Bài 52. Phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện

Kính chào quý thầy cô về dự giờ
Môn Sinh học 8
Câu hỏi kiểm tra bài cũ
Em hãy cho biết phản xạ là gì? cho ví dụ?
Trả lời: Phản xạ là phản ứng của cơ thể trả lời các kích thích của môi trường thông qua hệ thần kinh.
Vd:….
Bài 52:
Phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện
 Thảo luận nhóm: Hãy xác định xem trong các ví dụ nêu dưới đây, đâu là phản xạ không điều kiện (PXKĐK) và đâu là phản xạ có điều kiện (PXCĐK) và đánh dấu  vào cột tương ứng ở bảng sau:










Các ví dụ: 1, 2, 4, 8 có điểm gì chung? Còn các ví dụ: 3, 5, 6, 7, 9, 10 có điểm gì chung?
Nhà sinh lý học người Nga, ông Ivan Petrovich Paplop: Ivan Petrovich Paplop (1849-1936) - Nhà sinh vật học kiệt xuất nhất thế giới
Ông là nhà sinh lý học đầu tiên được nhận giải thưởng Nobel. Học thuyết về hoạt động thần kinh cao cấp của ông có giá trị vô cùng quan trọng đối với nghiên cứu y học, tâm lý học. 
Paplop là nhà sinh lý học. Nghiên cứu và phát hiện của ông mang ý nghĩa toàn cầu
Đây là ai?
1. Ở hình 3: bật đèn cho chó ăn, chó tiết nước bọt; Vậy tại sao ở hình 4: bật đèn nhưng không cho chó ăn, chó vẫn tiết nước bọt?
Vì ở hình 4 đường liên hệ tạm thời đã được hình thành, nghĩa là PXCĐK đã được hình thành, PXCĐK đó là: Nhìn thấy ánh đèn chó tiết nước bọt

(1)
(2)

(3)

(4)
Phải có sự kết hợp giữa một kích thích có điều kiện với kích thích không điều kiện (Kích thích có điều kiện phải tác động trước kích thích không điều kiện vài giây).
Sự kết hợp đó phải được lặp đi lặp lại nhiều lần và thường xuyên củng cố.
 Từ thí nghiệm của Paplov em hãy nêu những điều kiện cần để hình thành phản xạ có điều kiện?
2. Hãy lấy một ví dụ về sự hình thành PXCĐK của bản thân em và trình bày quá trình thành lập và ức chế PXCĐK đó?
1. PXCĐK chính là thói quen. Em hãy kể một số thói quen tốt, thói quen xấu của bản thân em?
3. Nhà trường đã hình thành cho Học sinh những PXCĐK nào?

(1)
(2)

(3)

(4)
Trong thí nghiệm của Paplop: PXCĐK (Bật đèn, chó tiết nước bọt) đã được thành lập, nếu ta chỉ bật đèn mà không cho chó ăn nhiều lần thì điều gì sẽ xảy ra?
Nêu ý nghĩa của sự hình thành và ức chế PXCĐK?
Câu chuyện: Mèo của Trạng Quỳnh
 Trạng Quỳnh sống vào thời vua Lê - chúa Trịnh. Khi ấy xã hội lầm than, đời sống nhân dân vô cùng cực khổ, nạn đói xảy ra khắp nơi. Vậy mà chúa Trịnh đã không đoái hoài, chăm lo cho đời sống của con dân mà còn sống xa hoa, đến nuôi mèo cũng cho ăn bằng những cao lương mĩ vị mà cả đời người nông dân chưa bao giờ dám nghĩ tới. Tức giận vì điều đó, Trạng Quỳnh đã lập mưu:
 
Ăn Trộm Mèo
  Nhà Chúa có một con mèo quý lắm, xích bằng xích vàng và cho ăn những đồ mỹ vị.
    Quỳnh vào chầu, trông thấy, bắt trộm về, cất xích vàng đi mà buộc xích sắt, nhốt một chỗ, đến bữa thì để hai bát cơm, một bát cơm thịt cá, một bát cơm với đầu tôm. Mèo ta quen ăn ngon chạy đến bát cơm thịt cá chực ăn, Quỳnh cầm sẵn roi, hễ ăn bát cơm thịt cá thì đánh. Mèo đói quá, phải ăn bát cơm với đầu tôm. Cứ như thế, được hơn nửa tháng, dạy đã vào khôn, Quỳnh mới thả mèo ra.
   
Chúa mất mèo, tiếc quá, cho người đi tìm, thấy nhà Quỳnh có một con giống hệt, Chúa bắt Quỳnh đem mèo vào chầu. Chúa xem mèo, hỏi:
- Sao nó giống mèo của trẫm thế? Hay khanh thấy mèo của trẫm đẹp bắt đem về, nói cho thật!
- Tâu bệ hạ, bệ hạ nghi cho hạ thần bắt trộm, thật là oan, xin bệ hạ đem ra thử thì biết.
- Thử thế nào? Nói cho ta nghe .
- Muôn tâu bệ hạ, bệ hạ phú quý thì mèo ăn thịt ăn cá, còn hạ thần nghèo túng thì mèo ăn cơm với đầu tôm, rau luộc. Bây giờ để hai bát cơm ấy, xem nó ăn bát nào thì biết ngay.
Chúa sai hầu đem 2 bát cơm ra thử. Mèo chạy thẳng đến bát cơm rau, ăn sạch.
Quỳnh nói:
- Xin bệ hạ lượng cho, người ta phú quý thì ăn cao lương mỹ vị, bần tiện thì cơm hầm rau dưa. Mèo cũng vậy, phải theo chủ.
Rồi lạy tạ đem mèo về.
Tại sao nhà Chúa lại chịu mất mèo?
 Dựa vào sự phân tích các ví dụ nêu ở mục I và II so sánh tính chất của hai loại phản xạ sau đây bằng cách hoàn thành bài tập 2
Bền vững
Số lượng hạn chế.
Được hình thành trong đời sống (qua học tập, rèn luyện).
Có tính chất cá thể, không di truyền.
Trung ương thần kinh chủ yếu có sự tham gia của vỏ não
Từ bảng tính chất em hãy nêu mối quan hệ giữa PXCĐK và PXKĐK?
Ghi nhớ:
Phản xạ có điều kiện là những phản xạ được hình thành trong đời sống cá thể, là kết quả của quá trình học tập, rèn luyện.
Phản xạ có điều kiện dễ thay đổi, tạo điều kiện cho cơ thể thích nghi với điều kiện sống mới.
Phản xạ có điều kiện dễ mất nếu không thường xuyên củng cố.
Bài tập 1: Đâu là PXCĐK, PXKĐK?
a. Tay chạm phải vật nóng thì rụt lại, đèn sáng chiếu vào mắt thì con ngươi co lại, thức ăn vào miệng thì tuyến nước bọt tiết nước bọt...
b. Chúng ta khi mới lọt lòng đã biết: thở, khóc, cười, bú, ngủ...
c. Một bé gái chưa bao giờ được ăn trái me; khi trông thấy trái me không có phản ứng: thèm muốn, tiết nước bọt. Nếu đã vài lần ăn me, sau đó chỉ cần trông thấy trái me thì trong miệng đã tiết ra nước bọt.
PXKĐK: a, b
PXCĐK: c

* Bài tập củng cố:
Bài tập 2: Phản xạ nào dưới đây thuộc loại phản xạ có điều kiện:
a. Trẻ mới sinh ra đã biết bú mẹ.
b. Trẻ ba tháng tuổi thấy mẹ thì đòi bú.
c. Trẻ reo mừng khi nhìn thấy bố mẹ.
d. Sau vài tháng tuổi trẻ phân biệt được: người lạ, người thân.
b.
d.
c.
* Bài tập củng cố:
Cậu bé chăn cừu
Ngày xưa, ở một ngôi làng nọ có một cậu bé chăn cừu. Mỗi ngày, cậu đều nằm trên cánh đồng ngắm đàn cừu bình yên gặm cỏ xung quanh. Cậu chỉ việc canh chừng đàn cừu khỏi lũ sói đói và lùa cừu về làng khi trời sụp tối.
Ngày nọ, cậu bé cảm thấy buồn chán nên quyết định lừa mọi người trong làng một vố cho vui. Trước đó, mọi người trong làng dặn cậu bé rằng mỗi khi thấy sói đến thì hãy hét to lên để họ chạy đến giúp cậu.
Thế là cậu đứng lên và chạy đến bìa cánh đồng, hét lớn: Sói! Có sói! Nghe thấy vậy, những người đàn ông trong làng bỏ dở việc đang làm, chạy ngay đến để giúp cậu đuổi sói. Cậu bé thích thú khi thấy mọi người hối hả chạy tới, tay cầm khiên, cuốc, gậy gộc và hét to để đuổi sói. Khi đến nơi, mọi người nhìn quanh nhưng chẳng thấy sói đâu cả. Họ về nhà sau khi đã đếm lại đàn cừu và chắc rằng không có con nào bị mất.
Họ nghĩ rằng có lẽ sói đã hoảng sợ bỏ đi khi nghe thấy tiếng ồn từ xa. Trong khi đó, cậu bé cười ngặt nghẽo và nghĩ mình thật thông minh khi lừa được mọi người trong làng.
Ngày hôm sau, cậu bé lại tiếp tục lừa mọi người: Có sói! Cứu cháu với! Sói sẽ ăn thịt cừu của cháu mất. Cậu hét lên và chạy về phía làng: Có sói! Cứu cháu với! Một lần nữa, mọi người lại chạy đến giúp cậu bé đuổi sói. Họ nghĩ con sói lúc này đang rất đói nên họ cố gắng chạy nhanh hơn và tạo ra nhiều tiếng ồn hơn.
Cậu bé cười ngặt nghẽo khi nhìn thấy mọi người vừa hối hả chạy, vừa la hét để lũ sói sợ. Nhưng chẳng có con sói nào cả! Khi nhìn thấy cậu bé cười, những người trong làng hiểu ra rằng cậu bé đang lừa họ: Này thằng bé kia, hãy coi chừng đấy. Rồi sẽ có lúc mày kêu cứu mà chẳng có ai đến đâu! Nghe họ nói thế, cậu bé chỉ cười to.
Một ngày nọ, có một con sói hung dữ tiến xuống cánh đồng – một con sói thật sự. Nó nhìn thấy đàn cừu đang gặm cỏ bèn xông vào. Cậu bé chưa bao giờ trông thấy một con sói nào lớn đến vậy và không biết phải làm gì để bảo vệ đàn cừu của mình. Cậu chạy thật nhanh về làng, hét lớn: Sói! Có sói!
Dù nghe rất rõ tiếng của cậu bé đang la lớn: “Sói! Có một con sói thật đang đến ! ” nhưng mọi người chẳng thèm quan tâm và vẫn tiếp tục trò chuyện với nhau. Dù cậu bé cố gắng thuyết phục mọi người rằng lần này là một con sói thật nhưng họ chỉ cười và bảo nhau: Chắc thằng nhóc lại đang lừa chúng ta nữa đấy. Thế là cậu bé đành bỏ cuộc và quay lại cánh đồng. Về đến nơi, cậu bé thấy đàn cừu của mình đã biến mất. Vậy là sói đã ăn thịt hết cả đàn cừu của cậu. Cậu bé ngồi xuống đất và bật khóc. Cậu biết rằng tất cả là lỗi tại mình. Cậu đã lừa mọi người trước và không ai còn tin một kẻ nói dối cả – thậm chí ngay cả khi kẻ đó đang nói thật!

? Ở câu chuyện trên cậu bé chăn cừu đã hình thành cho người dân trong làng PXCĐK nào?
? Tại sao khi có sói thật đến, cậu bé kêu cứu nhưng dân làng lại không lên giúp câu đuổi sói?
*Ý nghĩa của câu chuyện: Câu chuyện cậu bé chăn cừu giúp chúng ta hiểu được hậu quả của việc nói dối. Thông qua câu chuyện, chúng ta nên nhớ rằng: Phải luôn trung thực và không được nói dối bất kỳ ai (Một sự bất tín, vạn sự bất tin)
Nêu ý nghĩa của câu chuyện
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
- Học bài, trả lời câu hỏi SGK.
- Chuẩn bị bài 53.
- Đọc mục “em có biết”.


KÍNH CHÚC QUÝ THẦY CÔ SỨC KHOẺ
CHÚC CÁC EM HỌC GIỎI
 Nhà trường đã hình thành cho Học sinh những PXCĐK nào?
 Trình bày quá trình thành lập và ức chế PXCĐK đã thành lập để thành lập PXCĐK mới qua một ví dụ.
Ra vào lớp theo tiếng trống
Quàng khăn đỏ, sơ vin, đi dép quai hậu, mặc áo đồng phục khi đến trường
Không quay cóp trong kiểm tra, thi cử
Làm bài tập về nhà và học bài trước khi đến lớp
Truy bài 15 phút đầu giờ
Chào cờ, hát quốc ca, đội ca vào sáng thứ 2
………
 Dựa vào sự phân tích các ví dụ nêu ở mục I và II so sánh tính chất của hai loại phản xạ sau đây bằng cách hoàn thành bài tập 2