Bài 5. Hoàng Lê nhất thống chí - Hồi thứ mười bốn

Bài dạy
HOÀNG LÊ NHẤT THỐNG CHÍ
Ngữ văn 9
Văn bản
Trích hồi thứ mười bốn
Đánh Ngọc Hồi, quân Thanh bị thua trận.
Bỏ Thăng Long, Chiêu Thống trốn ra ngoài.
I/ TÌM HIỂU CHUNG:
1/. Tác giả
- Ngô Thì Chí: ( 1753 – 1788)
- Ngô Thì Du ( 1772 – 1840)
2/. Tác phẩm
a/ Xuất xứ: Văn bản được viết vào khoảng cuối năm 1788.( Hồi 14)
b/ Thể loại: Tiểu thuyết lịch sử chương hồi, bằng chữ Hán
c/ Bố cục; 3 phần
- Phần 1: Từ đầu  năm mậu thân 1788: được tin quân Thanh chiếm đóng, Bắc Bình Vương lên ngôi, thân chinh dẹp giặc.
- Phần 2: Tiếp đến vào thành: cuộc hành quân thần tốc và chiến thắng lẫy lừng của Tây Sơn.
- Phần 3: Còn lại. Tình cảnh của viên tướng nhà Thanh và vua tôi Lê Chiếu Thống.
d/ Từ khó: sgk
Ông cố m bà cố ( Hồ Phi Long , Họ Đinh )
Ông bà Nội ( Hồ Phi Tiễn , Nguyễn Thị Đồng )
Cha ( Nguyễn Phi Phúc , Mẹ không thấy)
Con ( Nguyễn Văn Nhạc, Nguyễn văn Huệ , Nguyễn Văn Lữ)
Vợ :
1/ Phạm Thị Liên
2/ Bùi Thị Thơm
3/ Lê Ngọc Hân
4/ Mẹ của Nguyễn Quang Thùy
5/ Bà phi Họ Lê
6/ Trần Thị Quỵ
7/ Nguyễn Thị Bích
CÁC CON CỦA NGUYỄN HUỆ
Theo các nhà nghiên cứu, số con của vua Quang Trung khoảng 20 người[8][88]
Nguyễn Quang Toản (sau là Cảnh Thịnh đế - Con bà Phạm Thị Liên hoặc Bùi Thị Nhạn)
Nguyễn Quang Bàn (Con bà Phạm Thị Liên)
Nguyễn Quang Thiệu (Con bà Phạm Thị Liên hoặc Bùi Thị Nhạn)
2 công chúa, trong đó có 1 người lấy Nguyễn Văn Trị (Con bà Phạm Thị Liên hoặc Bùi Thị Nhạn)
Nguyễn Quang Khanh (con bà Bùi Thị Nhạn)
Nguyễn Quang Đức (Con bà Lê Ngọc Hân)
Công chúa Nguyễn Bảo Ngọc (Con bà Lê Ngọc Hân)
1 người con trai con bà phi họ Lê
1 người con trai con bà phi Nguyễn Thị Bích
Nguyễn Quang Thuỳ (Con bà Phạm Thị Liên hoặc 1 nàng hầu)
Nguyễn Quang Cương (không rõ mẹ)
Nguyễn Quang Tự (không rõ mẹ)
Nguyễn Quang Điện (không rõ mẹ)
Nguyễn Thất (không rõ mẹ)
Nguyễn Quang Duy: làm chức Thái tể thời Cảnh Thịnh (không rõ mẹ)
5 công chúa khác cùng bị bắt với vợ Nguyễn Văn Trị, nhưng sử không nêu rõ có những người nào chính là người trong số công chúa khác con bà Phạm Thị Liên, Bùi Thị Nhạn và con bà Ngọc Hân hay không.
HOÀNG LÊ NHẤT THỐNG CHÍ (Trích hồi thứ mười bốn) ( Ngô Gia Văn Phái)
II/ ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN:
1-Hình ảnh Quang Trung-Nguyễn Huệ
? Qua những đoạn các tác giả họ Ngô miêu tả về hình ảnh Quang Trung - Nguyễn Huệ? Theo em nguồn cảm hứng nào đã chi phối ngòi bút của tác giả ?
a) Hành động mạnh mẽ, quyết đoán.
- Nhận được tin báo -> họp các tướng sĩ.
- Lên ngôi hoàng đế.
- Gặp Nguyễn Thiếp để hỏi cơ mưu
- Hạ lệnh xuất quân : 25/12
?Qua các sự việc trên ta thấy ông là 1 vị vua như thế nào ?
=> Là 1 ông vua yêu nước, tràn đầy lòng tự hào, tự tôn, có ý thức chủ quyền, sáng suốt, có tài cầm quân .
b) Trí tuệ sáng suốt
- Phân tíchh tình hình
- Lời lẽ sắc bén
- Vạch kế hoạch đánh giặc
- Biết dùng người đúng sở trường
=> Ý chí quyết chiến quyết thắng.Nguyễn Huệ là người trí tuệ sáng suốt, nhạy bén, tài dùng binh.
- Lê Chiêu Thống chạy sang Trung Quốc, cầu viện hoàng đế nhà Thanh là Càn Long. Cuối năm 1788, Càn Long sai Tổng đốcLưỡng Quảng Tôn Sĩ Nghị chỉ huy 20 vạn quân Thanh hộ tống Lê Chiêu Thống về Đại Việt với danh nghĩa "phù Lê", vào chiếm đóng Thăng Long.
- Ngày 29 tháng 11 năm Mậu Thân (26 tháng 12 năm 1788), đại quân của hoàng đế Quang Trung tới Nghệ An, dừng quân tại đó hơn 10 ngày để tuyển quân và củng cố lực lượng, nâng quân số lên tới 10 vạn,[45][46] tổ chức thành 5 đạo quân: tiền, hậu, tả, hữu và trung quân.
Đạo quân do Quang Trung chỉ huy có Ngô Văn Sở và Phan Văn Lân làm tiên phong, có cả tượng binh và kỵ binh đánh vào chính mặt nam Thăng Long.
Đạo quân do đô đốc Tuyết chỉ huy theo đường thuỷ tiến vào sông Lục Đầu, đánh đồn quân cần vương của Lê Duy Kỳ ở Hải Dương, chặn đường rút của quân Thanh bên kia sông Hồng.
Đạo quân đô đốc Lộc chỉ huy cùng đạo quân đô đốc Tuyết theo đường thuỷ tiến vào sông Lục Đầu, tới đây tách ra đi gấp lên Phượng Nhãn, Lạng Giang chặn đường rút của quân Thanh phía bắc.
Đạo quân đô đốc Bảo chỉ huy, cũng có tượng binh và kỵ binh theo đường Ứng Hoà (Hà Tây) ra làng Đại Áng, phối hợp với cánh quân Quang Trung đánh đồn Ngọc Hồicủa Hứa Thế Hanh.
Đạo quân đô đốc Long chỉ huy, cũng có tượng binh và kỵ binh theo đường Chương Đức, hướng lên Sơn Tây nhưng sẽ rẽ quặt sang làng Nhân Mục tập kích đồn Khương Thượng của Sầm Nghi Đống và tiến vào Thăng Long từ hướng tây.
Ngày 30 tháng chạp, Quang Trung cho quân ăn tết trước rồi hạ lệnh tiến quân. Ông hẹn với ba quân mồng 7 tháng Giêng âm lịch sẽ vào ăn tết ở Thăng Long.
Van b?n : HO�NG Lấ NH?T TH?NG CH� (Trớch h?i th? mu?i b?n) ( Ngụ Gia Van Phỏi)
2/Sự thất bại của quân Thanh và số phận của vua Lê Chiêu Thống:
? Trong khi Tây Sơn tiến đánh như vũ bão thì cuộc sống của các tướng lĩnh nhà Thanh và vua tôi Lê Chiêu Thống diễn ra như thế nào ?
- Tôn Sĩ Nghị -> bất tài, kiêu căng
- Quân tướng-> Hèn nhát, thảm bại
a) Hình ảnh lũ cướp nước
Van b?n : HO�NG Lấ NH?T TH?NG CH� (Trớch h?i th? mu?i b?n) ( Ngụ Gia Van Phỏi)
? Khi quân Tây Sơn đến thì chúng ra sao? Tìm những chi tiết kể về quân giặc?
a) Hình ảnh lũ cướp nước
- Tôn Sĩ Nghị sợ mất mật , ngựa không kịp mặc áo giáp ...
- quân sĩ bỏ chạy, tranh nhau sang cầu , xô đẩy nhau rơi xuống mà chết rất nhiều; sông Nhị Hà vì thế mà tắc nghẽn không chảy được nữa .
? Nguyên nhân của sự thất bại đó ?
* Nguyên nhân thất bại :
- Chủ quan khinh địch
- Chiến đấu không vì mục đích chính nghĩa .
- Quân Tây Sơn quá hùng mạnh .
Van b?n : HO�NG Lấ NH?T TH?NG CH� (Trớch h?i th? mu?i b?n) ( Ngụ Gia Van Phỏi)
b)Hình ảnh lũ bán nước
? Hình ảnh lũ bán nước được thể hiện như thế nào ?
- Vì lợi ích của dòng họ( Cõng rắn cắn gà nhà)
- Hèn, nhục nhã trước quân Thanh
- Tháo chạy thục mạng
=> Kể xen kẽ miêu tả:
=> Sự thất bại nhục nhã của quân Thanh và tên bán nước hại dân của Lê Chiêu Thống
? Em có nhận xét gì về bọn chúng : Lũ xâm lược ?
+ Lũ bán nước?
?Giọng văn khi nói về tình cảnh của bọn bán nước như thế nào?
=> Giọng văn có phần ngậm ngùi, thương cảm của bề tôi cũ.
III/ TỔNG KẾT
1/ Nghệ thuật
- Lựa chọn trình tự kể
- Khắc họa nhân vật
- Kể chuyện xen kẽ miêu tả
2/ Nội dung
- Hình ảnh người anh hùng Nguyễn Huệ qua chiến công thần tốc đại phá quân Thanh.
- Thảm cảnh thất bại của quân nhà Thanh và số phận bi đát của vua tôi Lê Chiêu Thống