơ thể, trao đổi chất đường, khoáng và co thắt cơ trơn.
I/ Tuyến yên:
? Nêu ý nghĩa của cuộc vận động “Toàn dân dùng muối iốt” ?
Ngừa bệnh bướu cổ, tăng trí thông minh, …
I/ Tuyến yên:
II/ Tuyến giáp:
Tuyến giáp
Nang tuyến
Tế bào tuyến
- Nằm trước sụn giáp.
Nặng khoảng 20-25g (lớn nhất)
- Gồm nang tuyến và tế bào tuyến
- Hoocmôn là Tirôxin và canxitônin
Nguyên nhân sinh bệnh
Có nhiều nguyên nhân gây bệnh lùn: do tuyến yên, suy toàn bộ chức năng tuyến yên dẫn đến thiếu hormon phát triển, các hormon hướng sinh dục, TSH, ACTH... làm cho các tuyến nội tiết như tuyến sinh dục, tuyến giáp, tuyến thượng thận cũng bị giảm, vì các hormon của các tuyến nội tiết này cũng có tác dụng kích thích sự phát triển nên khi suy giảm dẫn đến cơ thể bị lùn; do di truyền, các cơ quan, tổ chức không mẫn cảm với hormon phát triển GH; do chấn thương, nhiễm khuẩn, u mạch máu cùng nhiều nguyên nhân khác ở vùng dưới đồi, tuyến yên.
Biểu hiện lâm sàng
Người mắc bệnh lùn do tuyến yên thường có các biểu hiện như sau: cơ thể vẫn cân đối; da có thể có màu hơi vàng, nhăn nheo, khô, lớp mỡ dưới da ít, nhưng cũng có người béo, mỡ tập trung chủ yếu ở bụng, vú, đùi, và vùng mu; cơ bắp kém phát triển, các xương đều ngắn, phần đặc của xương mỏng, xương sọ có kích thước như sọ trẻ con, các cơ quan nội tạng kích thước bé, nhưng chức năng không bị rối loạn; đối với thể lùn do suy chức năng toàn bộ tuyến yên, nhịp tim thường chậm, huyết áp thấp, cơ quan sinh dục không phát triển: ở nữ buồng trứng, tử cung, âm đạo nhỏ, tuyến vú kém phát triển, không có ham muốn tình dục, vô kinh; ở nam có thể có chứng ẩn tinh hoàn; phát triển về trí tuệ bình thường ở các thể lùn do di truyền; lùn do tổn thương thực thể ở não như u não, não nước... có những triệu chứng chung của não, trí tuệ không phát triển...
Xét nghiệm nồng độ hormon GH huyết tương thấp; phosphatase kiềm giảm; phospho vô cơ thấp; nếu lùn do suy toàn bộ tuyến yên : tăng bạch cầu, tăng cholesterol máu, đường huyết giảm; iod kết hợp huyết tương thấp; độ hấp thu I131 của tuyến giáp thấp, chuyển hoá cơ bản thấp hơn bình thường; oestrogen trong nước tiểu thấp...
? Vai trò của hoocmôn Tirôxin ?
- Tirôxin (thành phần có iốt) có vai trò trong trao đổi chất và chuyển hóa các chất.
? Vì sao thiếu iốt sẽ bị bệnh bướu cổ?
-
-
+
+
Dòng máu
TH
TSH
Thiếu iốt
Tirôxin không tiết ra
Tuyến yên tiết TSH kích thích tuyến giáp hoạt động
Phì đại tuyến
(Bướu cổ)
- Phẫu thuật
- Chất phóng xạ trong I-131: làm giảm xơ hóa, tưới máu, giảm lượng hormone tập trung ở tuyến giáp và làm giảm khối lượng của tuyến giáp.
Khối u tuyến giáp
Nhu cầu iốt của người là 0,2 mg/ngày
Bệnh Bazơđô
? Nguyên nhân của bệnh Bazơđô ?
Do sự rối loạn làm tuyến giáp hoạt động mạnh, tiết nhiều Tirôxin  phì đại tuyến, mắt lồi (tích nước các tổ chức sau cầu mắt)
Nguyên nhân sinh bệnh
Có nhiều nguyên nhân gây bệnh lùn: do tuyến yên, suy toàn bộ chức năng tuyến yên dẫn đến thiếu hormon phát triển, các hormon hướng sinh dục, TSH, ACTH... làm cho các tuyến nội tiết như tuyến sinh dục, tuyến giáp, tuyến thượng thận cũng bị giảm, vì các hormon của các tuyến nội tiết này cũng có tác dụng kích thích sự phát triển nên khi suy giảm dẫn đến cơ thể bị lùn; do di truyền, các cơ quan, tổ chức không mẫn cảm với hormon phát triển GH; do chấn thương, nhiễm khuẩn, u mạch máu cùng nhiều nguyên nhân khác ở vùng dưới đồi, tuyến yên.
Biểu hiện lâm sàng
Người mắc bệnh lùn do tuyến yên thường có các biểu hiện như sau: cơ thể vẫn cân đối; da có thể có màu hơi vàng, nhăn nheo, khô, lớp mỡ dưới da ít, nhưng cũng có người béo, mỡ tập trung chủ yếu ở bụng, vú, đùi, và vùng mu; cơ bắp kém phát triển, các xương đều ngắn, phần đặc của xương mỏng, xương sọ có kích thước như sọ trẻ con, các cơ quan nội tạng kích thước bé, nhưng chức năng không bị rối loạn; đối với thể lùn do suy chức năng toàn bộ tuyến yên, nhịp tim thường chậm, huyết áp thấp, cơ quan sinh dục không phát triển: ở nữ buồng trứng, tử cung, âm đạo nhỏ, tuyến vú kém phát triển, không có ham muốn tình dục, vô kinh; ở nam có thể có chứng ẩn tinh hoàn; phát triển về trí tuệ bình thường ở các thể lùn do di truyền; lùn do tổn thương thực thể ở não như u não, não nước... có những triệu chứng chung của não, trí tuệ không phát triển...
Xét nghiệm nồng độ hormon GH huyết tương thấp; phosphatase kiềm giảm; phospho vô cơ thấp; nếu lùn do suy toàn bộ tuyến yên : tăng bạch cầu, tăng cholesterol máu, đường huyết giảm; iod kết hợp huyết tương thấp; độ hấp thu I131 của tuyến giáp thấp, chuyển hoá cơ bản thấp hơn bình thường; oestrogen trong nước tiểu thấp...
- Tirôxin có vai trò trong trao đổi chất và chuyển hóa các chất.
? Hoocmôn canxitônin có vai trò gì?
- Hoocmôn canxitônin cùng với hoocmôn tuyến cận giáp có vai trò điều hòa canxi và photpho trong máu.
Tuyến cận giáp
Hoocmôn là parathormone
Củng cố
Vùng dưới đồi
Phía trước sụn giáp
Tiết hoocmôn chỉ đạo hầu hết các tuyến nội tiết khác, ảnh hưởng đến sự tăng trưởng của cơ thể, trao đổi chất đường, khoáng và co thắt cơ trơn.
Có vai trò trong trao đổi chất và chuyển hóa các chất, cùng tuyến cận giáp điều hòa canxi và photpho trong máu.