Bài 49. Đa dạng của lớp Thú: Bộ Dơi và bộ Cá voi

Bài 49
ĐA DẠNG CỦA LỚP THÚ (tiếp theo)
BỘ DƠI VÀ BỘ CÁ VOI

GV: Nguyễn Thị Hồng
Trường THCS An Bình
KÍNH CHÀO QUÝ THẦY CÔ GIÁO VÀ CÁC EM HỌC SINH!
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC: Học xong bài này học sinh có khả năng:
1. Kiến thức
-Nêu được đặc điểm cấu tạo ngoài và tập tính của dơi và cá voi phù hợp với điều kiện sống.
2. Kĩ Năng
-Rèn kĩ năng quan sát, phân tích và so sánh.
-Kĩ năng hoạt động nhóm.
3. Thái độ
-Giáo dục ý thức bảo vệ, yêu quý các loài vật có ích, yêu thích môn học hơn.
II. ĐỒ- DÙNG DẠY HỌC :
GV:
-Tranh cá voi, dơi.
-Tranh phóng to hình 49.1 và 49.2 SGK.
HS: kẻ bảng "so sánh cấu tạo ngoài và tập tính ăn giữa dơi và cá voi" vào vở
III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC :
Bài cũ
* Hãy trình bày đặc điểm cấu tạo của thú mỏ vịt và kanguru thích nghi với đời sống của chúng ?
* Phân biệt lớp thú với các lớp động vật khác dựa vào đặc điểm nào?
2. Bài mới : Như vậy là ở tiết trước các em đã tìm hiểu về sự đa dạng của lớp thú và đi sâu nghiên cứu hai bộ cổ nhất : Bộ thú huyệt và Bộ thú túi, thì hôm nay cô và các em sẽ tìm hiểu thêm hai bộ nữa, tiến bộ hơn hai bộ thú trước, thú đẻ con, con sơ sinh phát triển bình thường. Đó là Bộ dơi và Bộ cá voi.
I. BỘ DƠI
? Bộ dơi gồm những đại diện nào?
- Gồm dơi ăn quả, dơi ăn sâu bọ, dơi ăn thịt.
 Dôi thöôøng soáng ôû ñaâu ?
+ Soáng trong hang ñoäng, keõ ñaù, goùc chuoâng nhaø thôø , treân caây…
?Nghiên cứu thông tin cho biết: Dơi thích nghi với đời sống như thế nào?
Dơi thích nghi với đời sống bay
?Quan sát tranh và cho biết: Dơi có đặc điểm cấu tạo ngoài như thế nào để thích nghi với đời sống bay?
Cấu tạo ngoài của dơi
Cánh tay 2.Ốngtay
3. Bàn tay 4. Ngón tay
- Chi trước biến đổi thành cánh da với màng cánh rộng
- Cánh da là một màng da rộng phủ lông mao thưa mềm mại nối liền cánh tay, ống tay, xương bàn tay, các xương ngón với mình, chi sau và đuôi
-Thân ngắn, đuôi ngắn
?Dơi có cách bay như thế nào?
*Dơi có màng cánh rộng, thân ngắn nên có cách bay thoăn thoắt, thay hướng đổi chiều một cách linh hoạt.
Chân dơi có đặc điểm gì? Dơi có thể chạy trên mặt đất giống như một số động vật khác không?Khi muốn bay dơi phải làm thế nào?
Chân dơi yếu nên không chạy trên mặt đất giống như các động vật khác, chân dơi bám chặt vào cành cây hoặc vật bám, khi bắt đầu bay dơi chỉ cần rời vật bám buông mình từ trên cao
? Thức ăn của dơi là gì?dơi kiếm ăn vào thời gian nào?
- Thức ăn là quả chín, mật hoa(dơi ăn quả), Sâu bọ(dơi ăn sâu bọ)�, chuột, cá.(dơi ăn thịt)- kiếm ăn lúc xẩm tối và ban đêm
Mắt dơi không tinh, nhưng tai rất thính, dơi có khả năng phát ra những âm thanh có tần số dao động rất cao(siêu âm),những âm thanh phát ra chạm vào chướng ngại vật trên đường hoặc chạm vào con mồi dội lại tai dơi khiến dơi có thể xác định vị trí con mồi hay vật cản một cách tức thời, chính xác
?Dơi có đặc điểm gì thích nghi với tập tính ăn sâu bọ?
*Bộ răng nhọn sắc,dễ dàng phá vỏ kitin cứng cáp của sâu bọ
Ngoài tập tính ăn sâu bọ, dơi còn có tập tính ngủ đông trong các hang động, một số còn có tập tính di cư tránh rét(dơi xứ lạnh)
Kết luận: Bộ dơi
Đại diện : Dơi ăn sâu bọ, dơi ăn quả.
Có cấu tạo thích nghi với đời sống bay: Màng cánh rộng, thân ngắn và hẹp nên có cách bay thoăn thoắt, thay hướng đổi chiều linh hoạt.
Chân yếu, có tư thế bám vào cành cây treo ngược cơ thể. Khi bắt đầu bay, chân rời vật bám, tự buông mình từ cao.
II. BỘ CÁ VOI
?Bộ cá voi gồm những đại diện nào?cá voi sống chủ yếu ở đâu
- Cá voi xanh, cá nhà táng, cá heo, cá voi sát thủ, cá voi lưng gù..chủ yếu sốngở biển ôn đới và biển lạnh
?Hãy nghiên cứu thông tin, quan sát H 49.2 cho biết: Cá voi có những đặc điểm cấu tạo ngoài như thế nào chứng tỏ thích nghi với đời sống hoàn toàn trong nước?
- Thân hình thoi, cổ không phân biệt với thân, lớp mỡ dưới da rất dày, chi trước biến thành vây bơi dạng bơi chèo, vây đuôi nằm ngang, bơi bằng cách uốn mình theo chiều dọc
?Tại sao cá voi gọi là cá, có một số đặc điểm giống cá mà lại được xếp vào lớp thú?
- Tại vì cá voi đẻ con và nuôi con bằng sữa
?Những đặc điểm nào của cá voi chứng tỏ tổ tiên của nó là thú ở cạn?
- Có các xương chi nâng đỡ cho vây bơi: xương cánh tay, xương ống tay, xương bàn tay và các xương đốt ngón tay
Xương cánh tay
Xương ống tay
Xương bàn tay
Các xương ngón tay
Vây ngực cá voi và các xương nâng đỡ cho vây ngực
?Thức ăn của cá voi là gì?
- Thức ăn là tôm cá và những động vật nhỏ ở nước
?Đặc điểm nào của cá voi chứng tỏ thích nghi với tập tính ăn tôm cá và những động vật nhỏ ở nước?
Cá voi sinh sản trong nước, mỗi lứa đẻ một con, cơ thể mẹ dài 33m nặng 160 tấn thì cơ thể cá voi con đã dài khoảng 7m, nặng khoảng 1 tấn. Cá voi nuôi con bằng sữa- cá mẹ không có núm vú nên cá voi cho con bú bằng cách co cơ vú phun sữa vào miệng con non
Kết luận: Bộ cá voi.
- Đại diện : cá voi xanh, cá heo
Thích nghi với đời sống hoàn toàn trong nước, cơ thể hình thoi, cổ rất ngắn, lớp mỡ dưới da rất dày, chi trước biến đổi thành vây bơi có dạng bơi chèo, vây đuôi nằm ngang, bơi bằng cách uốn mình theo chiều dọc.
Cá voi và cá heo thường di chuyển theo bầy đàn, giao tiếp với nhau hay tìm nguồn thức ăn bằng cách phát ra các siêu âm, ngoài cá voi sát thủ là loài ăn động vật lớn ( hải cẩu hay bò biển.) còn lại một số khác ăn động vật nhỏ và là động vật rất thân thiện...mùa xuân, cá voi có tập tính di cư theo đàn tới Nam cực, mùa thu lại trở về quê cũ.một số con không đủ sức khoẻ có thể bị chết dọc đường và trôi dạt vào bờ - T.quảng bình. T.Thừa thiên huế(cá voi trắng- dài 22m, nặng 200kg, vây bơi dài 0,5m)..
Kiểm tra đánh giá
So sánh cấu tạo ngoài và tập tính ăn giữa dơi và cá voi
?Dơi có đặc điểm cấu tạo ngoài như thế nào chứng tỏ thích nghi với đời sống bay?
?Cá voi có đặc điểm cấu tạo ngoài như thế nào chứng tỏ thích nghi với đời sống hoàn toàn trong nước?
-Dặn dò:
-Học bài và trả lời câu hỏi trong SGK
-Đọc mục "Em có biết"
-Tìm hiểu đời sống của chuột, hổ, báo.
-Kẻ bảng 1 tr.164 SGK.