Bài 49. Đa dạng của lớp Thú: Bộ Dơi và bộ Cá voi

GV : NguyÔn Ph­¬ng
Trường THCS Ng« QuyÒn
Nhiệt liệt chào mừng các em học sinh.
Kiểm tra bài cũ
Trắc nghiệm:
1. Đặc điểm đặc trưng của thú là:
a.Đẻ trứng
b.Noãn thai sinh
c.Thai sinh và nuôi con bằng sữa
d. Tất cả đều đúng
2. Thú mỏ vịt được xếp vào lớp thú vì :
a. Có cấu tạo thích nghi đời sống ở nước
b. Nuôi con bằng sữa
c. Đẻ trứng
d.Có bộ lông không thấm nước
c
b
Bài 49
Bài 49: ĐA DẠNG CỦA LỚP THÚ
BỘ DƠI VÀ BỘ CÁ VOI
I. Bộ Dơi
-Dơi thường sống ở đâu?
+Sống trong hang động, kẽ núi, trên cây, gác chuông nhà thờ.
? Chóng ta th­êng nh×n thÊy d¬i vào thời điểm nào trong năm.

Quan sát cấu tạo ngoài của dơi:
Dơi có đặc điểm cấu tạo thích nghi với đời sống bay lượn như thế nào ?
- Chi trước biến đổi thành cánh da với màng cánh rộng.
Cánh da là một màng da rộng phủ lông mao thưa,mềm mại nối liền cánh tay, ống tay, các xương bàn và các xương ngón với mình, chi sau và đuôi.
- Thân và đuôi ngắn.

A. Cấu tạo ngoài của dơi
1. Cánh tay ; 2. Ống tay
3. Bàn tay ; 4. Ngón tay
Mô tả cách bay của dơi?
-Dơi bay nhanh thoăn thoắt, thay chiều đổi hướng linh hoạt.
-So sánh cách bay của dơi và chim ?
Dơi treo ngược trên cành cây, vật bám khi nào?
+Tại sao khi bay dơi lại rời vật bám (cành cây) mà không cất cánh từ mặt đất (nh­ chim)?
Chi sau của dơi yếu nên không tự cất cánh từ mặt đất lên được mà phải rời vật bám, thả mình từ trên cao xuống.
Chân dơi bám vào cành cây
I. B? DOI
Bài 49: DA D?NG C?A L?P TH� (TI?P)
B? DOI V� B? C� VOI
? Cấu tạo cánh dơi có gì khác với cánh chim
Bài 49: DA D?NG C?A L?P TH� (tt)- B? DOI V� B? C� VOI
- Đặc điểm :
+ Chi trước biến đổi thành cánh da, màng cánh rộng.
+ Thân thon nhá, ®u«i ng¾n nên có cách bay thoăn thoắt, thay hướng đổi chiều linh hoạt.
+ Chân yếu, b¸m vµo vËt, treo ng­îc c¬ thÓ.
I. BỘ DƠI:
Theo em dơi kiếm ăn vào thời gian nào trong ngày ?
+Vào lúc xẩm tối hoặc ban đêm.
? Sống trong các hang động , kiếm ăn về ban đêm, tại sao khi bay dơi không va vào các chướng ngại vật?

Mắt dơi rất kém, nhưng thính giác rất tinh có thể nghe được âm thanh với tần số cao. Đồng thời dơi còn có khả năng phát ra siêu âm va chạm vào chướng ngại vật, con mồi và dội lại tai dơi làm cho dơi xác định chính xác vị trí con mồi và hướng đi.
+Sâu bọ, quả cây
Thức ăn của dơi là gì?
+Mật hoa? giúp ích cho sự thụ phấn.
Một số loài dơi còn ăn muỗi, hút máu và biết bắt cá.

Quan sát: §ặc điểm bộ răng của Dơi
? Đặc điểm nµo cña bộ răng dơi thích nghi với chế độ ăn sâu bọ
Bộ răng nhọn, dễ phá vỡ vỏ kitin cứng của sâu bọ.
Dơi còn biểu hiện gần thú
bậc thấp: Con non yếu,
bán cầu não nhỏ , nhẵn
? T?i sao có cánh, bi?t bay nhu chim mà doi l?i du?c x?p v�o l?p thú
Dơi có vai trò gì đối với đời sống con người ?
+ Tiêu diệt sâu bọ phá hoại
+Phân dơi dùng làm phân bón hoặc dùng chế thuốc nổ.
+Gióp thô phÊn c©y trång.
+¡n h¹i qu¶ chÝn, hót m¸u.
Bài 49: DA D?NG C?A L?P TH� (tt)- B? DOI V� B? C� VOI
- Đặc điểm :
+ Chi trước biến đổi thành cánh da, màng cánh rộng.
+ Thân thon nhá, ®u«i ng¾n nên có cách bay thoăn thoắt, thay hướng đổi chiều linh hoạt.
+ Chân yếu, b¸m vµo vËt, treo ng­îc c¬ thÓ.
+ Răng nhọn, sắc: phá vỡ vỏ cứng của sâu bọ.
- Đại diện : Dơi ăn sâu bọ ,dơi ăn quả.
I. BỘ DƠI:
II/ B� c� voi
Con gì lớn nhất trong giới động vật?

+ Cá voi xanh
II.BỘ CÁ VOI:
+Cá voi có đặc điểm cấu tạo thích nghi với đời sống trong nước như thế nào ?
- Cơ thể hình thoi, lông gần như tiêu biến, có lớp mỡ dưới da dày, cổ ngắn không phân biệt với thân, vây đuôi nằm ngang.
- Chi trước biến đổi thành vây bơi dạng bơi chèo. Chi sau tiêu giảm.
Bài 49: DA D?NG C?A L?P TH� (tt)- B? DOI V� B? C� VOI









Cá voi xanh

Xương cánh
Xương ống tay
Xương bàn tay
Các xương ngón tay





Vây ngực của cá voi và các xương nâng đỡ cho vây ngực
Bài 49: DA D?NG C?A L?P TH� (tt)- B? DOI V� B? C� VOI
+ Đặc điểm nào chứng tỏ cá voi bắt nguồn từ ĐV ở cạn ?
- Chi trướcbiến đổi thành vây bơi song vẫn được nâng đỡ bởi các xương chi như ở động vật có xương sống ở cạn có xương cánh tay, xương ống tay, các xương ngón tay
- Chi sau tiêu giảm
II.BỘ CÁ VOI:
-Tại sao cá voi có cơ thể nặng nề, vây ngực nhỏ, nhưng nó vẫn di chuyển được dễ dàng trong nước?
+ Cấu tạo của xương vây chi trước rất khoẻ ; cơ thể có lớp mỡ dày.
+ Nêu đặc điểm sinh sản của cá voi ?
Sinh sản trong nước, đẻ con và nuôi con bằng sữa

Bài 49: DA D?NG C?A L?P TH� (tt)- B? DOI V� B? C� VOI
Cá voi sống theo đàn, đẻ mỗi lứa 1 con dài tới 7m, sau 2-3 năm mới lại đẻ , cá voi con bú s÷a mẹ khoảng 7 tháng, sau 3 năm mới trưởng thành sinh dôc.
+ Cá voi ăn gì? CÊu t¹o bé r¨ng cña chóng ra sao?
Ăn tôm, cá và các động vật nhỏ
Cá voi không có răng, trên hàm có nhiều tấm sừng rủ xuống như cái sàng lọc nước.
Bài 49: DA D?NG C?A L?P TH� (tt)- B? DOI V� B? C� VOI
Bài 49: DA D?NG C?A L?P TH� (tt)- B? DOI V� B? C� VOI

1. Khi cá voi há miệng, nước mang tôm, cá và những động vật nhỏ vào miệng cá voi
2. Khi cá voi ngậm miệng, thức ăn được giữ trong miệng, còn nước đi qua khe các tấm sừng ra ngoài
Cách ăn của cá voi như thế nào ?
Cá heo
Cá nhà táng
-Đẻ con non khỏe,có một đôi tuyến vú
nằm trong túi ở mỗi bên háng
-Hô hấp bằng phổi, phổi lớn có nhiều
phế nang nên có thể lặn sâu
Bán cầu não lớn, nhiều nếp nhăn,
nhiều biểu hiện rất tinh khôn, thính giác
tốt, thị và khức giác kém.
Cá voi xanh
? Tại sao bộ cá voi gọi là cá, sèng trong n­íc mà lại xếp vào lớp thú
Bài 49: DA D?NG C?A L?P TH� (tt)- B? DOI V� B? C� VOI
Cá voi xanh
Cá nhà táng
Cá heo
Một số đại diện của bộ cá voi
II.BỘ CÁ VOI:
Cá voi lông gụ
Hình ảnh bên nói lên điều gì?
Chúng ta phải làm gì để giữ gìn sự đa dạng và phong phú của các loài Dơi và cá Voi của nước ta cũng như trên thế giới ?
Tiết50: ĐA DẠNG CỦA LỚP THÚ (tt)- BỘ DƠI VÀ BỘ CÁ VOI
- Đặc điểm : + Cơ thể hình thoi, cổ rất ngắn, lớp mỡ dưới da dày. B¬i b»ng c¸ch uèn m×nh theo chiÒu däc.
+ Chi trước biến đổi thành vây bơi dạng bơi chèo, Chi sau tiêu giảm. V©y ®u«i n»m ngang.
+ Đẻ con và nuôi con bằng sữa.
- Đại diện: Cá voi xanh , cá heo.
II.BỘ CÁ VOI:
Bảng. So sánh cấu tạo ngoài và tập tính ăn giữa dơi và cá voi
Quan sát H49.1 và H49.2, thảo luận, lựa chọn những câu trả lời thích hợp để điền vào bảng sau:
Bảng. So sánh cấu tạo ngoài và tập tính ăn giữa dơi và cá voi
Cánh da
Vây bơi
Nhỏ, yếu
Tiêu biến

Đuôi ngắn

Vây đuôi
Bay không có đường bay rõ rệt

Bơi uốn mình theo chiều dọc
Sâu bọ
Tôm, cá, động vật nhỏ
Răng nhọn, sắc; răng phá vỡ vỏ cứng của sâu bọ

Không có răng, lọc mồi bằng các khe của tấm sừng miệng
Kiểm tra cuối bài học
1.Dơi cất cánh bằng cách :
a. Nhún mình lấy đà từ mặt đất
b. Chạy lấy đà rồi cất cánh
c. Chân rời vật bám từ trên cao
d. Vỗ cánh thật nhanh
2. Dơi được xếp vào lớp thú vì
a. Có 4 chi
b. Thở bằng phổi
c. Đẻ trứng
d. Đẻ con và nuôi con bằng sữa
c
d
a. Cơ thể hình thoi, cổ ngắn
b. Vây lưng to giữ thăng bằng
c. Chi trước có màng nối các ngón
d. Chi trước dạng bơi chèo
e. Mình có vảy, trơn
g. Lớp mỡ dưới da dày

3. Chọn những đặc điểm của cá voi thích nghi với đời sống ở nước:

a
d
g
Cách chọn: Mỗi tổ cử 1 bạn chọn 2 luợt, mỗi lượt chọn ngẫu nhiên 1 số ở sao. Trong 8 sao có 2 sao may mắn, mỗi sao là một câu hỏi, trả lời đúng được 10 điểm. Nếu trả lời sai quyền trả lời chỉ dành 1 lần cho nhóm khác.Nhóm cao điểm nhất sẽ chiến thắng và được thưởng.Trả lời nhanh ngay sau khi xuất hiện câu hỏi.
THI CHỌN SAO MAY MẮN
Tiết 50: Bài 49.ĐA DẠNG CỦA LỚP THÚ (tt)- BỘ DƠI VÀ BỘ CÁ VOI
1
2
3
4
5
6
7
8
Bộ dơi gồm :
a. Những thú bay
b. Những thú bơi
c. Những thú chaỵ
c. Cả a, b, và c
Chọn câu trả lời đúng nhất
a. Những thú bay
Tiết 50: Bài 49.ĐA DẠNG CỦA LỚP THÚ (tt)- BỘ DƠI VÀ BỘ CÁ VOI
Tiết 50: Bài 49.ĐA DẠNG CỦA LỚP THÚ (tt)- BỘ DƠI VÀ BỘ CÁ VOI
Thưởng 10 điểm
Tiết 50: Bài 49.ĐA DẠNG CỦA LỚP THÚ (tt)- BỘ DƠI VÀ BỘ CÁ VOI
Bộ cá voi gồm :
a. Những thú bay
b. Những thú bơi
c. Những thú chaỵ
c. Cả a, b, và c
Chọn câu trả lời đúng nhất
Tiết 50: Bài 49.ĐA DẠNG CỦA LỚP THÚ (tt)- BỘ DƠI VÀ BỘ CÁ VOI
Hãy chú thích cho hình vẽ cấu tạo ngoài của dơi.
1……………………
2……………………
3……………………
4……………………
Cánh tay
Ống tay
Bàn tay
Ngón tay
Tiết 50: Bài 49.ĐA DẠNG CỦA LỚP THÚ (tt)- BỘ DƠI VÀ BỘ CÁ VOI
Bộ răng của dơi ăn sâu bọ sắc nhọn có tác dụng gì ?
Dễ dàng phá vỡ vỏ kitin của sâu bọ
b . Dễ dàng cắn chặt kẻ thù
c. Dễ dàng gặm lá cây
d. Dùng cắn vào vách đá
a. Dễ dàng phá vỡ vỏ kitin của sâu bọ
Chọn câu trả lời đúng nhất
Bộ răng dơi
Tiết 50: Bài 49.ĐA DẠNG CỦA LỚP THÚ (tt)- BỘ DƠI VÀ BỘ CÁ VOI
Thưởng 20 điểm
Tiết 50: Bài 49.ĐA DẠNG CỦA LỚP THÚ (tt)- BỘ DƠI VÀ BỘ CÁ VOI
Chọn câu trả lời đúng nhất
Lớp mỡ dưới da cá voi rất dày có tác dụng gì ?
a. Chống rét cho cá coi.
b. Như một chiếc phao bơi làm cho cơ thể cá dễ nổi
c. Tích luỹ năng lượng để cá dùng trong mùa khan hiếm thức ăn
d. Bảo vệ cho nội quan khi bơi
b. Như một chiếc phao bơi làm cho cơ thể cá dễ nổi
Tiết 50: Bài 49.ĐA DẠNG CỦA LỚP THÚ (tt)- BỘ DƠI VÀ BỘ CÁ VOI
Chọn câu trả lời đúng nhất
Đ?c di?m n�o sau dõy khụng ph?i c?a b? Cỏ voi ?
a. Cơ thể hình thoi, cổ ngắn, lớp mỡ dưới da dày
b. Chi trước biến đổi thành chi bơi có tác dụng như bơi chèo
c. Vây đuôi nằm ngang, bơi bằng cách uốn mình theo chiều dọc
d. Tất cả đều có răng
d. Tất cả đều có răng
NHIỆM VỤ VỀ NHÀ
Học bài, trả lời câu hỏi 1, 2 trang 161 SGK
Đọc “Em có biết”
Soạn bài 50. Đa dạng của lớp thú (tt). Bộ ăn sâu bọ, bộ gặm nhấm, bộ ăn thịt
Sưu tầm tranh ảnh về các bộ thú.
Xin chân thành cám ơn các em !