Bài 52. Phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện

CHÀO MỪNG
QUÝ THẦY CÔ VỀ DỰ GIỜ
MÔN: SINH HỌC 8
TRƯỜNG THCS NGHI PHÚ
GIÁO VIÊN THỰC HIỆN: VƯƠNG HUỆ PHƯƠNG
Câu hỏi kiểm tra bài cũ
Em hãy cho biết phản xạ là gì? cho ví dụ?
Trả lời: Phản xạ là phản ứng của cơ thể trả lời các kích thích của môi trường thông qua hệ thần kinh.
Vd:….
Tiết 54-Bài 52:
Phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện
Tiết 54: PHẢN XẠ KHÔNG ĐIỀU KIỆN
VÀ PHẢN XẠ CÓ ĐIỀU KIỆN.
I. Phân biệt phản xạ có điều kiện (PXCĐK)và phản xạ không điều kiện (PXKĐK):






Trong các ví dụ dưới đây, đâu là PXKĐK và đâu là PXCĐK và đánh dấu vào cột tương ứng?

Tập viết
Cho cá ăn
Cá heo đội bóng
Xiếc cá heo
I- Phân biệt phản xạ có điều kiện và phản xạ không điều kiện
- PXKĐK là phản xạ sinh ra đã có, không cần phải học tập.
- PXCĐK được hình thành trong đời sống cá thể, là kết quả của quá trình học tập, rèn luyện.
Tiết 54-Bài 52: PHẢN XẠ KHÔNG ĐIỀU KIỆN VÀ PHẢN XẠ CÓ ĐIỀU KIỆN.

I. Phân biệt phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện:
II. Sự hình thành phản xạ có điều kiện:
1. Hình thành phản xạ có điều kiện:
a. Thí nghiệm:
Nhà sinh lý học người Nga, ông Ivan Petrovich Paplop: Ivan Petrovich Paplop (1849-1936) - Nhà sinh vật học kiệt xuất nhất thế giới
Ông là nhà sinh lý học đầu tiên được nhận giải thưởng Nobel. Học thuyết về hoạt động thần kinh cao cấp của ông có giá trị vô cùng quan trọng đối với nghiên cứu y học, tâm lý học. 
Paplop là nhà sinh lý học. Nghiên cứu và phát hiện của ông mang ý nghĩa toàn cầu
Đây là ai?
Vùng thị giác ở thuỳ chẩm
Phản xạ định hướng với ánh đèn.
Thí nghiệm của Paplôp
Khi bật đèn, tín hiệu sáng qua mắt kích thích lên vùng thị giác ở thuỳ chẩm và chó cảm nhận được ánh sáng.
Tuyến nước bọt
Phản xạ tiết nước bọt đối với thức an.
Thí nghiệm của Paplôp
- Khi có thức an vào miệng, tín hiệu được truyền theo dây thần kinh đến trung khu điều khiển ở hành tuỷ hưng phấn, làm tiết nước bọt đồng thời trung khu an uống ở vỏ não cũng hưng phấn.
Vùng an uống ở vỏ não
Trung khu tiết nước bọt
Thí nghiệm của Paplôp
Bật đèn trước, rồi cho an. Lặp đi lặp lại quá trỡnh này nhiều lần, khi đó cả vùng thị giác và vùng an uống đều hoạt động, đường liên hệ tạm thời đang được hỡnh thành.
Bật đèn rồi cho an nhiều lần, ánh đèn sẽ trở thành tín hiệu của an uống.
Dang hỡnh thành đường liên hệ tạm thời
Khi đường liên hệ tạm thời được hỡnh thành thi phản xạ có điều kiện được thành lập.
Dường liên hệ tam thời đã được hoàn thành.
Phản xạ có điều kiện tiết nước bọt với ánh đèn đã được thiết lập.
Thí nghiệm của Paplôp
1. Ở hình 3: bật đèn cho chó ăn, chó tiết nước bọt; Vậy tại sao ở hình 4: bật đèn nhưng không cho chó ăn, chó vẫn tiết nước bọt?
Vì ở hình 4 đường liên hệ tạm thời đã được hình thành, nghĩa là PXCĐK đã được hình thành, PXCĐK đó là: Nhìn thấy ánh đèn chó tiết nước bọt

(1)
(2)

(3)

(4)
Tiết 54-Bài 52: PHẢN XẠ KHÔNG ĐIỀU KIỆN VÀ PHẢN XẠ CÓ ĐIỀU KIỆN.

I. Phân biệt phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện:
II. Sự hình thành phản xạ có điều kiện:
1. Hình thành phản xạ có điều kiện:
a. Thí nghiệm:
b. Điều kiện thành lập phản xạ có điều kiện:
* Thực chất của việc hình thành phản xạ …….………... là sự hình thành ….…………..……..…… nối các vùng của vỏ não lại với nhau.
* Điều kiện hình thành PXCĐK:
Hãy lựa chọn cụm từ thích hợp để điền vào chỗ trống:
- Phải có sự ………… giữa kích thích có điều kiện với kích thích …………..............
- Kích thích có điều kiện phải …………… trước kích thích không điều kiện một thời gian ngắn. Quá trình kết hợp đó phải được ……………… nhiều lần.
kết hợp
không điều kiện
tác động
lặp đi, lặp lại
có điều kiện
đường liên hệ tạm thời
1
2
3
4
5
6
Phải có sự kết hợp giữa một kích thích có điều kiện với kích thích không điều kiện (Kích thích có điều kiện phải tác động trước kích thích không điều kiện vài giây).
Sự kết hợp đó phải được lặp đi lặp lại nhiều lần và thường xuyên củng cố.
 Từ thí nghiệm của Paplov em hãy nêu những điều kiện cần để hình thành phản xạ có điều kiện?
2. Hãy lấy một ví dụ về sự hình thành PXCĐK của bản thân em và trình bày quá trình thành lập và ức chế PXCĐK đó?
1. PXCĐK chính là thói quen. Em hãy kể một số thói quen tốt, thói quen xấu của bản thân em?
3. Nhà trường đã hình thành cho Học sinh những PXCĐK nào?
Tiết 54-Bài 52: PHẢN XẠ KHÔNG ĐIỀU KIỆN VÀ PHẢN XẠ CÓ ĐIỀU KIỆN.

I. Phân biệt phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện:
II. Sự hình thành phản xạ có điều kiện:
1. Hình thành phản xạ có điều kiện:
a. Thí nghiệm:
b. Điều kiện thành lập phản xạ có điều kiện:
- Phải có sự kết hợp giữa kích thích có điều kiện (kích thích bất kì) với kích thích không điều kiện.
- Quá trình kết hợp đó phải được lặp đi lặp lại nhiều lần.
2. Ức chế phản xạ có điều kiện:
Tiết 54-Bài 52: PHẢN XẠ KHÔNG ĐIỀU KIỆN VÀ PHẢN XẠ CÓ ĐIỀU KIỆN.

I. Phân biệt phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện:
II. Sự hình thành phản xạ có điều kiện:
1. Hình thành phản xạ có điều kiện:
2. Ức chế phản xạ có điều kiện:
- Trong thí nghiệm trên nếu ta chỉ bật đèn mà không cho chó ăn nhiều lần thì hiện tượng gì sẽ xảy ra?
 Chó sẽ không tiết nước bọt khi có ánh đèn nữa.
- Nếu PXCĐK không được thường xuyên củng cố hiện tượng gì sẽ xảy ra?
 PXCĐK đã hình thành sẽ mất dần do ức chế tắt dần.
Tiết 54-Bài 52: PHẢN XẠ KHÔNG ĐIỀU KIỆN VÀ PHẢN XẠ CÓ ĐIỀU KIỆN.

I. Phân biệt phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện:
II. Sự hình thành phản xạ có điều kiện:
1. Hình thành phản xạ có điều kiện:
2. Ức chế phản xạ có điều kiện:
- Ý nghĩa của sự hình thành và ức chế PXCĐK?
- Đảm bảo cơ thể thích nghi với môi trường và điều kiện sống luôn thay đổi.
- Hình thành các thói quen tập quán tốt.

(1)
(2)

(3)

(4)
Trong thí nghiệm của Paplop: PXCĐK (Bật đèn, chó tiết nước bọt) đã được thành lập, nếu ta chỉ bật đèn mà không cho chó ăn nhiều lần thì điều gì sẽ xảy ra?
Nêu ý nghĩa của sự hình thành và ức chế PXCĐK?
Tiết 54-Bài 52: PHẢN XẠ KHÔNG ĐIỀU KIỆN VÀ PHẢN XẠ CÓ ĐIỀU KIỆN.

I. Phân biệt phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện:
II. Sự hình thành phản xạ có điều kiện:
III. So sánh các tính chất của phản xạ không điều kiện với phản xạ có điều kiện:
 Dựa vào sự phân tích các ví dụ nêu ở mục I và II so sánh tính chất của hai loại phản xạ sau đây bằng cách hoàn thành bài tập 2
Bền vững
Số lượng hạn chế.
Được hình thành trong đời sống (qua học tập, rèn luyện).
Có tính chất cá thể, không di truyền.
Trung ương thần kinh chủ yếu có sự tham gia của vỏ não
Từ bảng tính chất em hãy nêu mối quan hệ giữa PXCĐK và PXKĐK?
Tiết 54-Bài 52: PHẢN XẠ KHÔNG ĐIỀU KIỆN VÀ PHẢN XẠ CÓ ĐIỀU KIỆN.

I. Phân biệt phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện:
II. Sự hình thành phản xạ có điều kiện:
III. So sánh các tính chất của phản xạ không điều kiện với phản xạ có điều kiện:
- PXKĐK và PXCĐK có những điểm khác nhau, nhưng chúng vẫn có mối liên hệ chặt chẽ với nhau. Hãy nêu mối liên hệ giữa PXKĐK và PXCĐK?
- PXKĐK là cơ sở để thành lập PXCĐK.
- Phải có sự kết hợp giữa một kích thích có điều kiện với kích thích không điều kiện (trong đó kích thích có điều kiện phải tác động trước kích thích không điều kiện một thời gian ngắn).
Bài tập 1: Đâu là PXCĐK, PXKĐK?
a. Tay chạm phải vật nóng thì rụt lại, đèn sáng chiếu vào mắt thì con ngươi co lại, thức ăn vào miệng thì tuyến nước bọt tiết nước bọt...
b. Chúng ta khi mới lọt lòng đã biết: thở, khóc, cười, bú, ngủ...
c. Một bé gái chưa bao giờ được ăn trái me; khi trông thấy trái me không có phản ứng: thèm muốn, tiết nước bọt. Nếu đã vài lần ăn me, sau đó chỉ cần trông thấy trái me thì trong miệng đã tiết ra nước bọt.
PXKĐK: a, b
PXCĐK: c

Bài tập củng cố:
Bài tập 2: Phản xạ nào dưới đây thuộc loại phản xạ có điều kiện:
a. Trẻ mới sinh ra đã biết bú mẹ.
b. Trẻ ba tháng tuổi thấy mẹ thì đòi bú.
c. Trẻ reo mừng khi nhìn thấy bố mẹ.
d. Sau vài tháng tuổi trẻ phân biệt được: người lạ, người thân.
b.
d.
c.
Bài tập củng cố:
Câu chuyện: Mèo của Trạng Quỳnh
 Trạng Quỳnh sống vào thời vua Lê - chúa Trịnh. Khi ấy xã hội lầm than, đời sống nhân dân vô cùng cực khổ, nạn đói xảy ra khắp nơi. Vậy mà chúa Trịnh đã không đoái hoài, chăm lo cho đời sống của con dân mà còn sống xa hoa, đến nuôi mèo cũng cho ăn bằng những cao lương mĩ vị mà cả đời người nông dân chưa bao giờ dám nghĩ tới. Tức giận vì điều đó, Trạng Quỳnh đã lập mưu:
 
Ăn Trộm Mèo
  Nhà Chúa có một con mèo quý lắm, xích bằng xích vàng và cho ăn những đồ mỹ vị.
    Quỳnh vào chầu, trông thấy, bắt trộm về, cất xích vàng đi mà buộc xích sắt, nhốt một chỗ, đến bữa thì để hai bát cơm, một bát cơm thịt cá, một bát cơm với đầu tôm. Mèo ta quen ăn ngon chạy đến bát cơm thịt cá chực ăn, Quỳnh cầm sẵn roi, hễ ăn bát cơm thịt cá thì đánh. Mèo đói quá, phải ăn bát cơm với đầu tôm. Cứ như thế, được hơn nửa tháng, dạy đã vào khôn, Quỳnh mới thả mèo ra.
   
Chúa mất mèo, tiếc quá, cho người đi tìm, thấy nhà Quỳnh có một con giống hệt, Chúa bắt Quỳnh đem mèo vào chầu. Chúa xem mèo, hỏi:
- Sao nó giống mèo của trẫm thế? Hay khanh thấy mèo của trẫm đẹp bắt đem về, nói cho thật!
- Tâu bệ hạ, bệ hạ nghi cho hạ thần bắt trộm, thật là oan, xin bệ hạ đem ra thử thì biết.
- Thử thế nào? Nói cho ta nghe .
- Muôn tâu bệ hạ, bệ hạ phú quý thì mèo ăn thịt ăn cá, còn hạ thần nghèo túng thì mèo ăn cơm với đầu tôm, rau luộc. Bây giờ để hai bát cơm ấy, xem nó ăn bát nào thì biết ngay.
Chúa sai hầu đem 2 bát cơm ra thử. Mèo chạy thẳng đến bát cơm rau, ăn sạch.
Quỳnh nói:
- Xin bệ hạ lượng cho, người ta phú quý thì ăn cao lương mỹ vị, bần tiện thì cơm hầm rau dưa. Mèo cũng vậy, phải theo chủ.
Rồi lạy tạ đem mèo về.
Tại sao nhà Chúa lại chịu mất mèo?
1
2
5
4
3
6
Hắt xì
Ngáp
Tập viết
Buồn ngủ..
PXKĐK
PXCĐK
PXKĐK
PXKĐK
PXCĐK
PXCĐK
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
- Học bài, trả lời câu hỏi SGK.
- Chuẩn bị bài 53.
- Đọc mục “em có biết”.


 Nhà trường đã hình thành cho Học sinh những PXCĐK nào?
 Trình bày quá trình thành lập và ức chế PXCĐK đã thành lập để thành lập PXCĐK mới qua một ví dụ.
Ra vào lớp theo tiếng trống
Quàng khăn đỏ, sơ vin, đi dép quai hậu, mặc áo đồng phục khi đến trường
Không quay cóp trong kiểm tra, thi cử
Làm bài tập về nhà và học bài trước khi đến lớp
Truy bài 15 phút đầu giờ
Chào cờ, hát quốc ca, đội ca vào sáng thứ 2
………
 Dựa vào sự phân tích các ví dụ nêu ở mục I và II so sánh tính chất của hai loại phản xạ sau đây bằng cách hoàn thành bài tập 2
Quan sát bảng 52.1 SGK hãy chỉ ra đâu là phản xạ không điều kiện , đâu là có điều kiện ?