Bài 5. Từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội

NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG CÁC THẦY GIÁO, CÔ GIÁO VỀ DỰ GIỜ HÔM NAY

Từ nào dưới đây không phải là từ tượng hình?
A. Xộc xệch B. Rũ rượi
C. Xôn xao D. Xồng xộc
Từ nào dưới đây là từ tượng thanh?
A.Rón rén B. Lẻo khẻo
C. soàn soạt D. Chỏng quèo
Tìm 5 từ tượng hình tả dáng đi của người?
VD: Lò dò
Sáng ra bờ suối tối vào hang.
Cháo bẹ rau măng vẫn sẵn sàng.
(Hồ Chí Minh - Tức cảnh Pác Bó)

Khi con tu hú gọi bầy
Lúa chiêm đương chín trái cây ngọt dần
Vườn râm dậy tiếng ve ngân
Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào.
(Tố Hữu - Khi con tu hú)
Bài tập nhanh: Tìm từ ngữ địa phương trong các ví dụ sau và cho biết từ toàn dân tương ứng?
du kích nhỏ giương cao súng
Thằng Mĩ lênh khênh bước cúi đầu.
( Tố Hữu)
ơi có rét không Bầm
Heo heo gió núi lâm thâm mưa phùn.
(Bầm ơi - Tố Hữu)
Đứng bên đồng ngó bên đồng mênh mông bát ngát
Đứng bên tê đồng ngó bên ni đồng bát ngát mênh mông.
(Ca dao)
O
ni
tê
Bầm
cô
mẹ
này
kia
Ghi nhớ:
Khác với từ ngữ toàn dân, từ ngữ địa phương là từ ngữ chỉ sử dụng ở một (hoặc một số) địa phương nhất định.
a)
Nhưng đời nào tình yêu thương và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến... Mặc dầu non một năm ròng mẹ tôi không gửi cho tôi lấy một lá thư, nhắn người thăm tôi lấy một lời và gửi cho tôi lấy một đồng quà.
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
(Nguyên Hồng - Những ngày thơ ấu)
b)
Chán quá, hôm nay mình phải nhận con ngỗng cho bài tập làm văn .
Trúng tủ, hắn nghiễm nhiên đạt điểm cao nhất lớp.
Ghi nhớ:
Khác với từ ngữ toàn dân, biệt ngữ xã hội chỉ đượcdùng trong một tầng lớp xã hội nhất định.
Hãy chọn trường hợp nên sử dụng từ ngữ địa phương trong các trường hợp giao tiếp sau:
Người nói chuyện là người cùng địa phương.
Người nói chuyện với mình là người địa phương khác.
Khi phát biểu ý kiến trước lớp.
Khi làm bài tập làm văn.
Khi viết đơn từ, báo cáo gửi thầy, cô giáo.
G.Khi nói chuyện với người nước ngoài biết tiếng Việt.
- Đồng chí mô nhớ nữa
Kể chuyện Bình Trị Thiên,
Cho bầy tui nghe ví
Bếp lửa rung rung đôi vai đồng chí
- Thưa trong nớ hiện chừ vô cùng gian khổ,
Đồng bào ta còn kháng chiến ra ri.
(Theo Hồng Nguyên - Nhớ)
- Cá để ở dằm thượng áo ba đờ suy, khó mõi lắm.
(Nguyên Hồng - Bỉ Vỏ)
Ghi nhớ:
ViÖc sö dông tõ ng÷ ®Þa ph­¬ng vµ biÖt ng÷ x· héi ph¶i phï hîp víi t×nh huèng giao tiÕp. Trong th¬ v¨n, t¸c gi¶ cã thÓ sö dông mét sè tõ ng÷ thuéc hai líp tõ nµy ®Ó t« ®Ëm mµu s¾c ®Þa ph­¬ng, mµu s¾c tÇng líp x· héi cña ng«n ng÷, tÝnh c¸ch nh©n vËt.
Muèn tr¸nh l¹m dông tõ ng÷ ®Þa ph­¬ng vµ biÖt ng÷ x· héi, cÇn t×m hiÓu c¸c tõ ng÷ toµn d©n cã nghÜa t­¬ng øng ®Ó sö dông khi cÇn thiÕt
Răng không, cô gái trên sông
Ngày mai cô sẽ từ trong đến ngoài
Thơm như hương nhụy hoa lài
Sạch như nước suối ban mai giữa rừng
(Tố Hữu)
Bây chừ sông nước về ta
Đi khơi, đi lộng, thuyền ra bến vào
...
Gan chi gan rứa mẹ nờ?
Mẹ rằng: cứu nước mình chờ chi ai?
(Tố Hữu)
Chúc quý thầy cô giáo sức khoẻ, các em học giỏi !