Bài 52. Phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện

NĂM HỌC 2017- 2018
GV: Vũ Thị Dinh
SINH HỌC 8
Phản ứng của cơ thể trả lời kích thích môi trường thông qua hệ thần kinh gọi là gì?
1
2
3
4
5
6
HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

A
H
P
N
X
A
phản xạ có điều kiện
phản xạ không điều kiện
Tiết 54-Bài 52: PHẢN XẠ KHÔNG ĐIỀU KIỆN VÀ PHẢN XẠ CÓ ĐIỀU KIỆN

PHÂN BIỆT PXCĐK VÀ PXKĐK
SỰ HÌNH THÀNH PXCĐK
1. Hình thành phản xạ có điều kiện
2. Ức chế phản xạ có điều kiện
III. SO SÁNH CÁC TÍNH CHẤT CỦA PXCĐK VÀ PXKĐK.
Tiết 54-Bài 52: PHẢN XẠ KHÔNG ĐIỀU KIỆN VÀ PHẢN XẠ CÓ ĐIỀU KIỆN


I. Phân biệt PXCĐK và PXKĐK
Một em bé mới sinh có những phản xạ nào?
biết khóc, biết bú, biết nuốt
 Phản xạ không điều kiện
Quan sát hình ảnh sau:
Quả nhót
Quả mơ
tiết nước bọt
 Phản xạ có điều kiện
Nếu đã vài lần được ăn xoài (chanh) thì khi nhìn thấy trái xoài (chanh) thì người đó sẽ có phản ứng gì?
Tiết 54-Bài 52: PHẢN XẠ KHÔNG ĐIỀU KIỆN VÀ PHẢN XẠ CÓ ĐIỀU KIỆN
- Phản xạ không điều kiện là phản xạ sinh ra đã có, không cần phải học tập.
- Phản xạ có điều kiện là phản xạ được hình thành trong đời sống cá thể, là kết quả của quá trình học tập rèn luyện.
I. Phân biệt PXCĐK và PXKĐK
Thảo luận cặp đôi: Hãy xác định xem trong các ví dụ nêu dưới đây, đâu là PXKĐK và đâu là PXCĐK và đánh dấu  vào cột tương ứng ở phiếu học tập số 1 :










10
I. Phân biệt PXCĐK và PXKĐK
II. Sự hình thành PXCĐK
1. Hình thành PXCĐK:
Tiết 54-Bài 52: PHẢN XẠ KHÔNG ĐIỀU KIỆN VÀ PHẢN XẠ CÓ ĐIỀU KIỆN
Nhà sinh lý học người Nga, ông Ivan Petrovich Paplop: Ivan Petrovich Paplop (1849-1936) - Nhà sinh vật học kiệt xuất nhất thế giới.
Đây là ai?
Vùng thị giác ở thùy chẩm.
Phản xạ định hướng với ánh đèn.
Thí nghiệm của Paplop
Khi bật đèn, tín hiệu sáng qua mắt kích thích lên vùng thị giác ở thùy chẩm và chó cảm nhận được ánh sáng.
Tuyến nước bọt
Phản xạ tiết nước bọt đối với thức ăn
Thí nghiệm của Paplop
Khi có thức ăn vào miệng, tín hiệu được truyền theo dây thần kinh đến trung khu điều khiển ở hành tủy hưng phấn, làm tiết nước bọt đồng thời trung khu ăn uống ở vỏ não cũng hưng phấn.
Vùng ăn uống ở vỏ não
Trung khu tiết nước bọt
Thí nghiệm của Paplop
Bật đèn trước, rồi cho ăn. Lặp đi lặp lại quá trình này nhiều lần, khi đó cả vùng thị giác và vùng ăn uống đều hoạt động, đường liên hệ tạm thời đang được hình thành.
Bật đèn rồi cho ăn nhiều lần, ánh đèn sẽ trở thành tín hiệu của ăn uống.
Đang hình thành đường liên hệ tạm thời
Khi đường kiên hệ tạm thời được hình thành thì phản xạ có điều kiện được hình thành.
Đường liên hệ tạm thời đã được hình thành.
Phản xạ có điều kiện tiết nước bọt với ánh đèn đã được thiết lập
Thí nghiệm của Paplop
16
II. SỰ HÌNH THÀNH PHẢN XẠ CÓ ĐIỀU KIỆN
1. Hình thành phản xạ có điều kiện
+ Phải có sự kết hợp giữa kích thích có điều kiện và
kích thích không điều kiện.
+ Quá trình kết hợp phải được lặp lại nhiều lần.
Bản chất của sự thành lập PXCĐK là sự thành lập đường liên hệ tạm thời.
- Những điều kiện thành lập được phản xạ có điều kiện:

Đường liên hệ tạm thời dần mất đi
- Trong thí nghiệm trên, nếu chỉ bật đèn mà không cho chó ăn nhiều lần thì hiện tượng gì sẽ xảy ra? Tại sao?
Lượng nước bọt tiết ra ít dần, cuối cùng ngừng tiết. Hiện tượng này gọi là ức chế tắt dần.Do không được củng cố nên đường liên hệ tạm thời dần dần bị mất.
II. SỰ HÌNH THÀNH PHẢN XẠ CÓ ĐIỀU KIỆN
Hình thành phản xạ có điều kiện
Ức chế phản xạ có điều kiện
- Phản xạ có điều kiện dễ mất đi nếu không được củng cố thường xuyên.
-Ý nghĩa:
+ Đảm bảo cơ thể thích nghi với môi trường và điều kiện sống luôn thay đổi
+ Hình thành các thói quen tập tính tốt, loại bỏ các thói hư tật xấu.
II. SỰ HÌNH THÀNH PHẢN XẠ CÓ ĐIỀU KIỆN
Hình thành phản xạ có điều kiện
. Ức chế phản xạ có điều kiện
III. So sánh tính chất của PXCĐK và PXKĐK
Tiết 54-Bài 52: PHẢN XẠ KHÔNG ĐIỀU KIỆN VÀ PHẢN XẠ CÓ ĐIỀU KIỆN
I. Phân biệt PXCĐK và PXKĐK
II. Sự hình thành PXCĐK
Dựa vào sự phân tích các ví dụ nêu ở mục I và II thảo luận cặp đôi so sánh tính chất của hai loại phản xạ sau:
Bền vững
Số lượng hạn chế.
Được hình thành trong đời sống (qua học tập, rèn luyện).
Có tính chất cá thể, không di truyền.
Trung ương thần kinh chủ yếu có sự tham gia của vỏ não
Bài tập 1: Phản xạ nào dưới đây thuộc loại PXKĐK:
a. Tay chạm phải vật nóng thì rụt lại, đèn sáng chiếu vào mắt thì con ngươi co lại, thức ăn vào miệng thì tuyến nước bọt tiết nước bọt...
b. Chúng ta khi mới lọt lòng đã biết: thở, khóc, cười, bú, ngủ...
c. Một bé gái chưa bao giờ được ăn trái me; khi trông thấy trái me không có phản ứng: thèm muốn, tiết nước bọt. Nếu đã vài lần ăn me, sau đó chỉ cần trông thấy trái me thì trong miệng đã tiết ra nước bọt.
PXKĐK: a, b

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP
Bài tập 2: Phản xạ nào dưới đây thuộc loại phản xạ có điều kiện:
a. Trẻ mới sinh ra đã biết bú mẹ.
b. Trẻ ba tháng tuổi thấy mẹ thì đòi bú.
c. Trẻ reo mừng khi nhìn thấy bố mẹ.
d. Sau vài tháng tuổi trẻ phân biệt được: người lạ, người thân.
b.
d.
c.
HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP
HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG
Câu chuyện: Mèo của Trạng Quỳnh
 Trạng Quỳnh sống vào thời vua Lê - chúa Trịnh. Khi ấy xã hội lầm than, đời sống nhân dân vô cùng cực khổ, nạn đói xảy ra khắp nơi. Vậy mà chúa Trịnh đã không đoái hoài, chăm lo cho đời sống của con dân mà còn sống xa hoa, đến nuôi mèo cũng cho ăn bằng những cao lương mĩ vị mà cả đời người nông dân chưa bao giờ dám nghĩ tới. Tức giận vì điều đó, Trạng Quỳnh đã lập mưu:
  “ Ăn Trộm Mèo”
  Nhà Chúa có một con mèo quý lắm, xích bằng xích vàng và cho ăn những đồ mỹ vị.
    Quỳnh vào chầu, trông thấy, bắt trộm về, cất xích vàng đi mà buộc xích sắt, nhốt một chỗ, đến bữa thì để hai bát cơm, một bát cơm thịt cá, một bát cơm với đầu tôm. Mèo ta quen ăn ngon chạy đến bát cơm thịt cá chực ăn, Quỳnh cầm sẵn roi, hễ ăn bát cơm thịt cá thì đánh. Mèo đói quá, phải ăn bát cơm với đầu tôm. Cứ như thế, được hơn nửa tháng, dạy đã vào khôn, Quỳnh mới thả mèo ra.
   
Chúa mất mèo, tiếc quá, cho người đi tìm, thấy nhà Quỳnh có một con giống hệt, Chúa bắt Quỳnh đem mèo vào chầu. Chúa xem mèo, hỏi:
- Sao nó giống mèo của trẫm thế? Hay khanh thấy mèo của trẫm đẹp bắt đem về, nói cho thật!
- Tâu bệ hạ, bệ hạ nghi cho hạ thần bắt trộm, thật là oan, xin bệ hạ đem ra thử thì biết.
- Thử thế nào? Nói cho ta nghe .
- Muôn tâu bệ hạ, bệ hạ phú quý thì mèo ăn thịt ăn cá, còn hạ thần nghèo túng thì mèo ăn cơm với đầu tôm, rau luộc. Bây giờ để hai bát cơm ấy, xem nó ăn bát nào thì biết ngay.
Chúa sai hầu đem 2 bát cơm ra thử. Mèo chạy thẳng đến bát cơm rau, ăn sạch.
Quỳnh nói:
- Xin bệ hạ lượng cho, người ta phú quý thì ăn cao lương mỹ vị, bần tiện thì cơm hầm rau dưa. Mèo cũng vậy, phải theo chủ.
Rồi lạy tạ đem mèo về.
Trạng Quỳnh đã sử dụng kiến thức Sinh học nào để lấy được mèo của Chúa?
HOẠT ĐỘNG TÌM TÒI MỞ RỘNG
HƯỚNG DẪN HỌC BÀI Ở NHÀ

- Học bài, trả lời câu hỏi SGK.
- Chuẩn bị bài 53.