Bài 5. Sự phát triển của từ vựng (tiếp theo)

CHÀO MỪNG

QUÝ THẦY CÔ

ĐẾN VỚI TIẾT HỌC

NGỮ VĂN 9
Người thực hiện
Cô giáo: Trần Thị Thanh Hà
Bài cũ
Câu 1: Nêu phương thức chủ yếu để phát triển từ vựng ?
Trả lời: Phương thức chuyển nghĩa của từ ngữ: ẩn dụ và hoán dụ
Câu 2: Đọc hai câu thơ:
Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ
Từ mặt trời trong câu thơ thứ hai được sử dụng theo phép tu từ từ vựng nào. Có thể coi đây là hiện tượng một nghĩa gốc của từ phát triển thành nhiều nghĩa được không ? Vì sao?
Trả lời: Mặt trời trong câu thơ thứ hai được sử dụng trong phép tu từ ẩn dụ (ví Bác Hồ như mặt trời). Đó không phải là hiện tượng phát triển nghĩa của từ vì từ mặt trời trong câu thơ chi có tính chất lâm thời nó không làm cho từ có thêm nghĩa mới
Tiết 25: Sự phát triển của từ vựng (tiếp theo)
I. Tạo từ ngữ mới
1. Cho biết thời gian gần đây có những từ ngữ nào mới được cấu tạo trên cơ sở các từ: điện thoại, kinh tế, di động, sở hữu, tri thức, đặc khu, trí tuệ. Giải thích nghĩa của từ ngữ mới cấu tạo đó.
2. Tạo từ ngữ mới theo mô hình: X+tặc
Bài học: Tạo từ ngữ mới là cách phát triển từ tiếng việt làm cho vốn từ tăng thêm bằng cách vận dụng phương thức cấu tạo: Ghép các từ với nhau
BÀI TẬP:
Tìm hai mô hình có khả năng tạo những từ ngữ mới như kiểu X+tặc
Ví dụ: X+trường: Chiến trường, nông trường, công trường,
ngư trường.
X+Quyển: Thạch quyển, khí quyển, sinh quyển, thuỷ quyển
II. Mượn từ ngữ của tiếng nước ngoài
1. Tìm từ hán việt trong hai đoạn trích:
a)
Thanh minh trong tiết tháng ba
Lễ là tảo mộ hội là đạp thanh
Gần xa nô nức yến anh
Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân
Dập dìu tài tử giai nhân
Ngựa xe như nước áo quần như nêm.
b) Kẻ bạc mệnh này duyên phận hẩm hiu,chồng con rẫy bỏ, điều đâu bay buộc, tiếng chịu nhuốc nhơ, thần sông có linh, xin ngài chứng giám . Thiếp nếu đoan trang giữ tiết , trinh bạch gìn lòng ,vào nước xin làm ngọc Mị Nương, xuống đất xin làm cỏ Ngu mĩ . Nhược bằng lòng chim dạ cá , lừa chồng dối con , dưới xin làm mồi cho cá tôm, trên xin làm cơm cho diều quạ, và xin chịu khắp mọi người phỉ nhổ .
2. Những từ ngữ để chỉ khái niệm tương ứng:
a) Bệnh mất khả năng miễn dịch gây tử vong
AIDS
b) Nghiên cứu một cách có hệ thống những điều kiện để tiêu thụ hàng hoá:
Marketing
Bài học: Ngoài cách thức phát triển bằng cách tạo từ ngữ mới, từ vựng tiếng việt còn được phát triển bằng cách mượn từ ngữ tiếng nước ngoài.
Bài tập:
Bài 3: (SGK) Trong các từ sau từ nào là mượn tiếng hán từ nào mượn các ngôn ngữ châu âu:
Mãng xà, xà phòng, biên phòng, ôtô, tham ô, tô thuế, ra-đi-ô, ôxy, ca phê, phê bình, phê phán, ca nô, ca sĩ, nô lệ.
Đáp án:
Từ mượn tiếng hán: Mãng xà, biên phòng, tham ô, tô thuế, phê bình, phê phán, ca sĩ, nô lệ.
Từ mượn ngôn ngữ châu âu: xà phòng, ôtô, ra-đi-ô, ôxy, ca phê, ca nô.
III. Luyện tập và củng cố
Các cách
phát triển từ vựng
Phát triển nghĩa
Phát triển số lượng
Tạo từ ngữ mới
(ghép)
Vay mượn
(Hán-Châu âu)
Chúc các em học tốt