Bài 53. Sự phân tích ánh sáng trắng

   
Phòng GD&ĐT TP Bắc Ninh
Trường THCS Phong Khê
Biên soạn: Nguyễn Văn Yên
Tiết 59- bài 53 : Sự phân tích
áNH SáNG trắng
TL Câu 1: Trong bốn nguồn sáng thì nguồn không phát ra ánh sáng trắng là

Kiểm tra bài cũ:

Câu 1: Trong bốn nguồn sáng sau đây nguồn nào không phát ra ánh sáng trắng?

A. Bóng đèn pin đang sáng.
B. Bóng đèn ống thông dụng.
C. Một đèn LED
D. Một ngôi sao
Kiểm tra bài cũ:

Câu 2: Hãy ghép các mỗi phần a, b, c, d. với một phần thích hợp 1, 2, 3, 4 để được câu có nội dung đúng
a. Bút laze khi hoạt động bình thường thì phát ra ánh sáng
b. Chiếu ánh sáng trắng qua một tấm kính mầu xanh thì ta được ánh sáng
c. ánh sáng do đèn pha ôtô phát ra là ánh sáng
d. Có thể tạo ra ánh sáng vàng bằng cách chiếu ánh sáng
1. trắng.
2. xanh.
3. đỏ.
4. vàng.
Trong bài trước, chúng ta đã chiếu một chùm sáng trắng qua một tấm lọc mầu ta sẽ được một chùm sáng mầu. Phải chăng chùm sáng trắng có chứa chùm sáng mầu? Chúng ta nghiên cứu tiếp bài hôm nay:
Tiết 59- bài 53 :

Sự phân tích

áNH Sáng TRắNG
Quan sát một khe sáng qua một lăng kính.
I. Phân tích một chùm sáng trắng bằng lăng kính
Tiết 59 sự phân tích áNH Sáng TRắNG
1. Thí nghiệm 1
Lăng kính là một khối chất lỏng trong suốt có dạng như hình bên. Ba đường gờ song song với nhau gọi là 3 cạnh của lăng kính.

Cách làm thí nghiệm: Đặt lăng kính sao cho các cạnh của nó song song với một khe sáng trắng. Đặt mắt sau lăng kính và quan sát khe sáng của lăng kính .
Màn chắn sáng
Mắt quan sát ánh sáng đi qua khe hẹp, mặt cắt lăng kính nằm ngang.
I. Phân tích một chùm sáng trắng bằng lăng kính
C1 Hãy mô tả mầu sắc của dải nhiều mầu nói trên.
Tiết 59 sự phân tích áNH Sáng TRắNG
1. Thí nghiệm 1
TLC1 Dải mầu có nhiều mầu nằm sát nhau. ở bờ này là mầu đỏ, rồi đến mầu da cam, vàng, lục, lam, chàm, tím.
Mắt quan sát AS đi qua khe hẹp này
Tia sáng trắng
Chùm tím
Chùm đỏ
Chú ý: Mắt nhìn trực tiếp thì tia tím ở trên, nhưng sau đó lệch nhiều hơn nên trên màn tia tím ở dưới
I. Phân tích một chùm sáng trắng bằng lăng kính
Tiết 59 sự phân tích áNH Sáng TRắNG
1. Thí nghiệm 1
2. Thí nghiệm 2
a. Lần lượt chắn trước khe sáng một tấm lọc mầu đỏ, rồi tấm lọc mầu xanh và quan sát, dự đoán hình ảnh sẽ quan sát được.
b. Chắn sáng bằng tấm lọc nửa trên mầu đỏ, nửa dưới mầu xanh. Dự đoán hiện tượng xảy ra. Tiến hành quan sát.
I. Phân tích một chùm sáng trắng bằng lăng kính
C2 Mô tả hình ảnh quan sát được trong hai trường hợp trên.
Tiết 59 sự phân tích áNH Sáng TRắNG
1. Thí nghiệm 1
TLC2 Khi chắn khe K bằng tấm lọc mầu đỏ ta thấy có vạch đỏ, bằng tấm lọc mầu xanh ta thấy có vạch xanh; hai vạch này không cùng nằm một chỗ.
Tia sáng trắng
Chùm xanh
Chùm đỏ
2. Thí nghiệm 2
Chúng ta quan sát mặt cắt của hình mô phỏng
Ta lưu chùm sáng đỏ để so sánh và nhận xét.
I. Phân tích một chùm sáng trắng bằng lăng kính
C3 Em hãy dựa vào các kết quả quan sát được ở trên để nhận định đúng sai ở hai ý kiến sau: .
Tiết 59 sự phân tích áNH Sáng TRắNG
1. Thí nghiệm 1
+ Lăng kính đã nhuộm các mầu khác nhau cho ánh sáng trắng.
2. Thí nghiệm 2
+ Chùm sáng trắng có chứa sẵn các ánh sáng mầu. Lăng kính chỉ có tác dụng tách các chùm ánh sáng đó ra, cho mỗi chùm đi theo một phương vào mắt.
TLC3 Bản thân lăng kính là một khối chất lỏng không mầu, nênkhông thể đóng vai trò như tấm lọc mầu được.
Nếu lăng kính có tác dụng nhuốm mầu cho chùm tia sáng thì tại sao chỗ này chỉ nhuốm mầu xanh, chỗ kia chỉ nhuốm mầu đỏ? Trong khi đó các vùng mà tia sáng đi qua trong lăng kính có tính chất hoàn toàn giống nhau.
Vậy chỉ có ý kiến thứ hai đúng.
Đ
I. Phân tích một chùm sáng trắng bằng lăng kính
C4 Tại sao có thể nói thí nghiệm 1 là thí nghiệm phân tích ánh sáng trắng?.
Tiết 59 sự phân tích áNH Sáng TRắNG
1. Thí nghiệm 1
2. Thí nghiệm 2
TLC4 Trước lăng kính chỉ có một dải trắng. Sau lăng kính ta thu được nhiều dải mầu. Như vậy lăng kính đã phân tích từ dải trắng nói trên ra nhiều dải sáng mầu, nên ta nói TN1 là TN phân tích AS trắng.

3. Kết luận
Khi chiếu một chùm sáng trắng hẹp đi qua một lăng kính thì ta sẽ thu được nhiều chùm sáng mầu khác nhau nằm sát cạnh nhau, tạo thành một dải mầu như cầu vồng. Mầu của dải này biến thiên liên tục từ đỏ đến tím. Lăng kính có tác dụng tách riêng các chùm sáng mầu có sẵn trong chùm sáng trắng cho mỗi chùm đi theo một phương khác nhau.

I. Phân tích một chùm sáng trắng bằng lăng kính
Tiết 59 sự phân tích áNH Sáng TRắNG
Ii. Phân tích một chùm sáng trắng bằng sự phản xạ trên đĩa cd
1. Thí nghiệm 3
Quan sát mặt ghi của một đĩa CD dưới dạng ánh sáng trắng.
C5 Hãy mô tả hiện tượng quan sát được.
TLC5 Khi chiếu AS trắng vào mặt ghi của một đĩa CD và quan sát AS phản xạ, ta thấy nhìn theo phương này có AS mầu này, theo phương khác có AS mầu khác.
I. Phân tích một chùm sáng trắng bằng lăng kính
Tiết 59 sự phân tích áNH Sáng TRắNG
Ii. Phân tích một chùm sáng trắng bằng sự phản xạ trên đĩa cd
1. Thí nghiệm 3
C6:
+ AS chiếu đến đĩa CD là AS mầu gì?
+ AS từ đĩa CD đến mắt ta có những mầu nào?
+ Tại sao có thể nói TN3 là TN phân tích AS trắng?
TLC6 . + AS chiếu đến đĩa CD là AS trắng
+ Tuỳ theo phương nhìn ta có thể thấy AS từ đĩa CD đến mắt ta có mầu này hay mầu kia.
+ Trước khi đến đĩa CD, chùm sáng là chùm sáng trắng. Sau khi phản xạ trên đĩa CD, ta thu được nhiều chùm sáng mầu khác nhau truyền theo phương khác nhau. Vậy TN 3 cũng là TN phân tích AS trắng.
I. Phân tích một chùm sáng trắng bằng lăng kính
Tiết 59 sự phân tích áNH Sáng TRắNG
Ii. Phân tích một chùm sáng trắng bằng sự phản xạ trên đĩa cd
IiI. Kết luận chung
Có thể có nhiều cách phân tích một chùm sáng trắng thành những chùm sáng mầu khác nhau.
I. Phân tích một chùm sáng trắng bằng lăng kính
Tiết 59 sự phân tích áNH Sáng TRắNG
Ii. Phân tích một chùm sáng trắng bằng sự phản xạ trên đĩa cd
IiI. Kết luận chung
IV. Vận dụng
C7: Có thể coi dùng tấm lọc mầu như một cách phân tích AS trắng thành AS mầu được không?
TLC7: Chiếu chùm AS trắng qua tấm lọc mầu đỏ ta được AS đỏ. Ta có thể coi tấm lọc mầu đỏ có tác dụng tách khỏi chùm sáng đỏ ra khỏi chùm sáng trắng. Nếu thay tấm lọc mầu đỏ bằng tấm lọc mầu xanh thì ta lại được AS xanh. Cứ như thế thay tấm lọc mầu khác, ta sẽ biết chùm sáng trắng có những AS nào.
Đây cũng là một cách phân tích AS trắng.
I. Phân tích một chùm sáng trắng bằng lăng kính
Tiết 59 sự phân tích áNH Sáng TRắNG
Ii. Phân tích một chùm sáng trắng bằng sự phản xạ trên đĩa cd
IiI. Kết luận chung
IV. Vận dụng
C8: Đặt một gương nằm chếch một góc khoảng 300 vào khay nước. Đặt trước trán một mảnh giấy nhỏ trên có vạch một vạch đen nằm ngang. Bố trí sao cho vạch đen nằm song song với đường giao nhau của mặt gương và mặt nước.
Hãy nhìn ảnh của vạch đen qua gương trong nước. Mô tả và giải thích hiện tượng quan sát được.
Phần nước nằm giữa mặt nước và mặt gương tạo thành lăng kính nước
Gương
I. Phân tích một chùm sáng trắng bằng lăng kính
Tiết 59 sự phân tích áNH Sáng TRắNG
Ii. Phân tích một chùm sáng trắng bằng sự phản xạ trên đĩa cd
IiI. Kết luận chung
IV. Vận dụng
Phần nước nằm giữa mặt nước và mặt gương tạo thành lăng kính nước
TLC8:
Xét dải sáng hẹp phát ra từ vạch đen trên trán, chiếu xuống mặt nước.
Dải này khúc xạ vào nước, phản xạ trên gương, trở lại mặt nước, lại khúc xạ ra ngoài không khí và đi vào mắt người quan sát.
Dải này coi như đi qua lăng kính nước, nên nó bị phân tích thành nhiều dải sáng mầu sắc như mầu cầu vồng.
Do đó khi nhìn vào phần gương trong nước ta sẽ không thấy vạch đen mà thấy một dải nhiều mầu.
GHI NHớ
Có thể phân tích một chùm sáng trắng thành những chùm sáng mầu khác nhau bằng cách cho chùm AS trắng đi qua một lăng kính hoặc phản xạ trên mặt ghi của một đĩa CD.
Trong chùm sáng trắng có chứa nhiều chùm sáng mầu khác nhau màu.

Dặn dò
Học kỹ bài làm tiếp C9.
Làm bài tập 53-54.1 SBT trang 61
Bài học kết thúc tại đây.
Cám ơn các em!