Bài 52. Phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện

BÀI 52:
PHẢN XẠ KHÔNG ĐIỀU KIỆN VÀ PHẢN XẠ CÓ ĐIỀU KIỆN
MÔN SINH HỌC
KIỂM TRA BÀI CŨ
Phản xạ là gì? Cho ví dụ.
TIẾT 54 – BÀI 52:
PHẢN XẠ KHÔNG ĐIỀU KIỆN
VÀ PHẢN XẠ CÓ ĐIỀU KIỆN
I- PHÂN BIỆT PHẢN XẠ KHÔNG ĐIỀU KIỆN VÀ PHẢN XẠ CÓ ĐIỀU KIỆN









I- PHÂN BIỆT PHẢN XẠ KHÔNG ĐIỀU KIỆN VÀ PHẢN XẠ CÓ ĐIỀU KIỆN
Vậy thế nào là phản xạ không điều kiện?
Thế nào là phản xạ có điều kiện?
+ PXKĐK là phản ứng của cơ thể khi nhận trực tiếp kích thích thích hợp lên cơ quan thụ cảm tương ứng.
+ PXCĐK là phản xạ được hình thành trong đời sống qua quá trình học tập, rèn luyện.
Hãy phân tích ví dụ 7.
2
5
4
3
6
Bu?n ng?
PXCĐK
PXKĐK
PXCĐK
PXCĐK
Mút tay
PXKĐK
Bú sữa mẹ
PXKĐK
1
I- PHÂN BIỆT PHẢN XẠ KHÔNG ĐIỀU KIỆN VÀ PHẢN XẠ CÓ ĐIỀU KIỆN
Nhận biết PXCĐK và PXKĐK qua một số ví dụ khác:
Đi xe máy
Đánh máy vi tính
Tập viết
Bài tập điền từ (1’):
Chọn các từ thích hợp hoàn thành nhanh các chỗ trống sau:
- PXKĐK: Là phản ứng của cơ thể khi nhận trực tiếp kích thích thích hợp lên …………………tương ứng, có tính ……......, di truyền, không đổi, cơ sở là…………………….
- PXCĐK: Là phản xạ được hình thành trong đời sống qua quá trình …………rèn luyện, không ………….., mang tính cá thể, cơ sở là………..
cơ quan thụ cảm
bẩm sinh
trụ não và tủy sống
học tập
bền vững
vỏ não

I- PHÂN BIỆT PHẢN XẠ KHÔNG ĐIỀU KIỆN VÀ PHẢN XẠ CÓ ĐIỀU KIỆN
Phân biệt phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện ở những đặc điểm nào?
- Phản xạ không điều kiện là phản xạ bẩm sinh, không đổi, có di truyền, cơ sở ở trụ não và tủy sống.
- Phản xạ có điều kiện là phản xạ được hình thành trong đời sống cá thể qua quá trình học tập rèn luyện, không bền vững, có tính chất cá thể, cơ sở ở vỏ não.

II- SỰ HÌNH THÀNH PHẢN XẠ CÓ ĐIỀU KIỆN

1. Hình thành phản xạ có điều kiện.
Hãy xem một đoạn video về thí nghiệm kinh điển của Nhà sinh lý học người Nga I.P. Pavlop: Phản xạ có điều kiện tiết nước bọt đối với tiếng chuông
TN PAVLOP
Hãy tiếp tục xem các đoạn flash về quá trình thành lập phản xạ có điều kiện tiết nước bọt đối với ánh đèn:
H1
H2
H3
H4
THẢO LUẬN NHÓM (5’)

Qua theo dõi đoạn phim và flash hãy thảo luận nhóm để hoàn thành các câu hỏi sau đây:
1/ Trình bày quá trình thành lập phản xạ tiết nước bọt với ánh đèn.
2/ Để thành lập được phản xạ đó cần có những điều kiện gì?
3/ Thực chất của quá trình thành lập phản xạ có điều kiện?
CÁC NHÓM TRÌNH BÀY KẾT QUẢ THẢO LUẬN

II- SỰ HÌNH THÀNH PHẢN XẠ CÓ ĐIỀU KIỆN



1. Hình thành phản xạ có điều kiện.
a. Điều kiện thành lập phản xạ có điều kiện:
- Phải có sự ………….giữa KTCĐK (kích thích có điều kiện) với KTKĐK (kích thích không điều kiện)
- KTCĐK phải ………………… trong vài giây so với kích thích của PXKĐK
- Phải………………nhiều lần sự kết hợp của 2 loại kích thích
- Phải thường xuyên …………..
Ngoài ra, KTCĐK phải yếu hơn, vỏ não nguyên vẹn, yên tĩnh.
b. Thực chất của việc thành lập phản xạ có điều kiện:
- Thực chất của việc thành lập phản xạ có điều kiện là sự hình thành ………………………….nối các vùng vỏ não với nhau.
Bài tập điền từ (1’):
Chọn các từ thích hợp hoàn thành nhanh các chỗ trống sau:
kết hợp
tác động trước
lặp đi lặp lại
củng cố
đường liên hệ tạm thời
2. Sự ức chế phản xạ có điều kiện
a. Ức chế tắt dần
Sau khi đã thành lập được phản xạ có điều kiện tiết nước bọt khi có ánh đèn, nếu cứ bật đèn thôi nhưng không cho chó ăn nữa thì sẽ xảy ra hiện tượng gì? Tại sao có hiện tượng này?
B?t d�n m� khơng cho chĩ an
Đường liên hệ tạm thời từ từ mất đi
Hiện tượng: Lượng nước bọt ít dần và cuối cùng chó ngừng tiết nước bọt. Hiện tượng trên gọi là ức chế tắt dần do không được củng cố nên đường liên lạc tạm thời dần dần bị mất đi.
b. Ức chế dập tắt
Sau khi hình thành phản xạ tiết nước bọt với ánh đèn, ta bấm một hồi chuông lớn. Có hiện tượng gì xảy ra? Giải thích?
Hiện tượng: Chó ngừng tiết nước bọt và quay về phía có tiếng chuông, hiện tượng này gọi là ức chế dập tắt, do đường thần kinh liên hệ tạm thời bị đứt, có ý nghĩa bảo vệ.
Sự khác nhau căn bản giữa ức chế tắt dần và ức chế dập tắt?
Sự thành lập PXCĐK và ức chế PXCĐK có ý nghĩa gì với đời sống của động vật và con người?
Giúp cơ thể ĐV và người thích nghi được với sự thay đổi của môi trường
Hình thành thói quen, tập quán tốt; loại bỏ các thói quen xấu ở người
Ức chế tắt dần xảy ra khi phản xạ có điều kiện …................
Ức chế dập tắt xảy ra khi có ……………… mạnh hơn.
Ở ức chế tắt dần, PXCĐK bị …………..... rồi biến mất. Ở ức chế dập tắt, PXCĐK bị …….. ngay.
Ức chế PXCĐK có ý nghĩa giúp cơ thể động vật và con người ………… với sự thay đổi của môi trường, giúp …………… các thói quen tốt, ……..... các thói quen xấu ở người.
không được củng cố
kích thích lạ
giảm dần
mất
Hoàn thành nhanh chỗ trống:
thích nghi
hình thành
loại bỏ
II- SỰ HÌNH THÀNH PHẢN XẠ CÓ ĐIỀU KIỆN
2. Sự ức chế phản xạ có điều kiện
15
Tính chất của phản xạ
không điều kiện
Tính chất của phản xạ
có điều kiện
1. Trả lời các kích thích tương ứng
hay kích thích không điều kiện
1’. Trả lời các kích thích bất kì
hay kích thích có điều kiện
2. Bẩm sinh
2.?
3.?
3’. Dễ mất khi không cũng cố
4. Có tính chất di truyền, mang tính
chất chủng loại
4’. ?
5.?
5’. Số lượng không hạn định
6. Cung phản xạ đơn giản
6’. Hình thành đường liên hệ tạm thời
2’. Được thành lập ngay trong đời
sống
3. Bền vững
4’. Không di truyền, có tính chất cá
thể
5. Số lượng có hạn
7. Trung ương nằm ở trụ não, tuỷ
sống
7’. ?
7’. Trung ương nằm ở vỏ não

III- SO SÁNH CÁC TÍNH CHẤT CỦA PHẢN XẠ KHÔNG ĐIỀU KIỆN
VỚI PHẢN XẠ CÓ ĐIỀU KIỆN
Mối quan hệ giữa phản xạ có điều kiện với phản xạ không điều kiện?

- Phải có sự kết hợp KTCĐK với KTKĐK (KTCĐK phải tác động trước KTKĐK một thời gian ngắn).
- PXKĐK là cơ sở để thành lập PXCĐK
CỦNG CỐ
MINDMAP
HÃY SỬ DỤNG SƠ ĐỒ TƯ DUY ĐỂ HỆ THỐNG HÓA KIẾN THỨC BÀI HỌC.
1/ Kể thêm một số PXCĐK và PXKĐK trong đời sống của con người.
2/ Chọn một ví dụ PXCĐK để trình bày về quá trình hình thành phản xạ đó và nêu rõ những điều kiện để sự hình thành có kết quả.
3/ Quan sát một số hình ảnh sau đây và giải thích tại sao các động vật có thể làm xiếc tài tình như vậy?
Làm bài tập về nhà trang 168 SGK
Đọc mục em có biết trang 169
Chuẩn bị cho tiết sau: Một số loại quả chua như chanh, khế, mơ, ô mai mơ

DẶN DÒ
XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN!