Bài 5. Sự phát triển của từ vựng (tiếp theo)

a
NGỮ VĂN 9
Kính chào quý thầy, cô
và học sinh đến dự !
NguễnNgọcTuấn
09/2010
a
NGUYỄN NGỌC TUẤN
09/2010
Khởi động
a.Sáu mươi xuân, nắng mật ong, ráng mỡ gà.
b.Tay lái, chân sút, mặt đất, mắt bão
?Tại sao từ ngữ phát triển? Hãy nêu các cách phát triển từ vựng ? Hãy cho biết cách phát triển từ vựng của mỗi nhóm sau theo phương thức nào?
Phương thức ẩn dụ
Phương thức hoán dụ (lấy bộ phận
chỉ toàn thể)
*
Năm 1945, trong từ ngữ tiếng Việt có rất nhiều từ như:
“ huy chương, huân chương, ...” được sử dụng, không sử dụng các từ : mề đay, bội tinh...Vậy những tử được sử dụng hiện nay là từ vựng phát triển theo cách nào?
a
Tiết 25
Sự phát triển của từ vựng
( tiếp theo)
NGUYỄN NGỌC TUẤN
09/2010
a
b
I. TẠO TỪ NGỮ MỚI
1/a.
Điện thoại di động: điện thoại vô tuyến nhỏ mang theo người dùng trong vùng phủ sóng của cơ sở thuê bao.
Kinh tế tri thức: nền kinh tế chủ yếu dựa vào sản xuất, phân phối lưu thông sản phẩm.
Đặc khu kinh tế: khu vực thu hút vốn nước ngoài với những chính sách ưu đãi.
Sở hữu trí tuệ: quyền sở hữu đối với sản phẩm do hoạt động trí tuệ mang lại
? Hãy tạo từ ngữ mới bằng các từ :điện thoại. kinh tế, di động, sở hữu, tri thức, đặc khu, trí tuệ. Ý nghĩa của các từ ngữ mới đó?
NGUYỄN NGỌC TUẤN
09/2010
a
b. – Không tặc: kẻ chuyên cướp máy bay trên không.
- Hải tặc : kẻ chuyên cướp tàu biển.
- Lâm tặc : kẻ khai thác bất hợp pháp rừng.
- Tin tặc : kẻ xâm nhập máy tính để ăn cắp dữ liệu
hoặc phá hoại.
- Nghịch tặc : kẻ phản bội làm giặc.
? Tìm những từ ngữ mới xuất hiện cấu tạo theo mô hình “ x + tặc” ?
Tạo từ ngữ mới để làm vốn từ ngữ tăng lên
cũng là một cách để làm phát triển từ vựng
tiếng Việt.
? Cách phát triển từ vựng theo phương thức là gì ?
NGUYỄN NGỌC TUẤN
09/2010
a
a
II. MƯỢN TỪ NGỮ TỪ TIẾNG NƯỚC NGOÀI:
1/a. Thanh minh trong tiết tháng ba
Lễ là tảo mộ hội là đạp thanh
Gần xa nô nức yến anh
Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân
Dập dìu tài tử giai nhân
Ngựa xe như nước áo quần như nêm
( Nguyễn Du- Truyện Kiều )

? Hãy tìm những từ Hán Việt trong đoạn trích sau?
Những từ Hán Việt: thanh minh,lễ, tiết, tảo mộ, đạp thanh, yến anh, bộ hành, xuân, tài tử, giai nhân.
NGUYỄN NGỌC TUẤN
09/2010
a
NGUYỄN NGỌC TUẤN
09/2010
a
b/ Kẻ bạc mệnh này, duyên phận hẩm hiu,chồng con rẫy bỏ, diều hâu bay buộc, tiếng chịu nhuốc nhơ, thần sông có linh, xin ngài chứng giám. Thiếp nếu đoan trang giữ tiết, trinh bạch gìn lòng, vào nước xin làm ngọc MỵNương, xuống đất xin làm cỏ Ngu mĩ. Nhược bằng lòng chim dạ cá, lừa chồng dối con, dưới xin làm mồi cho cá tôm, trên xin làm cơm cho diều quạ, và xin chịu khắp mọi người phỉ nhổ . ( Nguyễn Dữ- Chuyện người con gái Nam Xương)
Những từ Hán Việt : bạc mệnh, duyên phận, thần linh, chứng giám, thiếp, đoan trang, tiết, trinh bạch, ngọc.
NGUYỄN NGỌC TUẤN
09/2010
? Hãy tìm những từ Hán Việt trong đoạn trích sau đây ?
AIDS
Maketting
Thảoluận
a/..............: bệnh mất khả năng miễn dịch, gây tử vong.
b/.....................: nghiên cứu một cách có hệ thống những điều kiện để tiêu thụ hàng hóa
( chẳng hạn nghiên cứu nhu cầu, thị hiếu của khách hàng).
Những từ ngữ này có nguồn gốc từ
tiếng Anh.
NGUYỄN NGỌC TUẤN
09/2010
? Tiếng Việt dùng những từ nào để chỉ những khái niệm sau đây?
? Những từ này có nguồn gốc từ đâu?
a
Mượn từ ngữ của tiếng nước ngoài cũng là một
cách để phát triển từ vựng tiếng Việt. Bộ phận
từ mượn quan trọng nhất trong tiếng Việt là từ
mượn tiếng Hán.
NGUYỄN NGỌC TUẤN
09/2010
? Mượn từ ngữ tiếng nước ngoài có phải là một phương thức để phát triển từ vựng không?
a
Chú ý:
Mượn từ ngữ
tiếng nước
ngoài
Cần biết sử
dụng sáng tạo
những từ mượn.
Tránh lạm dụng
Đọc chú thích
để hiểu nghĩa
NGUYỄN NGỌC TUẤN
09/2010
a
Cách phát triển từ vựng
Phương thức
ẩn dụ
Phương thức
hoán dụ
Tạo từ ngữ mới
Từ mượn tiếng
nước ngoài
Phát triển
nghĩa của từ
Phát triển
số lượng từ
NGUYỄN NGỌC TUẤN
09/2010
Sơ đồ hệ thống kiến thức
a
b
Luyện tập
1/ - “ X + học”
văn học, khảo cổ học, động vật học, hải dương học,...
- “Văn + X”
văn chương, văn bản, văn nhân,
văn hóa, văn minh...
- “ X + điện tử”
thư điện tử,công nghiệp điện tử, đồng hồ điện tử,..
NGUYỄN NGỌC TUẤN
09/2010
? Tìm hai mô hình có khả năng tạo ra những từ ngữ mới như kiểu “ X + tặc” ở mục I.2?
a
2/
Bàn tay vàng: bàn tay tài giỏi, khéo léo trong
việc thực hiện một thao tác lao động hoặc một
thao tác kỹ thuật nhất định.
- Cầu truyền hình: hình thức truyền hình tại chỗ các chương trình lễ hội, giao lưu trực tiếp qua hệ thống ca-mê-ra truyền thông giữa các địa điểm cách xa nhau về không gian.
Thương hiệu : nhãn mác thương mại có uy tín trên thị trường.
NGUYỄN NGỌC TUẤN
09/2010
- Thế hệ XX: thế hệ trẻ sinh những năm 1980- 1989.
Đường vành đai: đường bao quanh các đô thị lớn,
nơi các phương tiện có thể vận hành bình thường mà không phải đi qua nội thành.
? Tìm 5 từ ngữ mới được dùng gần đây và giải nghĩa?
a
4/
Các cách phát triển từ vựng tạo từ ngữ mới, vai mượn từ vốn từ ngữ nước ngoài,phát triển thêm nghĩa mới cho từ.
* huy chương, huân chương ?
Từ vựng của một ngôn ngữ không thể không thay đổi.
Vì :
+ Xã hội phát triển,sản phẩm và hiện tượng mới ra đời đòi hỏi phải có từ mới định danh.
+ Nhận thức phát triển, con người càng phát hiện ra những thuộc tính mới của sự vật hiện tượng đòi hỏi sự vật hiện tượng khái niệm đó phải được hiểu đầy đủ hơn bằng từ ngữ tương ứng.
Phát triển từ vựng là nhu cầu tất yếu khách quan.
? Nêu vắn tắt những cách phát triển từ vựng? Từ vựng của một ngôn ngữ có thể không thay đổi được không? ( Tại sao?)
NGUYỄN NGỌC TUẤN
09/2010
a
“Tiếng ta phải có những đổi mới, đó là điều tất yếu vì đời sống tưởng và tình cảm ngày nay, nhất là trong lĩnh vực khoa học và kỹ thuật có nhiều cái mới. Tiếng ta phải phát triển. Tất cả vấn đề là làm sao đảm bảo sự phát triển này diễn ra một cách vững chắc trên cơ sở vốn cũ của tiếng ta....”( theo Phạm Văn Đồng)
Đọc thêm
NGUYỄN NGỌC TUẤN
09/2010
Hướng dẫn về nhà
1/ Làm bài tập 3, tr.74 SGK.
2/ Đọc thêm (2) của Hoàng Văn Hành, tr 74-75
3/ Đọc- tìm hiểu bài “ Thuật ngữ”, liên hệ tìm những từ thuật ngữ về môi trường.
NGUYỄN NGỌC TUẤN
09/2010
a
Cảm ơn quý thầy, cô và học sinh đến dự !
09/2010
NGUYỄN NGỌC TUẤN
09/2010