Bài 5. Từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội

Thế nào là từ tượng hình, tượng thanh? Cho ví dụ
Bài 5
Tiết 17
I. Từ ngữ địa phương
?
Đọc hai ví dụ sau:
Sáng ra bờ suối tối vào hang.
Cháo bẹ rau măng vẫn sẵn sàng.
(Hồ Chí Minh - Tức cảnh Pác Bó)
Khi con tu hú gọi bầy
Lúa chiêm đương chín trái cây ngọt dần
Vườn râm dậy tiếng ve ngân
Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào.
(Tố Hữu - Khi con tu hú)

Em hãy tìm hai từ đồng nghĩa ?
1. Ví dụ:
Bắp:
Bẹ:
Từ dùng ở miền núi phía Bắc
Từ dùng ở miền Nam
Ngô
Từ địa phương
Từ toàn dân
Bài tập nhanh: Tìm từ ngữ địa phương trong các ví dụ sau và cho biết từ toàn dân tương ứng?
du kích nhỏ giương cao súng
Thằng Mĩ lênh khênh bước cúi đầu.
( Tố Hữu)
ơi có rét không Bầm
Heo heo gió núi lâm thâm mưa phùn
(Bầm ơi - Tố Hữu)
3) Đứng bên đồng ngó bên đồng mênh mông bát ngát
Đứng bên tê đồng ngó bên ni đồng bát ngát mênh mông
(Ca dao)
O
ni
tê
Bầm
Cô
Mẹ
Này
Kia
I. Từ ngữ địa phương
1. Ví dụ:
2. Ghi nhớ:
Khác với từ ngữ toàn dân, từ ngữ địa phương là từ ngữ chỉ sử dụng ở một (hoặc một số) địa phương nhất định.
II. Biệt ngữ xã hội
1. Ví dụ:
Nhưng đời nào tình yêu thương và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến...Mặc dầu non một năm ròng mẹ tôi không gửi cho tôi lấy một lá thư, nhắn người thăm tôi lấy một lời và gửi cho tôi lấy một đồng quà.
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
(Nguyên Hồng - Những ngày thơ ấu)
Tại sao lúc thì tác giả gọi là mẹ, lúc lại gọi
Là mợ?
Chán quá, hôm nay mình phải Nhận con ngỗng cho bài tập làm văn .
Trúng tủ, hắn nghiễm nhiên đạt điểm cao nhất lớp.
"ngỗng", và "Trúng tủ" là gì? Ai thường sử dụng?
1. Ví dụ:
2. Ghi nhớ:
II. Biệt ngữ xã hội
Khác với từ ngữ toàn dân, biệt ngữ xã hội chỉ đượcdùng trong một tầng lớp xã hội nhất định.
Hãy chọn trường hợp nên sử dụng từ ngữ địa phương trong các trường hợp sau:
Người nói chuyện là người cùng địa phương.
Người nói chuyện với mình là người địa phương khác.
Khi phát biểu ý kiến trước lớp.
Khi làm bài tập làm văn.
Khi viết đơn từ, báo cáo gửi thầy, cô giáo.
Khi nói chuyện với người nước ngoài biết tiếng Việt.

III. Sử dụng từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội
1. Ví dụ:
? Đọc hai ví dụ sau:
a) - Đồng chí mô nhớ nữa
Kể chuyện Bình Trị Thiên
Cho bầy tui nghe ví
Bếp lửa rung rung đôi vai đồng chí
- Thưa trong nớ hiện chừ vô cùng gian khổ
Đồng bào ta còn kháng chiến ra ri.
(Theo Hồng Nguyên - Nhớ)
b) Cá để ở dằm thượng áo ba đờ suy, khó mõi lắm.
(Nguyên Hồng - Bỉ Vỏ)
III. Sử dụng từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội
1. Ví dụ:
2. Ghi nhớ:
ViÖc sö dông tõ ng÷ ®Þa ph­¬ng vµ biÖt ng÷ x· héi ph¶i phï hîp víi t×nh huèng giao tiÕp. Trong th¬ v¨n, t¸c gi¶ cã thÓ sö dông mét sè tõ ng÷ thuéc hai líp tõ nµy ®Ó t« ®Ëm mµu s¾c ®Þa ph­¬ng, mµu s¾c tÇng líp x· héi cña ng«n ng÷, tÝnh c¸ch nh©n vËt.
Muèn tr¸nh l¹m dông tõ ng÷ ®Þa ph­¬ng vµ biÖt ng÷ x· héi, cÇn t×m hiÓu c¸c tõ ng÷ toµn d©n cã nghÜa t­¬ng øng ®Ó sö dông khi cÇn thiÕt
IV. Luyện tập
Câu hỏi thảo luận
Tìm một số biệt ngữ của tầng lớp học sinh hoặc tầng lớp xã hội khác mà em biết và giải thích nghĩa của các từ đó?
Yêu cầu:
Thảo Luận theo bàn: 2 người một bàn
Viết ra giấy
Thời gian trong vòng 3 phút
Học thuộc phần ghi nhớ
Làm bài 4 sgk( Tìm ít nhất 2 bài ca dao, hoặc hò, vè có từ địa phương) Viết ra giấy kiểm tra