Bài 53. Sự phân tích ánh sáng trắng

TRƯỜNG THCS LƯƠNG THẾ VINH
TỔ LÍ - CÔNG NGHỆ
+ Nêu các nguồn phát ánh sáng trắng và các nguồn phát ánh sáng màu.
+ Trong bốn nguồn sáng sau, nguồn sáng nào không phát ra ánh sáng trắng?
A. Bóng đèn pin đang sáng.
B. Bóng đèn ống thông dụng.
C. Một đèn LED.
D. Một ngôi sao.
HS1:
Kiểm tra bài cũ:
Kiểm tra bài cũ:
- Nêu các kết luận về việc tạo ánh sáng màu bằng tấm lọc màu.
Ánh sáng màu đỏ
Ánh sáng màu đỏ
Ánh sáng màu xanh
Ánh sáng màu khác
Ánh sáng màu đỏ
Ánh sáng trắng
Ánh sáng màu đỏ
Ánh sáng trắng
- Hãy cho biết màu ánh sáng sau tấm lọc màu trong mỗi trường hợp sau:
HS2:
Tiết 59: Bài 53:
I. Phân tích một chùm sáng trắng bằng lăng kính
1. Thí nghiệm 1
SỰ PHÂN TÍCH ÁNH SÁNG TRẮNG
A
B
Nguồn phát ánh sáng trắng
Lăng kính
Màn
Ánh sáng chiếu đến lăng kính là ánh sáng trắng.
Sau lăng kính ta quan sát được một dải ánh sáng màu từ đỏ đến tím, như cầu vồng.
Tấm chắn tạo khe sáng
Trả lời: Dải nhiều màu nằm sát nhau gồm các màu: Đỏ, cam, vàng, lục, lam, chàm, tím. Ở bờ này là màu đỏ, ở bờ kia là màu tím.
C1: Hãy mô tả màu sắc của dải nhiều màu quan sát được trong thí nghiệm 1.
2. Thí nghiệm 2

+ Chắn trước khe sáng trắng một tấm lọc màu đỏ.
+ Chắn trước khe sáng trắng một tấm lọc màu xanh.
* Làm thí nghiệm, kiểm tra các dự đoán.
* Nêu kết quả thí nghiệm quan sát được.
* Hãy dự đoán về ánh sáng khúc xạ qua lăng kính hứng được trên màn.
b) Nếu chắn khe sáng trắng bằng tấm lọc nửa trên màu đỏ, nửa dưới màu xanh.

* Tiến hành thí nghiệm và quan sát.
* Nêu kết quả quan sát được.
* Hãy dự đoán hiện tượng xảy ra.
A
P
B
Đỏ
Màn
T?m l?c m�ud?
Khi chắn khe sáng bằng tấm lọc màu đỏ, ta thu được trên màn vạch đỏ
Nguồn phát ánh sáng trắng
Lăng kính
Tấm chắn khe sáng
A
P
B
Màn
Tấm lọc màu xanh
Khi chắn khe sáng bằng tấm lọc màu xanh, ta thu được trên màn vạch xanh.
Nguồn phát ánh sáng trắng
Lăng kính
Tấm chắn khe sáng
Xanh
Hai vạch đỏ và xanh không nằm cùng một chỗ
Khi chắn khe sáng bằng tấm lọc nửa trên màu đỏ, nửa dưới màu xanh thì ta nhìn thấy đồng thời cả hai vạch đỏ và xanh nằm lệch nhau.
A
B
Màn
Nguồn phát ánh sáng trắng
Lăng kính
Tấm chắn khe sáng
Tấm lọc nửa trên màu đỏ, nửa dưới màu xanh
C2: Mô tả hình ảnh quan sát được trong hai trường hợp a và b ở thí nghiệm trên.
a) Khi chắn khe sáng trắng bằng tấm lọc màu đỏ ta thấy có vạch đỏ, bằng tấm lọc màu xanh ta thấy có vạch xanh; hai vạch này không nằm cùng một chỗ.
b) Khi chắn khe sáng trắng bằng tấm lọc nửa trên màu đỏ, nửa dưới màu xanh thì ta thấy có đồng thời cả hai vạch đỏ và xanh nằm lệch nhau.
Trả lời :
C3: Em hãy dựa vào các kết quả quan sát được ở trên để nhận định sự đúng sai của hai ý kiến sau:
+ Lăng kính đã nhuộm các màu khác nhau cho chùm sáng trắng.
+ Trong chùm sáng trắng có chứa sẵn các ánh sáng màu. Lăng kính chỉ có tác dụng tách các chùm sáng màu đó ra, cho mỗi chùm đi theo một phương vào mắt.
Bản thân lăng kính là một khối trong suốt không màu, nên nó không thể đóng vai trò như tấm lọc màu được.
Trả lời C3:
Nếu lăng kính có tác dụng nhuộm màu cho chùm sáng trắng thì tại sao chỗ này chỉ nhuộm màu xanh, chỗ kia chỉ nhuộm màu đỏ, trong khi đó các vùng sáng đi qua lăng kính có tính chất hoàn toàn như nhau. Vậy chỉ có ý kiến thứ hai là đúng.
Ý kiến thứ nhất là sai; ý kiến thứ hai là đúng. Bởi vì:
Trả lời: Vì trước lăng kính ta chỉ có một dải ánh sáng trắng. Sau lăng kính ta thu được nhiều dải sáng màu liên tục từ màu đỏ đến màu tím. Như vậy, lăng kính đã phân tích từ dải sáng trắng nói trên ra nhiều dải sáng màu, nên ta nói thí nghiệm 1 là thí nghiệm phân tích ánh sáng trắng.
C4: Tại sao có thể nói thí nghiệm 1 là thí nghiệm phân tích ánh sáng trắng?
Khi chiếu một chùm sáng trắng hẹp đi qua một lăng kính thì ta sẽ thu được nhiều chùm sáng màu khác nhau nằm cạnh nhau, tạo thành một dải màu như cầu vồng. Màu của dải biến thiên liên tục từ đỏ đến tím. Lăng kính có tác dụng tách riêng các chùm sáng màu có sẵn trong chùm sáng trắng cho mỗi chùm đi theo một phương khác nhau.
3. Kết luận
II. Phân tích một chùm sáng trắng bằng sự phản xạ trên đĩa CD
Thí nghiệm 3
Quan sát mặt ghi của một đĩa CD dưới ánh sáng trắng với các góc nhìn khác nhau.
Trả lời C5: Nhìn vào mặt ghi của một đĩa CD, quan sát ánh sáng phản xạ, ta thấy nhìn theo phương này có ánh sáng màu này, theo phương khác có ánh sáng màu khác.
C5: Mô tả hiện tượng quan sát được.
C6:
+ Ánh sáng chiếu đến đĩa CD là ánh sáng màu gì?
+ Ánh sáng từ đĩa CD đến mắt ta có những màu nào?
+ Tại sao có thể nói thí nghiệm 3 cũng là thí nghiệm phân tích ánh sáng trắng?
* Chùm sáng đến đĩa CD là chùm sáng trắng. Sau khi phản xạ trên đĩa CD, ta thu được nhiều chùm sáng màu khác nhau. Vậy thí nghiệm với đĩa CD cũng là thí nghiệm phân tích ánh sáng trắng.
Trả lời C6:
- Ánh sáng chiếu tới đĩa CD là ánh sáng trắng.
- Ánh sáng từ đĩa CD đến mắt ta là ánh sáng màu, từ màu đỏ đến màu tím.
Có thể phân tích một chùm sáng trắng thành những chùm sáng màu bằng cách cho nó phản xạ trên trên mặt ghi của một đĩa CD.
Có thể có nhiều cách phân tích một chùm sáng trắng thành những chùm sáng màu khác nhau.
2. Kết luận:
III. Kết luận chung:
* Có thể phân tích một chùm sáng trắng thành những chùm sáng màu khác nhau bằng cách cho chùm sáng trắng đi qua một lăng kính hoặc phản xạ trên mặt ghi của một đĩa CD.
* Trong chùm sáng trắng có chứa nhiều chùm sáng màu khác nhau.
IV. Vận dụng
Trả lời: Có thể coi cách dùng các tấm lọc màu như một cách phân tích ánh sáng trắng thành ánh sáng màu. Vì khi cho ánh sáng trắng qua các tấm lọc có màu khác nhau, cho ta các ánh sáng màu của tấm lọc và qua đó ta biết được trong chùm sáng trắng có những ánh sáng màu nào.
C7: Có thể coi cách dùng các tấm lọc màu như một cách phân tích ánh sáng trắng thành ánh sáng màu được không ?
C8: Đặt một gương phẳng chếch một góc khoảng 300 trong khay nước. Đặt trước trán một mảnh giấy nhỏ trên có vạch một vạch đen nằm song song với đường giao nhau của mặt gương và mặt nước. Hãy nhìn ảnh của vạch đen qua phần gương ở trong nước. Mô tả và giải thích hiện tượng quan sát được.
C8*: Khi nhìn vào phần gương ở trong nước ta không thấy vạch đen mà thấy một dải nhiều màu.
Giải thích: Phần nước nằm giữa mặt gương và mặt nước tạo thành một lăng kính bằng nước. Xét một dải sáng trắng hẹp phát ra từ mép của vạch đen trên trán, chiếu đến mặt nước. Dải sáng này khúc xạ vào nước, phản xạ trên gương, trở lại mặt nước, lại khúc xạ ra ngoài không khí và đi vào mắt người quan sát. Dải sáng này coi như đi qua lăng kính nước nói trên, nên nó bị phân tích ra thành nhiều dải sáng màu sắc như cầu vồng.
DẶN DÒ:
Về nhà:
 Về nhà học các kết luận và phần ghi nhớ SGK. Đọc có thể em chưa biết.
 Làm lại các bài tập 47.4; 47.5; 48.4; 49.4; 50.6 SBT.
 Đọc bài “Sự trộn các ánh sáng màu”.
 Làm vận dụng C8 bài tập 53-54. 4 SBT.
CHÀO TẠM BIỆT