Bài 5. Từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội

Bài 5
TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI
I.Từ ngữ địa phương:
1. Ví dụ: ( SGK/ 56)











Sáng ra bờ suối tối vào hang.
Cháo bẹ rau măng vẫn sẵn sàng.
(Hồ Chí Minh - Tức cảnh Pác Bó)
Khi con tu hú gọi bầy
Lúa chiêm đương chín, trái cây ngọt dần.
Vườn râm dậy tiếng ve ngân
Bắp rây vàng hạt, đầy sân nắng đào.
(Tố Hữu - Khi con tu hú)
bắp
bẹ
từ ngữ được sử dụng ở miền Nam.
từ ngữ được sử dụng
ở vùng núi Tây Bắc
=>
2. Kết luận: Ghi nhớ 1 SGK/ 56

Khác với từ ngữ toàn dân, từ ngữ địa phương là từ ngữ chỉ sử dụng ở một (hoặc một số) địa phương nhất định.
Các từ : mè đen, trái thơm có nghĩa là gì? Chúng là từ địa phương ở vung nào?
- mè đen:
Vừng đen
- Trái thơm:
Quả dứa
=> Từ ngữ địa phương Nam Bộ
Bài tập nhanh:
I. Từ ngữ địa phương:
II. Biệt ngữ xã hội:
1. Ví dụ:
* VD1:
Nhưng đời nào tình yêu thương và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến...Mặc dầu non một năm ròng mẹ tôi không gửi cho tôi lấy một lá thư, nhắn người thăm tôi lấy một lời và gửi cho tôi lấy một đồng quà.
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
- Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
(Nguyên Hồng - Những ngày thơ ấu)
* VD2:
- Chán quá, hôm nay mình phải nhận con ngỗng cho bài tập làm văn .
- Trúng tủ, hắn nghiễm nhiên đạt điểm cao nhất lớp.

- "mợ":
mẹ
-> Tầng lớp trung lưu, thượng lưu trước Cách mạng Tháng Tám hay dùng.

- "ngỗng":
điểm 2
- "trúng tủ":
đúng phần đã học
thuộc lòng.
-> Tầng lớp học sinh - sinh viên hay dùng.
=> Biệt ngữ xã hội
2. Kết luận: Ghi nhớ 2 SGK/57
Khác với từ ngữ toàn dân, biệt ngữ xã hội chỉ được dùng trong một tầng lớp xã hội nhất định.
- Con ơi! Con ra trước cươi lấy cho mệ cấy chủi. Đi cho khéo không bổ cảy trục cúi đó nghe.
- Mệ ơi! Con có chộ cấy chủi mô mồ?
III/SỬ DỤNG TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI
1. Ví dụ:
* Vd1: Đọc đoạn văn sau và cho biết có nên nói như vậy với mọi người hay không? Vì sao?
TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI
1. Ví dụ:
* VD1: Đọc đoạn văn sau và cho biết có nên nói như vậy với mọi người hay không?Vì sao?
-Con ơi! Con ra trước cươi lấy cho mệ cấy chủi. Đi cho khéo không cứ bổ cảy trục cúi đó nghe.
-Mệ ơi! Con có chộ cấy chủi mô mồ.
=> Hai câu trên sử dụng những từ của địa phương(Miền Trung), do đó khi nói với mọi người không nên sử dụng những từ ngữ như vậy khiến cho người nghe không hiểu.
TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI
I/TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG
II/BIỆT NGỮ XÃ HỘI
III/SỬ DỤNG TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI
I. Từ ngữ địa phương:
II. Biệt ngữ xã hội:
III. Sử dụng từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội:
* VD2:
Đồng chí mô nhớ nữa
Kể chuyện Bình Trị Thiên
Cho bầy tui nghe ví
Bếp lửa rung rung đôi vai đồng chí
- Thưa trong nớ hiện chừ vô cùng gian khổ,
Đồng bào ta phải kháng chiến ra ri
( Theo Hồng Nguyên,Nhớ)

- Cá nó để dằm thượng áo ba đờ suy, khó mõi lắm
(Nguyên Hồng, Bỉ vỏ)

- mô: nào
- bầy tui: chúng tôi
- ví: với
- nớ: đó
- hiện chừ: bây giờ
ra ri: như thế này

- cá: ví tiền
- dằm thượng: túi áo trên
- mõi: lấy cắp
TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI
2. Kết luận: Ghi nhớ 3 SGK/58
Việc sử dụng từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội phải phù hợp với tình huống giao tiếp. Trong thơ văn, tác giả có thể sử dụng một số từ ngữ thuộc hai lớp từ này để tô đậm màu sắc địa phương, màu sắc tầng lớp xã hội của ngôn ngữ, tính cách nhân vật.

Muốn tránh lạm dụng từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội, cần tìm hiểu các từ ngữ toàn dân có nghĩa tương ứng để sử dụng khi cần thiết.
I. Từ ngữ địa phương:
II. Biệt ngữ xã hội :
III. Sử dụng từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội:
IV. Luyện tập










TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI
Bài 1: Tìm một số từ ngữ địa phương nơi em ở hoặc ở vùng khác mà em biết. Nêu từ ngữ toàn dân tương ứng.
Bài tập 2:
Đây là hình ảnh của tầng lớp nào? Tìm những biệt ngữ của tầng lớp đó ?
tan ca: hết giờ làm việc.
tăng ca: làm thêm giờ.
sản phẩm: của cải, vật chất mà họ làm ra.
b. Người nói chuyện với mình là người địa phương khác.
Trong những trường hợp giao tiếp sau đây, trường hợp nào nên dùng từ địa phương, trường hợp nào không nên dùng từ ngữ địa phương ?
d. Khi làm bài tập làm văn.
g. Khi nói chuyện với người nước ngoài biết tiếng Việt.
c. Khi phát biểu ý kiến ở lớp.
a. Người nói chuyện với mình là người cùng địa phương
e. Khi viết đơn từ, báo cáo gửi thầy, cô giáo.
a. Người nói chuyện với mình là người cùng địa phương.
Bài tập 3:
Bài tập 4: Sưu tầm một số câu ca dao, hò vè của địa phương.
Sưu tầm thơ, ca dao, hò vè miền Bắc
Sưu tầm thơ, ca dao, hò vè miền Trung.
Sưu tầm thơ, ca dao, hò vè miền Nam.

I. Từ ngữ địa phương:
II. Biệt ngữ xã hội :
III. Sử dụng từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội.:
IV. Luyện tập
TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI
Câu 1: Từ ngữ địa phương là:
c. từ ngữ có nhiều nghĩa giống nhau.
b. từ ngữ được sử dụng chỉ ở địa phương nhất định.
từ ngữ được sử dụng rộng rãi trong cả nước.
Củng cố
d. từ ngữ có nhiều nghĩa trái nhau.
Câu 2: Biệt ngữ xã hội chỉ được dùng:
c. trong mọi tầng lớp xã hội nhất định.
b. trong tầng lớp học sinh.
trong một tầng lớp công nhân.
Củng cố
d. trong một tầng lớp xã hội nhất định.
Ví dụ: Từ ngữ của tầng lớp học sinh

+ xơi ngỗng: bị điểm hai
+ phao: tài liệu
+ ăn cháo lươn: bị ăn đòn
+ lệch tủ: học không đúng phần kiểm tra
+ cắn bút: không làm được bài
TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI
về nhà sưu tầm, tìm kiếm:
- Sưu tầm một số câu ca dao, hò, vè, thơ, văn có sử dụng từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội.
- Đọc và sửa chữa các lỗi do lạm dụng từ ngữ địa phương trong một số bài tập làm văn của bản thân va bạn.