Bài 49. Đa dạng của lớp Thú: Bộ Dơi và bộ Cá voi

GIÁO ÁN SINH HỌC 7
Tiết: 49
KIỂM TRA BÀI CŨ
Hãy so sánh đặc điểm cấu tạo và tập tính của thú mỏ vịt và Kanguru thích nghi với đời sống của chúng?
ĐÁP ÁN
- Thú mỏ vịt vừa ở nước ngọt vừa ở cạn, chi có màng bơi, đẻ trứng, thú mẹ có tuyến sữa nhưng chưa có vú, thú con liếm sữa do thú mẹ tiết ra (bám trên lông mẹ hoặc uống sữa hòa lẫn trong nước).
- Kanguru sống ở đồng cỏ, chi sau lớn, khỏe, đuôi to dài, có vú, đẻ con, con sơ sinh rất nhỏ được nuôi trong túi da ở bụng thú mẹ, bú mẹ thụ động.
2. Hãy dánh dấu  vào  cho ý trả lời đúng ở các câu sau:
1. Đặc điểm của bộ thú huyệt là:
a) Thú đẻ trứng

b) Thú con bú mẹ thụ động

c) Thú mẹ chưa có núm vú

d) Con sơ sinh liếm sữa do thú mẹ tiết ra dính vào lông
2. Đặc điểm của bộ thú túi là:
a) Thú đẻ con
b) Con sơ sinh được nuôi trong túi da ở bụng thú mẹ
c) Thú mẹ chưa có vú
d) Thú con bú mẹ thụ động







TIẾT 49
ĐA DẠNG CỦA LỚP THÚ
BỘ DƠI - BỘ CÁ VOI
I. BỘ DƠI
Bộ Dơi
là bộ có số lượng loài nhiều thứ 2 trong lớp Thú với khoảng 1.100 loài, chiếm 20% động vật có vú (đứng đầu là bộ Gặm nhấm chiếm 70% số loài). Dơi là loài thú duy nhất có thể bay được
Loài dơi nhỏ nhất là dơi mũi lợn Kitti chỉ dài 29–33 mm, nặng khoảng 2 gam. Loài lớn nhất là dơi quả đầu vàng lớn với sải cánh dài 1,5 m và cân nặng khoảng 1,2 kg.
1. Dơi có đặc điểm cấu tạo cơ thể như thế nào để thích nghi với đời sống bay lượn?
2. Cánh dơi khác cánh chim như thế nào?
Đọc thông tin SGK mục I, xem hình, thảo luận nhóm và trả lời các câu hỏi sau:
3. Ph�n bi?t c�ch bay c?a doi v?i c�ch bay c?a chim?
4. Bộ dơi có những đại diện nào? Đặc điểm cấu tạo răng của chúng? Dơi thường kiếm ăn vào lúc nào?
1. Dơi có đặc điểm cấu tạo cơ thể như thế nào để thích nghi với đời sống bay lượn?
Cánh da
Chân
Miệng
Chi trước biến đổi thành cánh da, thân ngắn và hẹp
Đọc thông tin SGK mục I, xem hình, thảo luận nhóm và trả lời các câu hỏi
2. Cánh dơi khác cánh chim như thế nào?
–Cánh chim là cánh lông.
–Cánh dơi là cánh da. Cánh dơi là một màng da rộng, phủ lông mao thưa, mềm mại, nối các phần của chi trước (cánh tay, ống tay, bàn tay, ngón tay) với mình, chi sau và đuôi.
Cánh chim
Cánh dơi
cánh tay
ống tay
bàn tay
ngón tay
3.Phân biệt cách bay của dơi với cách bay của chim?
- Khi cất cánh chim dùng 2 chân sau nhún lấy đà
- Dơi do chi sau yếu nên không thể nhún lấy đà như chim được, nên phải từ trên cao thả mình xuống lấy đà rồi bay nên dơi thường treo ngược cơ thể từ trên cao (do màng cánh rộng, thân nhỏ nên dơi bay thoăn thoắt, đổi chiều thay hướng một cách đột ngột)
4.Bộ dơi có những đại diện nào? Đặc điểm cấu tạo răng của chúng? Dơi thường kiếm ăn vào lúc nào?
- Dơi ăn sâu bọ (bộ răng nhọn để dễ dàng phá vỏ kitin của sâu bọ)

- Dơi ăn quả: lưỡi dài, có nhiều gai sừng để bào quả
Doi thu?ng ki?m an v�o ban d�m
TIẾT 49
ĐA DẠNG CỦA LỚP THÚ
BỘ DƠI - BỘ CÁ VOI
I. BỘ DƠI
Em rút ra kết luận gì về cấu tạo ngoài và tập tính của dơi?
Bộ dơi là thú có cấu tạo thích nghi với đời sống bay
Có màng cánh rộng, thân ngắn và hẹp nên có cách bay thoăn thoắt, thay hướng đổi chiều linh hoạt
Chân yếu có tư thế bám vào cành cây treo ngược cơ thể. Khi bắt đầu bay chân rời vật bám, tự động buông mình từ trên cao
Dơi cũng biết bay, tại sao không xếp dơi vào lớp chim?
Dơi có đời sống bay lượn như chim nhưng dơi thuộc loài thú vì: Thân có lông mao bao phủ, miệng có răng phân hóa, đẻ con và nuôi con bằng sữa.
Tuy nhiên dơi còn có biểu hiện gần thú bậc thấp: con non yếu, bán cầu não nhỏ, nhẵn chưa phát triển.
Theo em dơi là thú có ích hay có hại ? Vì sao
Phần lớn dơi có ích . Khoảng 70% số loài dơi ăn sâu bọ, số còn lại chủ yếu ăn hoa quả và chỉ có vài loài ăn thịt. Dơi cần thiết cho sinh thái bởi chúng đóng vai trò thụ phấn hoa hay phát tán hạt cây, sự phân tán của nhiều loài cây lệ thuộc hoàn toàn vào dơi.
TIẾT 49
ĐA DẠNG CỦA LỚP THÚ
BỘ DƠI - BỘ CÁ VOI
I. BỘ DƠI
II. BỘ CÁ VOI
1. Cơ thể cá voi có những biến đổi như thế nào để thích nghi với đời sống ở nước?
2. Tìm các đặc điểm chứng tỏ chi trước biến đổi thành vây bơi nhưng vẫn có cấu tạo như chi ở động vật có xương sống ở cạn?
Đọc thông tin SGK mục II, xem hình, thảo luận nhóm và trả lời các câu hỏi sau:
3. Cách lấy thức ăn của cá voi như thế nào?
4.Trong bộ cá voi có những đại diện nào?
1. Cơ thể cá Voi có những biến đổi như thế nào để thích nghi với đời sống ở nước?
Cơ thể hình thoi, chi trước biến thành vây, chi sau tiêu giảm, phía sau mình có vây đuôi nằm ngang (rất khỏe), bơi bằng cách uốn mình theo chiều dọc.
Xem hình và trả lời các câu hỏi sau:
Cá voi xanh
2. Tìm các đặc điểm chứng tỏ chi trước biến đổi thành vây bơi nhưng vẫn có cấu tạo như chi ở động vật có xương sống ở cạn?
Chi trước biến đổi thành vây bơi dạng bơi chèo, song vẫn được nâng đỡ bởi các xương chi như ở động vật có xương sống ở cạn.
Xương cánh
Xương ống tay
Xương bàn tay
Xương ngón tay
3.Cách lấy thức ăn của cá voi như thế nào?
Hàm không có răng, hàm trên có nhiều tấm sừng rủ xuống như cái sàng lọc nước, lọc mồi bằng các khe của tấm sừng miệng (khi bơi thỉnh thoảng cá voi ngậm miệng lại để lấy thức ăn)
Xem ảnh và đọc thông tin để trả lời câu hỏi
Cá voi xanh
Cá voi xanh nặng 200 - 300 tấn, có thể tới 400 tấn.Kích thước: 25-27 m .Cá voi xanh có lớp mỡ dày. mạch máu rộng khoảng 1,5m. Tuổi thọ trung bình: 35-40 năm có thể lên đến 80-90 năm
Cá nhà táng là loài cá voi có răng lớn nhất . Dài từ 15 đến 18m ,nặng 359kg-500 kg
Cá heo ( cá dol phin) dài 1,2m đến 7m. nặng 50 kg-200 kg. Cá heo là loài thông minh nhất trong bộ cá voi
Cá nhà táng
4.Trong bộ cá voi có những đại diện nào?
Gồm có cá voi xanh, cá nhà táng, cá heo
Vì sao gọi là “cá” mà lại xếp cá voi vào lớp thú?
Cá voi tuy hình dạng ngoài giống cá, sống ở nước, nhưng vẫn mang đặc điểm của thú:
+ Hô hấp bằng phổi.
+ Đẻ con và nuôi con bằng sữa
TIẾT 49
ĐA DẠNG CỦA LỚP THÚ
BỘ DƠI - BỘ CÁ VOI
I. BỘ DƠI
II. BỘ CÁ VOI
TIẾT 49
ĐA DẠNG CỦA LỚP THÚ
BỘ DƠI - BỘ CÁ VOI
I. BỘ DƠI
II. BỘ CÁ VOI
Cấu tạo ngoài cá voi thích nghi đời sống trong nước như thế nào?
Bộ Cá voi thích nghi với đời sống hoàn toàn trong nước.
Cơ thể hình thoi, cổ ngắn.
Lớp mỡ dưới da rất dày.
Chi trước biến đổi thành chi bơi, có dạng bơi chèo.
Vây đuôi nằm ngang, bơi bằng cách uốn mình theo chiều dọc.
Bảng so sánh cấu tạo ngoài và tập tính ăn giữa dơi và cá voi
-Cánh da
-Vây bơi
-Nhỏ, yếu
-Tiêu biến
-Vây đuôi
-Đuôi ngắn
-Bơi uốn mình theo chiều dọc
-Bay không có
đường bay rõ rệt
-Tôm,cá, động vật nhỏ
-Sâu bọ
-Không có răng,lọc mồi bằng các khe của tấm sừng miệng
-Răng, nhon, sắc, răng phá vỡ vỏ cứng của sâu bọ
Bảng so sánh cấu tạo ngoài và tập tính ăn giữa dơi và cá voi
Cánh da
Vây bơi
Nhỏ, yếu
Tiêu biến
Vây đuôi
Đuôi ngắn
Bơi uốn mình theo chiều dọc
Bay không có
đường bay rõ rệt
Tôm,cá, động vật nhỏ
Sâu bọ
Không có răng,lọc mồi bằng các khe của tấm sừng miệng
Răng, nhon, sắc, răng phá vỡ vỏ cứng của sâu bọ
Chùa Dơi ở Sóc Trăng thuộc còn gọi là chùa Mã Tộc. Gọi là chùa Dơi vì ngôi chùa nổi tiếng với một đàn dơi hàng vạn con. Ban ngày dơi treo mình trên các cành cây ngủ yên lành. Có nhiều cây dơi treo dốc đầu ngủ, chi chít kẽ lá. Khoảng thời gian từ tháng năm đến tháng tám là mùa sinh sản, mỗi dơi mẹ ôm một dơi con mà ngủ. Dơi trong chùa thuộc loại dơi quạ (Flying-fox). Con dơi mới đẻ sải cánh đã dài tới 50 cm, dơi trưởng thành sải cánh khoảng 1 m và nặng xấp xỉ 1,5 kg. Đã từ hàng trăm năm nay, đàn dơi chọn vườn chùa làm nơi cư trú và nghỉ ngơi ban ngày. Hoàng hôn xuống, chúng thức giấc bay lên, ríu rít gọi nhau, lượn qua lượn lại mấy vòng, rồi mới từ giã ngôi chùa đi kiếm ăn.đàn dơi quạ trú ngụ ở chùa nhiều năm qua (có lúc trên 10 ngàn con) nay đã giảm xuống còn khoảng 1/5.
Nguyên do: vào chập choạng tối, khi rời các tàng cây ở chùa đi kiếm ăn, dơi đã bị người dân xung quanh săn bắt bán cho các quán ăn nên tổng đàn giảm nhanh, lượng dơi con chào đời không bù đắp kịp số dơi lớn bị giết thịt. Được biết, hiện nay, dơi quạ được các quán bán giá 180.000đ đến 200.000đ/kg.

EM CÓ BIẾT
Việc săn bắt cá voi ngày nay có giá trị thương mại đầu tiên như là một nguồn cung cấp chất đạm.Săn bắt cá voi và các mối đe dọa khác đã dẫn đến việc ít nhất 5 đến 13 loài cá voi lớn bị liệt vào loài có nguy cơ tuyệt chủng
Một số hình ảnh về các cuộc săn cá voi
Hàng trăm con cá voi bị mắc can ở vùng biểnNew zea land vào ngày21/2/2011
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
Học thuộc bài.
Hoàn thành các câu trả lời trong vở bài tập
Sưu tầm tranh ảnh của Bộ ăn sâu bọ, Bộ gặm nhấm, Bộ ăn thịt
Cảm ơn quý thầy cô
đã đến dự

Xin trân trọng kính chào