Bài 5. Từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ VỀ DỰ CHUYÊN ĐỀ
MÔN:NGỮ VĂN 8


Năm học 2004-2005
Môn:Tiếng Việt. Tiết 17
Bài:TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI
Môn:Tiếng Việt Tiết 17
Bài:TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI
I/TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG
Quan sát những từ in đậm trong các ví dụ sau đây:
Sáng ra bờ suối ,tối vào hang
Cháo bẹ măng tre vẫn sẵn sàng
(Hồ Chí Minh,Tức cảnh Pác Pó)
Khi con tu hú gọi bầy
Trái chiêm đang chín,trái cây ngọt dần
Vườn râm dậy tiếng ve ngân
Bắp rây vàng hạt, đầy sân nắng đào
(Khi con tu hú-Tố Hữu)
Bắp và bẹ ở đây đều có nghĩa là “ngô”,Trong 3 từ bắp,bẹ và ngô,từ nào là từ địa phương,từ nào được sử dụng phổ biến trong toàn dân?
?Tìm những từ địa phương trong đoạn thơ,cho biết những từ đó được sử dụng ở địa phương nào?Tìm những từ toàn dân tương ứng với những từ đó?
Ghé tai mẹ,hỏi tò mò
Cớ răng ông cũng ưng cho mẹ chèo?
Mẹ cười:Nói cứng,phải xiêu
Ra khơi ông còn dám,tui chẳng liều bằng ông!
Nghe ra ông cũng vui lòng
Tui đi,còn chạy ra sông dặn dò:
“Coi chừng sóng lớn,gió to
Màn xanh đây mụ, đắp cho kín mình
(Mẹ suốt-Tố Hữu)
-Các từ địa phương trên được dùng chủ yếu ở miền Trung
?Vậy hãy cho biết từ địa phương khác từ toàn dân như thế nào?
Môn:Tiếng Việt Tiết 17
Bài:TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI
I/TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG
Khác với từ ngữ toàn dân,từ ngữ địa phương là từ ngữ chỉ sử dụng ở một(hoặc một số) địa phương nhất định
Môn:Tiếng Việt Tiết 17
Bài:TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI
I/TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG
II/BIỆT NGỮ XÃ HỘI
Đọc ví dụ sau:
a)Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến…Mặc dầu non một năm ròng mẹ tôi không gửi cho tôi lấy một lá thư,nhắn người thăm tôi lấy một vài lời và gửi cho tôilấy một đồng quà.
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
-Không !Cháu không muốn vào.Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về
?Tại sao trong đoạn văn này,có chỗ tác giả dùng từ mẹ,có chỗ tác giả dùng từ mợ?Trước cách mạng tháng Tám 1945,tầng lớp nào trong xã hội nước ta,mẹ được gọi là mợ,cha được gọi bằng cậu?
-Mẹ và mợ là hai từ đồng nghĩa.Tác giả dùng từ mẹ để miêu tả những suy nghĩ của nhân vật,dùng từ mợ để nhân vật xưng hô đúng với đối tượng và hoàn cảnh giao tiếp
-Tầng lớp trung lưu thường dùng các từ mợ để gọi mẹ,cậu để gọi cha
Vậy các từ mẹ,cha là từ toàn dân,còn từ cậu,mợ là biệt ngữ xã hội
b)
-Chán quá,hôm nay mình phải nhận con ngỗng cho bài tập làm văn.
-Trúng tủ,hắn nghiễm nhiên đạt điểm cao nhất lớp
?Các từ ngỗng,trúng tủ có nghĩa là gì?Tầng lớp xã hội nào thường dùng những từ ngữ này?
-Ngỗng : điểm 2
-Trúng tủ :Đề bài ra đúng câu đã học, đã chuẩn bị
-Học sinh,sinh viên
?Ngoài các biệt ngữ ở ví dụ (b),còn có những biệt ngữ nào em biết và thường được dùng đối với học sinh?
-Quay phim,coppy,cây gậy,trứng ngỗng,cúp tiết,cắn bút…
?Qua phân tích các ví dụ,hãy cho biết biệt ngữ xã hội khác với từ toàn dân như thế nào?
Môn:Tiếng Việt Tiết 17
Bài:TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI
I/TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG
Khác với từ ngữ toàn dân,từ ngữ địa phương là từ ngữ chỉ sử dụng ở một(hoặc một số) địa phương nhất định

II/BIỆT NGỮ XÃ HỘI
Khác với từ ngữ toàn dân,biệt ngữ xã hội chỉ được dùng trong một tầng lớp xã hội nhất định
Môn:Tiếng Việt Tiết 17
Bài:TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI
I/TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG
II/BIỆT NGỮ XÃ HỘI
III/SỬ DỤNG TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI
Đọc đoạn văn sau và cho biết có nên nói như vậy với mọi người hay không?Vì sao?
-Con ơi!Con ra trước cươi lấy cho mệ cấy chủi. Đi cho khéo không cứ bổ cảy trục cúi đó nghe.
-Mệ ơi!con có chộ cấy chủi mô mồ
-Hai câu trên sử dụng những từ của địa phương(Miền Trung)do đó khi nói với mọi người không nên sử dụng những từ ngữ như vậy khiến cho người nghe không hiểu.
?Tại sao trong các đoạn văn,thơ sau đây,tác giả vẫn dùng một số từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội?
- Đồng chí mô nhớ nữa
Kể chuyện Bình Trị Thiên
Cho bầy tui nghe ví
Bếp lửa rung rung đôi vai đồng chí
-Thưa trong nớ hiện chừ vô cùng gian khổ,
Đồng bào ta phải kháng chiến ra ri
(Theo Hồng Nguyên,Nhớ)
-Cá nó để dằm thượng áo ba đờ suy,khó mõi lắm
(Nguyên Hồng,Bỉ vỏ)
Qua 2 đoạn trích của 2 tác giả ta thấy họ vẫn sử dụng từ địa phương và biệt ngữ xã hội vì để tô đậm thêm màu sắc địa phương ,màu sắc tầng lớp xã hội,tính cách nhân vật
?Khi sử dụng từ địa phương và biệt ngữ xã hội cần chú ý điều gì?
?Muốn tránh lạm dụng từ địa phương và biệt ngữ xã hội cần tìm hiểu từ toàn dân tương ứng hay không?
Môn:Tiếng Việt Tiết 17
Bài:TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI
I/TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG
Khác với từ ngữ toàn dân,từ ngữ địa phương là từ ngữ chỉ sử dụng ở một(hoặc một số) địa phương nhất định
II/BIỆT NGỮ XÃ HỘI
Khác với từ ngữ toàn dân,biệt ngữ xã hội chỉ được dùng trong một tầng lớp xã hội nhất định
III/SỬ DỤNG TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI
-Việc sử dụng từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội xã hội phải phù hợp với tình huống giao tiếp.Trong thơ văn tác giả có thể sử dụng một số từ ngữ thuộc hai lớp từ này để tô đậm màu sắc địa phương,màu sắc tầng lớp xã hội của ngôn ngữ,tính cách nhân vật
-Muốn tránh lạm dụng từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội,cần tìm hiểu các từ ngữ toàn dân có nghĩa tương ứng để sử dụng khi cần thiết.
Môn:Tiếng Việt Tiết 17
Bài:TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI
I/TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG
II/BIỆT NGỮ XÃ HỘI
III/SỬ DỤNG TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI
IV/LUYỆN TẬP.
Bài tập 1:Tìm một số từ ngữ địa phương nơi em ở hoặc ở vùng khác mà em biết.Nêu từ ngữ toàn dân tương ứng?(Theo mẫu trong Sgk)
Bài tập 2:Tìm một số từ ngữ của tầng lớp học sinh hoặc tầng lớp xã hội khác mà em biết và giải thích nghĩa của các từ đó?(Cho ví dụ minh họa)
Bài tập 3:Trong những trường hợp giao tiếp sau đây,trường hợp nào nên dùng từ ngữ địa phương,trường hợp nào không nên dùng từ ngữ địa phương
a)Người nói chuyện với mình là người cùng địa phương(Nên)
b)Người nói chuyện với mình là người địa phương khác(không nên)
c)Khi phát biểu ý kiến ở lớp(không nên)
d)Khi làm bài tập làm văn(có thể)
e)Khi viết đơn từ,báo cáo gửi thầy cô giáo.(không nên)
g)Khi nói chuyện với người nước ngoài bằng tiếng Việt(không nên)
Bài tập củng cố:Chọn câu trả lời Đúng hoặc Sai cho các nhận định sau:
Từ ngữ địa phương là từ ngữ được sử dụng rộng rãi trong cả nước
5
4
3
2
1
0
Bài tập củng cố:Chọn câu trả lời Đúng hoặc Sai cho các nhận định sau:
Ở địa phương nào cũng cần sử dụng từ ngữ toàn dân
5
4
3
2
1
0
Bài tập củng cố:Chọn câu trả lời Đúng hoặc Sai cho các nhận định sau:
Biệt ngữ xã hội chỉ được dùng trong một tầng lớp xã hội nhất định
5
4
3
2
1
0
Bài tập củng cố:Chọn câu trả lời Đúng hoặc Sai cho các nhận định sau:
Trong thơ văn không được sử dụng từ địa phương và biệt ngữ xã hội
5
4
3
2
1
0
Bài tập củng cố:Chọn câu trả lời Đúng hoặc Sai cho các nhận định sau:
Để tránh lạm dụng từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội,cần tìm hiểu các từ ngữ toàn dân tương ứng để sử dụng khi cần thiết
5
4
3
2
1
0
Về Nhà:
-Học bài,hoàn thành các bài tập còn lại.
-Chuẩn bị bài:Trợ từ,thán từ
+Thế nào là trợ từ?Tìm các trợ từ thường gặp?
+Thế nào là thán từ?Thán từ có mấy loại chính?