Bài 52. Phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện

Kiểm tra bài cũ:
Bộ phận tiếp nhận kích thích sóng âm của cơ quan phân tích thính giác là:
Màng nhĩ.
Chuỗi xương tai.
Cơ quan coocti.
Tế bào thụ cảm thính giác.
Tế bào thụ cảm thính giác nằm ở:
Ống tai.
Chuỗi xương tai.
Ống bán khuyên.
Cơ quan Coócti.
Bộ phận nào trong tai làm nhiệm vụ thu nhận thông tin về vị trí và sự chuyển động của cơ thể trong không gian?
Bộ phận tiền đình và các ống bán khuyên.
Cơ quan coócti.
Vùng thính giác nằm trong thùy thái dương.
Các bộ phận ở tai giữa.
Phản xạ là gì? Dựa vào tính chất, phản xạ được phân chia như thế nào?
Đáp án:
Phản xạ là phản ứng của cơ thể trả lời các kích thích của môi trường thông qua hệ thần kinh
Dựa vào tính chất mà phản xạ được chia thành:
Phản xạ không điều kiện và Phản xạ có điều kiện.
Tiết 54: PHẢN XẠ KHÔNG ĐIỀU KIỆN và PHẢN XẠ CÓ ĐIỀU KIỆN
I. Phân biệt phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện.
Hãy xác định xem trong các ví dụ dưới đây, đâu là phản xạ không điều kiện (PXKĐK) và đâu là phản xạ có điều kiện (PXCĐK)







Đánh dấu (?) vào cột tương ứng

Kết luận
Phản xạ không điều kiện là phản xạ sinh ra đã có, không cần phải học tập.
Phản xạ có điều kiện là phản xạ được hình thành trong đời sống cá thể, là kết quả của quá trình học tập, rèn luyện.
II. Sự hình thành phản xạ có điều kiện
Hình thành phản xạ có điều kiện.
Phản xạ định hướng với ánh đèn.
Vùng thị giác ở thùy chẩm
Phản xạ tiết nước bọt đối với thức ăn.
Vùng ăn uống ở vỏ não
Trung khu tiết nước bọt
Bật đèn rồi cho chó ăn nhiều lần, ánh đèn sẽ trở thành tín hiệu của ăn uống.
Đường liên hệ thần kinh tạm thời đang hình thành
Phản xạ có điều kiện tiết nước bọt với ánh đèn đã được thành lập
Đường liên hệ thần kinh tạm thời đã được hình thành
Thí nghiệm cổ điển của Ivan Petrovich Paplôp đưa ra: một kích thích trung tính (ánh đèn, chuông) ngay sau một kích thích không điều kiện (thức ăn). Kích thích trung tính trở thành kích thích có điều kiện. Kích thích trung tính trước đây nay là một kích thích có điều kiện gây ra phản xạ có điều kiện.
Điều kiện để thành lập phản xạ có điều kiện
Phải có sự kết hợp giữa kích thích có điều kiện với kích thích không điều kiện.
Quá trình kết hợp đó phải được lặp đi lặp lại nhiều lần.
? Thực chất của việc thành lập phản xạ có điều kiện là sự hình thành đường liên hệ thần kinh tạm thời nối các vùng của vỏ đại não với nhau.
2. Ức chế phản xạ có điều kiện.
 Sau khi hình thành PXCĐK tiết nước bọt với ánh đèn, nếu ta bấm một hồi chuông lớn thì có hiện tượng gì? Vì sao?
Đáp án:
Chó ngừng tiết nước bọt và quay về phía có tiếng chuông; hiện tượng này gọi là ức chế dập tắt, do đường thần kinh liên hệ tạm thời bị đứt, có ý nghĩa bảo vệ.
 Sau khi đã thành lập được PXCĐK tiết nước bọt với ánh đèn (hoặc chuông), nếu cứ bật đèn (hoặc rung chuông) nhưng không cho chó ăn thì sẽ xảy ra hiện tượng gì? Tại sao có hiện tượng này?
Đáp án:
Lượng nước bọt ít dần, cuối cùng chó ngừng tiết . Hiện tượng này gọi là ức chế tắt dần, do không được củng cố nên đường thần kinh liên hệ tạm thời bị mất đi.
Vậy ức chế phản xạ có điều kiện là gì?
Nó có ý nghĩa như thế nào đối với cơ thể?
K?t lu?n:
Khi phản xạ có điều kiện không được củng cố thì các phản xạ sẽ mất dần. (Ư�c chế tắt dần)
Y� nghĩa:
Đảm bảo sự thích nghi với môi trường và điều kiện sống luôn thay đổi.
Hình thành các thói quen tập tính tốt đối với con người.
III. So sánh tính chất của phản xạ không điều kiện với phản xạ có điều kiện.
Dựa vào sự phân tích các ví dụ nêu ở mục I và những hiểu biết qua ví dụ ở mục II, hãy hoàn thành bảng 52.2.
So sánh tính chất của 2 loại phản xạ
So sánh tính chất của
PXCĐK và PXKĐK
Được hình thành trong đời sống (qua học tập, rèn luyện)
Không di truyền, mang tính chất cá thể.
Trung ương thần kinh chủ yếu có sự tham gia của vỏ não.
Bền vững.
Số lượng hạn chế.
PXCĐK và PXKĐK có mối quan hệ như thế nào?
Mối quan h?: (SGK tr.168)
Phản xạ không điều kiện là cơ sở để thành lập phản xạ có điều kiện.
Phải có sự kết hợp giữa m?t kích thích có điều kiện với kích thích không điều kiện (trong đó kích thích có điều kiện phải tác động trước kích thích không điều kiện một thời gian ngắn).
K?t lu?n
Củng cố: Cho c�c � tr? l?i sau:
Phản ứng của cơ thể trước kích thích của môi trường.
Qua vỏ não.
Qua tủy sống, hành tủy, trụ não.
Rất bền vững, khó mất đi khi điều kiện sống thay đổi.
Không bên vững dễ mất đi nếu không thường xuyên củng cố.
Với các loại kích thích bất kỳ, tác động bất cứ chỗ nào.
Với loại kích thích đặc trưng, tác động đúng chỗ.
Bẩm sinh, sinh ra đã có và có tính di truyền.
Học được trong cuộc sống, do tập luyện mà có.

Hãy dùng các ý trả lời để hoàn thành bảng: So sánh phản xạ có điều kiện và phản xạ không điều kiện
Phản ứng của cơ thể trước kích thích của môi trường.
Qua vỏ não.
Qua tủy sống, hành tủy, trụ não.
Rất bền vững, khó mất đi khi điều kiện sống thay đổi.
Không bên vững dễ mất đi nếu không thường xuyên củng cố.
Với các loại kích thích bất kỳ, tác động bất cứ chỗ nào.
Với loại kích thích đặc trưng, tác động đúng chỗ.
Bẩm sinh, sinh ra đã có và có tính di truyền.
Học được trong cuộc sống, do tập luyện mà có
Dặn dò – bài tập về nhà:
Học bài;
Trả lời câu hỏi 1, 2, 3 trong sách giáo khoa;
Đọc mục: “Em có biết”.
Ôn tập lại những nội dung đã học chuẩn bị cho kiểm tra 1 tiết. Tập trung vào chương:
Da;
Bài tiết;
Thần kinh và giác quan.
Xin chân thành cảm ơn!
Hẹn gặp lại.