Bài 5. Hoàng Lê nhất thống chí - Hồi thứ mười bốn

Kiểm tra Bài cũ :
1. Bọn quan lại hầu cận trong phủ Chúa đã nhũng nhiễu nhân dân bằng những thủ đoạn nào ?
- Ban ngày, dò xem nhà nào có chậu hoa cây cảnh... Thì biên hai chữ " phụng thủ"
- Đêm đến chúng sai ngưuời lấy phăng đi rồi buộc cho họ tội giấu vật cung phụng để dọa lấy tiền.
- Hòn đá hoặc cây cối gì to lớn quá chúng phá nhà hủy tưuờng để khiêng ra.
Một lũ nịnh bợ tham lam lộng hành lợi dụng quyền Chúa để vơ vét của cải nhân dân.
I.Đọc - Tìm hiểu chung
1. Tác giả
- Ngô gia văn phái là một nhóm tác giả thuộc dòng họ Ngô Thì ở làng Tả Thanh Oai(nay là huyện Thanh Oai, Hà Tây).
-Ngô Thì Chí(1753-1788) là em ruột của Ngô Thì Nhậm làm quan dưới thời vua Lê Chiêu Thống. Ông là người viết bảy hồi đầu của tác phẩm.
- Ngô Thì Du(1772-1840), anh em chú bác ruột với Ngô Thì Chí, từng làm quan dưới triều Nguyễn. Ông là tác giả bảy hồi tiếp theo.
2. Tác phẩm
Thể loại: Chí (Tiểu thuyết chương hồi)
Là thể loại thuộc tác phẩm tự sự, được viết bằng chữ Hán, ghi chép lại những câu chuyện lịch sử dài nên được chia làm nhiều chương, nhiều hồi…
b. Hoàn cảnh ra đời
Được viết vào thời điểm Tây Sơn diệt Trịnh trả lại Bắc Hà cho vua Lê.
Tác phẩm Hoàng Lê Nhất Thống Chí đưuợc coi là Tiểu thuyết lịch sử chuơng hồi
Nội dung: Viết về những sự kiện lịch sử, chịu ảnh huởng lối viết của tiểu thuyết chưuơng hồi Trung Quốc.
Hình thức: Có kết cấu, nghệ thuật khắc họa nhân vật, cách miêu tả, tự sự lại rất đậm chất tiểu thuyết.
Tóm tắt.
Quân Thanh kéo vào Thăng Long, tuớng Tây Sơn là Ngô Văn Sở lui quân về vùng núi Tam Điệp. Đuợc tin Quang Trung rất giận, bèn họp tuớng sĩ định thân chinh cầm quân đi ngay. Nhưung nghe mọi nguời đến họp khuyên Ông đã lên ngôi vua ở Phú Xuân, tự đốc xuất đại binh nhằm ngày 25 tháng Chạp năm 1788 tiến quân ra Bắc diệt Thanh. Dọc đuờng vua Quang Trung cho kén thêm quân lính, mở cuộc duyệt binh lớn, chia quân thành các đạo, chỉ dụ tướng lĩnh, mở tiệc khao quân vào ngày 30 tháng Chạp. Hẹn đến ngày mùng 7 Tết thắng giặc mở tiệc ăn mừng ở Thăng Long. Đội quân của Quang Trung đánh đến đâu thắng đến đấy, khiến quân Thanh đại bại. Ngày mùng 3 Tết quân Tây Sơn công phá đồn Hà Hồi, sáng sớm ngày mùng 5 tiến sát đồn Ngọc Hồi, trưa mùng 5 Tết tiến binh đến Thăng Long. Tướng Thanh là Tôn Sĩ Nghị vội vã tháo chạy về nước, vua Lê Chiêu Thống cùng gia quyến vội vã chạy trốn theo.
Bố cục.
-Đoạn 1 (từ đầu đến ngày 25 tháng chạp năm Mậu Thân): được tin quân Thanh sang đánh, Nguyễn Huệ lên ngôi hoang đế và thân chinh cầm quân đánh giặc.
-Đoạn 2 (từ vua Quang Trung tự mình …rồi kéo vào thành): cuộc hành quân thần tốc của quân Tây Sơn đánh tan hơn 20 vạn quân Thanh.
-Đoạn 3 (phần còn lại): sự đại bại của quân tướng nhà Thanh và tình trạng thảm hại của vua tôi Lê Chiêu Thống.
1. Quang Trung chuẩn bị tiến quân ra Bắc.
Khi Bắc Bình Vuương đưuợc tin cấp báo quân Thanh đã đến Thăng Long, Ông đã có phản ứng nhu ư thế nào ?
Nghe tin: Giận lắm, họp tuớng sĩ, định thân chinh cầm quân đi ngay.
Khi mọi ngườui đến họp đã khuyên Ông điều gì ? Ông đã hành động nhưu thế nào ?
Nghe lời tưuớng sĩ lên ngôi Hoàng đế, sau đó hạ lệnh xuất quân ( 25/12/1788 )
Qua thái độ và hành động trên tính cách nào của vua Quang Trung đưuợc bộc lộ ?
Ngay thẳng, cưuơng trực, căm ghét bọn xâm lưuợc và những kẻ bán nưuớc.
Khi nghe mọi ngưuời đến họp khuyên Quang Trung đã có nghe lời tuướng sĩ, lên ngôi Hoàng đế... Việc làm đó chứng tỏ Ông là con người nhu ư thế nào ?
Thấu hiểu lẽ phải, có ý chí quyết tâm đánh đuổi quân xâm luược.
* Khi mới nghe tin:
II.Đọc- hiểu văn bản
Tôn Sỹ Nghị
Sầm Nghi Đống
Ô Đại Kinh
"Dánh cho để dài tóc
Dánh cho đ? đen rang
Dánh cho nó chích luân bất phản
Dánh cho nó phiến giáp bất hoàn
Dánh cho sử tri Nam quốc anh hùng chi h?u chủ "
* Ngày 29 tháng 12 đến Nghệ An:
Ngày 29 tháng 12 Quang Trung đã đến địa danh nào ? ở đây Ông đã có những việc làm gì ?
Gặp ngưuời cống sĩ ở Nga Sơn hỏi việc đánh giặc.
Kén lính ở Nghệ An và mở cuộc duyệt binh lớn.
Sắp xếp đội ngũ và truyền cho quân sĩ ngồi nghe lệnh và dụ họ.
Chỉ trong vòng ngày 29 Quang Trung làm đưuợc bao nhiêu là việc lớn. Những việc làm đó cho thấy Ông là một ngưuời luôn hành động nhưu thế nào ?
Hành động mạnh mẽ, quyết đoán.
Quan sát lời chỉ dụ của vua Quang Trung với quân sĩ trong SGK trang 66 em thấy nội dung lời chỉ dụ nêu lên những gì ?
Khẳng định chủ quyền đất nưuớc.
Nêu lên dã tâm của giặc phuương Bắc.
Tự hào về công lao đánh giặc ngoại xâm của cha ông.
Tin tưuởng vào chính nghĩa của cuộc hành binh diệt Thanh và kêu gọi quân sĩ đánh giặc.
Ra kỷ luật đối với quân sĩ.
Từ lời dụ quân sĩ trên em thấy tài năng nào của Nguyễn Huệ đuược bộc lộ ?
Tài khích lệ quân sĩ.Trí tuệ sáng suốt và nhạy bén.
* Ngày 30 tháng 12 năm 1788
Sau khi mở cuộc duyệt binh vào ngày 29 ở Nghệ An. Ngày hôm sau ( 30 Tết ) Quang Trung đã có quyết định gì ?
Hạ lệnh xuất quân đến Tam Điệp.
Mở tiệc khao quân.
Xử trí hai tưuớng Sở và Lân
Hoạch định kế sách đánh giặc và tính kế hoạch ngoại giao sau chiến tranh.
Tại Tam Điệp, Quang Trung đã có những việc làm nào ?
Tối 30 Tết thì lên đuường tiến quân ra Thăng Long.
Tại Tam Điệp, Quang Trung đã xử trí 2 tưuớng Sở và Lân nhưu thế nào ? Từ cách xử trí ấy nói với em về một con ngưuời có phẩm chất nhuư thế nào ?
Năng lực tiên đoán chính xác của một nhà quân sự có tài.
Tầm nhìn xa trông rộng, một nhà chính trị có tuư tưuởng hòa bình.
Nhạy bén, sáng suốt, độ lưuợng và công minh trong việc xét đoán bề tôi.
Việc Quang Trung nói với tưuớng sĩ về kế hoạch ngoại giao với nhà Thanh sau chiến tranh cho thấy đây là một vị vua có tấm nhìn và tuư tuởng nhưu thế nào ?
Hành động mở tiệc khao quân, cho quân ăn Tết trưuớc và tối 30 Tết lập tức lên đường cùng lời hứa hẹn đón năm mới ở Thăng Long vào ngày mùng 7 Tết cho thấy năng lực đặc biệt nào ở vị vua này ?
Đội quân "voi lửa" của vua Quang Trung, người thiên tài quân sự cả đời cầm quân không hề biết thua trận là gì, đã hội đủ cả 3 yếu tố chiến thuật: Cơ động, đột kích và hỏa lực. Đây thật sự là một cuộc cách mạng voi chiến so với các thời kỳ trước đó.
Qua phần 1 hình ảnh vua Quang Trung đưuợc tái hiện lên bằng biện pháp nghệ thuật nào ?
Các biện pháp nghệ thuật ấy nói với em về một vị vua nhuư thế nào ?
Kể bằng hành động, sự việc, lời nói cụ thể.
Là một vị vua yêu nuớc, sáng suốt, có tài cầm quân.
Bùi Thị Xuân  tỉnh Bình Định
Sinh trưởng trong một gia đình khá giả, Bùi Thị Xuân sớm được học văn và học võ, người có nhan sắc, khéo tay và viết chữ đẹp. Đến khi theo học võ với Đô thống Ngô Mạnh, bà cũng nhanh chóng thành thạo, nhất là môn song kiếm.
Với tài nghệ (ngoài tài kiếm thuật, bà còn giỏi bắn cung, cưỡi ngựa và luyện voi) cộng với lòng dũng cảm, Bùi Thị Xuân cùng chồng nhanh chóng trở thành những tướng lĩnh trụ cột, góp công lớn trong công cuộc dựng nghiệp của nhà Tây Sơn ngay từ buổi đầu, trận đại phá quân Mãn Thanh vào đầu xuân Kỷ Dậu (1789), bà chỉ huy đội tượng binh của đạo Trung quân do vua Quang Trung (Nguyễn Huệ) chỉ huy
2. Hình ảnh quân tướng nhà Thanh và bọn vua tôi phản nước:
a, Quân tướng nhà Thanh:
- Kiêu căng, chủ quan, chỉ lo ăn chơi.
- Khi quân Tây Sơn đến, tướng Tôn Sĩ Nghị và binh lính bỏ chạy hoảng loạn.Sầm Nghi Đống thắt cổ tự vẫn

→ Sự thất bại thảm hại.
Hình ảnh quân nhà Thanh vượt sông Hồng
hoảng sợ bỏ chạy về nước
b, Bọn vua tôi bán nước:

- Hình ảnh vua quan Lê Chiêu Thống đớn hèn, nhục nhã, số phận gắn chặt với bọn giặc xâm lược


→ Nhục nhã.
1753 – 1792
III. Tổng kết: Ghi nhớ: sgk/72
1. Nội dung: Ca ngợi vị vua anh hùng Nguyễn Huệ và tố cáo bè lũ bán nước vua tôi nhà Lê.

2. Nghệ thuật: Giọng kể sôi nổi, tự hào
IV.LUYỆN TẬP:
Viết đọan văn nêu cảm nghĩ của em về người anh hùng Nguyễn Huệ - Quang Trung trong chiến công thần tốc đại phá quân Thanh từ tối 30 đến mồng 5 tết Kỉ Dậu (1789)
Tổng kết diễn biến trận đánh
Ngày 24 tháng chạp ( tại Phú Xuân- Huế) nhận tin báo, họp bàn việc quân
Ngày 25 tháng chạp Nguyễn Huệ lên ngôi hòang đế kéo quân thủy bộ ra Bắc
Ngày 29 tháng chạp đến Nghệ An gặp Nguyễn Thiếp, tuyển quân, duyệt binh, ra lời phủ dụ
30 tháng chạp ra đến Tam Điệp gặp tướng Sở, Lân, cho quân ăn Tết trước và 5 đạo quân tiến về Thăng Long
Nửa đêm mồng 3 Tết đánh đồn Hà Hồi
Sáng mồng 5 Tết đánh đồng Ngọc Hồi, Sầm Nghi Đống tự thắt cổ chết
Trưa mồng 5 Tết đánh thẳng vào thành Thăng Long , Tôn Sĩ Nghị trốn chạy về nước và quân ta chiến thắng hòan tòan




LỄ HỘI ĐỐNG ĐA