Bài 5. Từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội

Chào mừng quý thầy cô
Về dự giờ Ngữ văn
Lớp 8C1
Năm học : 2013 - 2014
Giáo viên : Nguyễn Hương Giang
Kiểm tra bài cũ
Thế nào là từ tượng hình, từ tượng thanh ? Nêu tác dụng. Cho ví dụ minh họa.
- Từ tượng hình là từ gợi tả hình ảnh, dáng vẻ, trạng thái của sự vật. Từ tượng thanh là từ mô phỏng âm thanh của tự nhiên, của con người.
- Tác dụng: gợi được hình ảnh, âm thanh cụ thể, sinh động, có giá trị biểu cảm cao; thường được dùng trong văn miêu tả và tự sự.
- Ví dụ: + Móm mém, xộc xệch, vật vã, rũ rượi, thập thò …
-> Từ tượng hình.
+ Hu hu, ư ử, róc rách, ủn ỉn, sột soạt, tí tách …
-> Từ tượng thanh.
TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG
VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI
TIẾT: 18
TIẾT: 18 TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI

- Sáng ra bờ suối tối vào hang.
Cháo bẹ rau măng vẫn sẵn sàng.

(Hồ Chí Minh - Tức cảnh Pác Bó)
- Khi con tu hú gọi bầy
Lúa chiêm đương chín trái cây ngọt dần
Vườn râm dậy tiếng ve ngân
Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào.

(Tố Hữu - Khi con tu hú)
BÀI TẬP NHANH: Tìm từ ngữ địa phương trong các ví dụ sau và cho biết từ toàn dân tương ứng:














=> Phương ngữ miền Trung.
TIẾT: 18 TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI
VD1: - Con ơi! Con ra trước cươi lấy cho mệ cấy chủi. Đi cho khéo không bổ cảy trục cúi đó nghe.
- Mệ ơi! Con có chộ cấy chủi mô mồ.
1. cươi: ; mệ: ; cấy chủi: ; bổ: ; cảy: ; trục cúi: ; chộ : ; mồ: ; mô:
2. răng: ; mô:
VD2: “Anh học trò đi vào cổng nhà kia, thấy con chó xồ ra sủa, nhe răng dữ tợn, nên hoảng sợ thụt lùi; chủ nhà thấy vậy bèn chạy ra vừa cười vừa nói:
- Con chó không có răng mô!
- Tôi thấy nó nhe nguyên cả hai hàm răng, mà bà lại bảo nó không có răng!”.
mẹ
sân
cái chổi
đâu
sưng
đầu gối
ngã
thấy
đâu
nào
sao
* VD1:
Nhưng đời nào tình yêu thương và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến...Mặc dầu non một năm ròng mẹ tôi không gửi cho tôi lấy một lá thư, nhắn người thăm tôi lấy một lời và gửi cho tôi lấy một đồng quà.
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
(Nguyên Hồng - Những ngày thơ ấu)
* VD2:
- Chán quá, hôm nay mình phải nhận con ngỗng cho bài tập làm văn .
- Trúng tủ, hắn nghiễm nhiên đạt điểm cao nhất lớp.
TIẾT: 18 TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI
*VD:
Đồng chí mô nhớ nữa
Kể chuyện Bình Trị Thiên
Cho bầy tui nghe ví
Bếp lửa rung rung đôi vai đồng chí
- Thưa trong nớ hiện chừ vô cùng gian khổ,
Đồng bào ta phải kháng chiến ra ri
( Theo Hồng Nguyên,Nhớ)

- Cá nó để dằm thượng áo ba đờ suy, khó mõi lắm
(Nguyên Hồng, Bỉ vỏ)
TIẾT: 18 TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI
-> nào, đâu
-> Chúng tôi; với
-> đó; bây giờ
-> như thế này
=> Tô đậm màu sắc địa phương
Ví tiền
Túi áo trên
Móc túi để lấy cắp
=> Nhấn mạnh vào tầng lớp xã hội của nhân vật
TIẾT: 18 TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI


Bài 1: Tìm một số từ ngữ địa phương nơi em ở hoặc ở vùng khác mà em biết. Nêu từ ngữ toàn dân tương ứng.












HOẠT ĐỘNG NHÓM (2 phút)
TIẾT: 18 TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI

Bài 2: Tìm một số từ ngữ của tầng lớp học sinh hoặc của tầng lớp xã hội khác mà em biết, giải thích nghĩa của các từ ngữ đó.
- Từ ngữ của tầng lớp học sinh
+ xơi ngỗng: bị điểm hai
+ phao: tài liệu
+ ăn cháo lươn: bị ăn đòn
+ áo dài: chỉ các bạn nữ học sinh trung học phổ thông
+ lệch tủ: học không đúng phần kiểm tra
+ cắn bút: không làm được bài …
- Từ ngữ của giới tôi phạm:
+ cớm: công an, cảnh sát
+ bóc lịch: bị vào tù
+ vé: tiền
+ sộp: giàu sang, hào phóng
+ te: xinh đẹp
b. Người nói chuyện với mình là người địa phương khác.
Trong những trường hợp giao tiếp sau đây, trường hợp nào nên dùng từ địa phương, trường hợp nào không nên dùng từ ngữ địa phương ?
d. Khi làm bài tập làm văn.
g. Khi nói chuyện với người nước ngoài biết tiếng Việt.
c. Khi phát biểu ý kiến ở lớp.
a. Người nói chuyện với mình là người cùng địa phương
TIẾT: 18 TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI
e. Khi viết đơn từ, báo cáo gửi thầy, cô giáo.
a. Người nói chuyện với mình là người cùng địa phương.
Trình bày một số câu thơ, ca dao, hò, vè của địa phương em hoặc địa phương khác mà em biết có sử dụng từ ngữ địa phương.
- Ngó lên Hòn Kẽm, Đá Dừng
Thương cha nhớ mẹ quá chừng bậu ơi!
(Cao dao)
- Kín như bưng lại kêu là trống
Trống hổng trống hoảng lại kêu là buồng.
(Cao dao)
- Không cây, không trái, không hoa,
Có lá ăn được đố là lá chi ?
(Câu đố)
TIẾT: 18 TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI
- ngó: nhìn
- quá chừng: nhiều
- bậu: bạn
- kêu: gọi
- trống hổng trống hoảng: trống, không có gì che chắn.
- trái: quả
- chi: gì
TIẾT: 18 TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI
Câu chuyện về phương ngữ xứ Quảng
 Khám bệnh xong bác sĩ nói với cô bệnh nhân trẻ:
- Cô cho tôi xin số điện thoại của cô để khi nào có kết quả khám sức khoẻ thì tôi sẽ gọi điện báo cô hay.
Cô gái trẻ trả lời:
- Dợ, hai ba bửa tém một bửa !
Bác sĩ lắc đầu:
- Không! chuyện tắm rửa của cô thì tôi không cần biết. Số điện thoại của cô kìa?
Cô gái trẻ trả lời:
- Dợ, hai ba bửa tém một bửa!
Bác sĩ lắc đầu mạnh hơn:
- Cô tắm mỗi ngày 2, 3 bận hay là 2,3 tuần cô tắm một lần thì tôi không cần biết... Tôi cần biết số điện thoại của cô kìa?
Cô gái trẻ tức tối trả lời:
- Dợ! em đẻ nó số của em lừa hai ba bửa tém một bửa
- ???
(237-817)
Kính chúc quý thầy cô giáo mạnh khỏe
Các em chăm ngoan học giỏi.