Bài 5. Sự phát triển của từ vựng (tiếp theo)

9B
Lớp
Kiểm tra bài cũ
Hỏi: Tiếng Việt có sự biến đổi và phát triển nghĩa của từ ngữ như thế nào? Có mấy phương thức chủ yếu phát triển nghĩa của từ?
Trả lời: Cùng với sự phát triển của xã hội, từ vựng của ngôn ngữ cũng không ngừng phát triển. Một trong những cách phát triển từ vựng tiếng Việt là phát triển nghĩa của từ trên cơ sở nghĩa gốc của chúng.
- Có hai phương thức chủ yếu phát triển nghĩa của từ ngữ: phương thức ẩn dụ và phương thức hoán dụ.

VD1: Ngày xuân em hãy còn dài
Xót tình máu mủ thay lời nước non.
VD2: Tay ấy cao cờ lắm.
Sự phát triển từ vựng tiếng Việt
Phát triển số lượng từ
Phát triển nghĩa của từ
Phát
triển
nghĩa
theo
phuong
th?c
ẩn dụ
Phát
triển
nghĩa
theo
phuong
th?c
hoán dụ
Tiết 25:
S? ph�t tri?n c?a t? v?ng
(Tiếp theo)
Sự phát triển của từ vựng
Tiết 25 :
(Tiếp theo)
I.Tạo từ ngữ mới :
1. Bài tập :
BT1/72 :Tìm từ ngữ mới ->Giải thích nghĩa
-Điện thoại di động : Điện thoại vô tuyến nhỏ mang theo người được sủ dụng trong vùng phủ sóng của cơ sở thuê bao.
-Kinh tế tri thức :Nền kinh tế chủ yếu dựa vào việc sx,lưu thông phân phối các sản phẩm có hàm lượng tri thức cao.
-Đặc khu kinh tế :Khu vực dành riêng để thu hút vốn và công nghệ nước ngoài với chính sách ưu đãi.
-Sở hữu trí tuệ :Quyền sở hữu đối với sản phẩm do hoạt động trí tuệ mang lại, được pháp luật bảo hộ như quyền tác giả ,quyền đối với sáng chế,giải pháp hữu ích,kiểu dáng công nghiệp......
BT2/73:Tìm từ ngữ mới có cấu tạo :
+ Tin tặc : Kẻ dùng kĩ thuật thâm nhập trái phép vào dữ liệu trên máy tính của người khác để khai thác hoặc phá hoại.
X+tặc
+Lâm tặc :kẻ cướp tài nguyên rừng.
Trên cơ sở những yếu tố đã có sẵn , ghép các yếu tố đó lại với nhau tạo ra những từ ngữ mới làm cho vốn từ ngữ tăng lên –> Cách phát triển từ vựng TV.
2. Ghi nhớ: SGK/73
Sự phát triển của từ vựng
Tiết 25 :
(Tiếp theo)
I.Tạo từ ngữ mới :
1. Bài tập :
Trên cơ sở những yếu tố đã có sẵn , ghép các yếu tố đó lại với nhau tạo ra những từ ngữ mới làm cho vốn từ ngữ tăng lên –> Cách phát triển từ vựng TV.
2. Ghi nhớ: SGK/73
II. Mượn từ ngữ của tiếng nước ngoài :
1. Bài tập:
Sự phát triển của từ vựng
Tiết 25 :
(Tiếp theo)
I.Tạo từ ngữ mới :
II. Mượn từ ngữ của tiếng nước ngoài :
1. Bài tập :
BT1 : Tìm từ Hán Việt
a. Thanh minh trong tiết tháng ba,
Lễ là tảo mộ hội là đạp thanh.
Gần xa nô nức yến anh,
Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân .
Dập diù tài tử giai nhân ,
Ngựa xe như nước, áo quần như nêm.
(Nguyễn Du, Truyện Kiều)
b. Kẻ bạc mệnh này duyên phận hẩm hiu, chồng con rẫy bỏ, điều đâu bay buộc, tiếng chịu nhuốc nhơ,thần sông có linh, xin ngài chứng giám.Thiếp nếu đoan trang giữ tiết, trinh bạch gìn lòng, vào nước xin làm ngọc Mị Nương, xuống đất xin làm cỏ Ngu Mĩ. Nhược bằng lòng chim dạ cá, lừa chồng dối con, dưới xin làm mồi cho cá tôm, trên xin làm cơm cho diều quạ, và xin chịu khắp mọi người phỉ nhổ.
(Nguyễn Dữ, Chuyện người con gái Nam Xương)
BT 2/73
-a/ AIDS ( BÖnh mÊt kh¶ năng miÔn dịch, g©y tö vong)
- b/ Marketing (Nghiªn cøu mét c¸ch cã hÖ thèng những ®iÒu kiÖn ®Ó tiªu thô hµng ho¸)
=> Tiếng Anh.
-Mượn từ ngữ của tiếng nước ngoài là một phương thức để phát triển từ vựng TV.
-Phần nhiều là mượn từ tiếng Hán.
2. Ghi nhớ:SGK/74.
III. Luyện tập:
Sự phát triển của từ vựng
Tiết 25 :
(Tiếp theo)
II. Mượn từ ngữ của tiếng nước ngoài :
I.Tạo từ ngữ mới :
III. Luyện tập:
BT1 /74:
Tìm 2 mô hình có khả năng tạo ra những từ ngữ mới kiểu : x + tặc ?
VD: x + trường: chiến trường, công trường…
x + hoá: Ô-xi hoá, lão hoá…
BT2/74:
Tìm 5 từ ngữ mới được dùng phổ biến gần đây và giải thích nghĩa của những từ đó?
- Bàn tay vàng: Bàn tay tài giỏi, khéo léo hiếm có trong việc thực hiện một thao tác lao động hoặc kĩ thuật nhất định.
- Cơm bụi: cơm giá rẻ thường bán trong các quán nhỏ tạm bợ
- Cầu truyện hình: hình thức truyền hình tại chỗ cuộc giao lưu, đối thoại trực tiếp qua hệ thống camera giữa các địa điểm cách xa nhau.
- Công nghệ cao: công nghệ dựa trên cơ sở khoa học kĩ thuật hiện đại, có độ chính xác và hiệu quả kinh tế cao.
- Đa dạng sinh học: phong phú, đa dạng về nguồn gen, về giống loài sinh vật trong tự nhiên
- Đường vành đai: đường bao quang, giúp cho những phương tiện vận tải có thể đi vòng qua mà không đi vào bên trong thành phố nhằm giải tỏa giao thông thành phố.
Sự phát triển của từ vựng
Tiết 25 :
(Tiếp theo)
A.Lí thuyết :
II. Mượn từ ngữ của tiếng nước ngoài :
I.Tạo từ ngữ mới :
B. Luyện tập:
BT1 /74:
BT2/74:
BT3/74
Xác định nguồn gốc từ mượn?
*Từ mượn của tiếng Hán : Mãng xà, biên phòng, tham ô, tô thuế, phê bình, phê phán, ca sĩ, nô lệ.
*Từ mượn của các ngôn ngữ châu Âu : Xà phòng, ô-tô, ra-đi-ô, ô-xy ,cà phê, ca nô.
BT4:
Sự phát triển của từ vựng
Tiết 25 :
(Tiếp theo)
A.Lí thuyết :
II. Mượn từ ngữ của tiếng nước ngoài :
I.Tạo từ ngữ mới :
B. Luyện tập:
BT 1/74:
BT 2/74:
BT 3/74 :
BT 4/74 :
Nêu vắn tắt những cách phát triển từ vựng?
Hai cách p/triển từ vựng
P/triển về nghĩa của từ ngữ
P/triển về số lượng từ ngữ
P/thức
ẩn dụ


P/thức
hoán dụ


Ghép các y/tố có sẵn lại với nhau .
Mượn
từ ngữ
của tiếng nước ngoài.
Sự phát triển của từ vựng
Tiết 25 :
(Tiếp theo)
A.Lí thuyết :
II. Mượn từ ngữ của tiếng nước ngoài :
I.Tạo từ ngữ mới :
B. Luyện tập:
BT1 /74:
BT2/74:
BT3/74
* BT thêm: Viết đoạn văn có sử dụng từ mượn của tiếng Hán
BT 4/74 :
Thảo luận nhóm :Từ vựng của một ngôn ngữ có thể không thay đổi được không?
=>Không thể không thay đổi . Vì thế giới tự nhiên và XH luôn vận động và phát triển không ngừng. Nhận thức về thế giới của con người cũng vận động và phát triển theo => Từ vựng của một ngôn ngữ phải thay đổi để đáp ứng nhu cầu giao tiếp và nhận thức của người bản ngữ.
Hướng dẫn về nhà:

Dựa vào Từ điển tiếng Việt để tìm hiểu một số từ mới trong tiếng Việt.
Nắm vững các cách phát triển từ vựng.
Hoàn thành các bài tập trong sách giáo khoa.
Đọc và soạn kĩ bài “ Truyện Kiều – Nguyễn Du”.
+ Tác giả: Gia đình- Thời đại- Cuộc đời
+ Tác phẩm: Nguồn gốc- Tóm tắt tác phẩm- Giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm