Bài 48. Hệ thần kinh sinh dưỡng

Kiểm tra bài cũ
Câu hỏi: Trình bày cấu tạo ngoài của đại não người?
Trả lời: *Cấu tạo ngoài gồm:
-Rãng liên bán cầu chia đại não làm 2 nửa.
-Rãnh sâu chia bán cầu não làm 4 thuỳ: thuỳ trán, thuỳ đỉnh, thuỳ chẩm, thuỳ thái dương
-Khe và rãnh tạo thành khúc cuộn não làm tăng diện tích bề mặt của não.

Dựa vào chức năng
Hệ thần kinh vận động

Hệ thần kinh:
Hệ thần kinh sinh dưỡng

Phân hệ thần kinh giao cảm
Phân hệ thần kinh đối giao cảm
Bài 48: hệ thần kinh sinh dưỡng
Bài 48: hệ thần kinh sinh dưỡng
I- Cung phản xạ sinh dưỡng
Quan sát hình 48-1 về đường đi của xung thần kinh trong cung phản xạ ở hình A và B
A-Cung phản xạ vận động
B-Cung phản xạ sinh dưỡng
Rễ sau
Rễ sau
Da
Cơ
Sừng sau
A. Cung phản xạ vận động
B. Cung phản xạ sinh dưỡng
Bài 48: Hệ thần kinh sinh dưỡng
I- Cung phản xạ sinh dưỡng
? Em hãy mô tả đường đi của xung thần kinh ở hình A.Cung phản xạ vận động?
Trả lời: Cơ quan thụ cảm (da) tiếp nhận kích thích sẽ phát xung thần kinh theo dây thần kinh hướng tâm qua, sừng sau đến trung ương thần kinh phân tích rồi phát xung thần kinh qua rễ trước theo dây thần kinh li tâm để trả lời kích thích ở cơ.
Rễ trước
Rễ trước
Rễ sau
Hạch thần kinh
Da
Ruột
Cơ
A. Cung phản xạ vận động
B. Cung phản xạ sinh dưỡng
Bài 48: Hệ thần kinh sinh dưỡng
Sừng bên
I- Cung phản xạ sinh dưỡng
? Em hãy mô tả đường đi của xung thần kinh ở hình B.Cung phản xạ sinh dưỡng?
Trả lời: Dạ dày co bóp phát xung thần kinh theo dây thần kinh hướng tâm tới sừng bên của tuỷ sống phân tích rồi phát xung thần kinh đi tới các hạch giao cảm và theo dây thần kinh li tâm trả lời kích thích làm giảm nhu động ruột.
Bài 48: hệ thần kinh sinh dưỡng
I- Cung phản xạ sinh dưỡng
Quan sát hình 48-2
Sợi cảm giác
Sợi trước hạch
Hạch đối giao cảm
Sợi hạch sau
Dây phế vị
Cung phản xạ điều hoà hoạt động của tim
?Em hãy mô tả đường đi của xung thần kinh trong cung phản xạ điều hoà hoạt động của tim?
Trả lời: Từ thụ quan áp lực phát xung thần kinh cảm giác theo sợi cảm giác về trung tâm thần kinh ở trụ não (hành tuỷ), từ đây phát xung thần kinh theo dây phế vị qua sợi trước hạch tới hạch đối giao cảm qua sợi sau hạch tới tim làm giảm nhịp tim.
Thụ quan áp lực
Bài 48: hệ thần kinh sinh dưỡng
I- Cung phản xạ sinh dưỡng
Dựa vào đường đi của xung thần kinh trong 2cung phản xạ hình 48.1,2 thảo luận nhóm hoàn thành phiếu học tập sau:
Bài 48: hệ thần kinh sinh dưỡng
I- Cung phản xạ sinh dưỡng
Quan sát đường đi của xung thần kinh trong 2cung phản xạ hình 48.1,2
Rễ sau
Sừng sau
Sừng trước
Rễ trước
Lỗ tuỷ
Cơ
Ruột
Hạch giao cảm
Sừng bên
Rễ sau
Da
Thụ quan áp lực
Sợi cảm giác
Dây phế vị
Sợi trước hạch
Hạch đối giao cảm
Sợi sau hạch
Hình 48-1. Cung phản xạ
Hình 48-2.Cung phản xạ điều hoà hoạt động của tim
Phiếu học tập
Đại não, tuỷ sống
Trụ não sừng bên của tuỷ sống
-Có
-Không có
Từ cơ quan thụ cảm trung ương
Từ cơ quan thụ cảm trung ương
Đến thẳng cơ quan phản
Chuyển giao ở hạch thần kinh
Điều khiển hoạt động của cơ vân (có ý thức)
Điều khiển hoạt động nội quan (không có ý thức)
bài 48: Hệ thần kinh sinh dưỡng
I- Cung phản xạ sinh dưỡng
II-Cấu tạo của hệ thần kinh sinh dưỡng
Quan sát hình bên
?Hệ thần kinh sinh dưỡng gồm có bộ phận nào?
Trả lời: Hệ thần kinh sinh dưỡng gồm 2 phần:
+ Trung ương nằm trong não, tuỷ sống
+ Ngoại biên là các dây thần kinh và hạch thần kinh
Hình 48.3 Hệ thần kinh sinh dưỡng
bài 48: Hệ thần kinh sinh dưỡng
I- Cung phản xạ sinh dưỡng
II-Cấu tạo của hệ thần kinh sinh dưỡng
Quan sát hình và
nghiên cứu thông tin SGK
?Hệ thần kinh sinh dưỡng gồm mấy phân hệ?
Trả lời: gồm hai phân hệ:
+Phân hệ giao cảm
+ Phân hệ đối giao cảm
Hệ thần kinh sinh dưỡng
Phân hệ giao cảm
Phân hệ đối giao cảm
bài 48: Hệ thần kinh sinh dưỡng
I- Cung phản xạ sinh dưỡng
II-Cấu tạo của hệ thần kinh sinh dưỡng
Sợi sau hạch
Sợi trước hạch
Chuỗi hạch giao cảm
A. Phân hệ giao cảm
Phân hệ giao cảm có trung ương nằm ở chất xám thuộc sừng bên tuỷ sống (đốt tuỷ ngực I đến tuỷ thắt lưng III). Các nơron trước hạch đi tới chuỗi hạch giao cảm và tiếp cận với nơron sau hạch.
bài 48: Hệ thần kinh sinh dưỡng
I- Cung phản xạ sinh dưỡng
II-Cấu tạo của hệ thần kinh sinh dưỡng

Trung ương đối giao cảm
Sợi trước hạch
Sợi sau hạch
B. Phân hệ đối giao cảm

Phân hệ đối giao cảm có trung ương là các nhân xám trong trụ não và đoạn cùng tuỷ sống. Các nơron trước hạch đi tới các hạch đối giao cảm (nằm cạnh cơ quan) để tiếp cận các nơron sau hạch. Các sợi trước hạch của cả 2 phân hệ đều có bao miêlin, còn các sợi sau hạch không có bao miêlin.
bài 48: Hệ thần kinh sinh dưỡng
I- Cung phản xạ sinh dưỡng
II-Cấu tạo của hệ thần kinh sinh dưỡng
Quan sát hình 48.3
Sợi sau hạch
Sợi trước hạch
Chuỗi hạch giao cảm
Trung ương đối giao cảm
Sợi trước hạch
Sợi sau hạch
A. Phân hệ giao cảm
B. Phân hệ đối giao cảm
bài 48: Hệ thần kinh sinh dưỡng
I- Cung phản xạ sinh dưỡng
II-Cấu tạo của hệ thần kinh sinh dưỡng
Đọc thông tin bảng 48.3 trong SGK thảo luận trong 3 phút
?Trình bày rõ sự khác nhau giữa phân hệ giao cảm và đối giao cảm?
_Các nhân xám ở sừng bên của tuỷ sống
Các nhân xám ở trụ não và đoạn cùng tuỷ sống
_Chuỗi hạch ngắn nằm gần cột sống xa cơ quan phụ trách
_Chuỗi hạch nằm gần cơ quan phụ trách
_Nơron trước hạch có sợi trục ngắn
_Nơron trước hạch có sợi trục dài
_Nơron sau hạch có sợi trục dài
_Nơron sau hạch có sợi trục ngắn
bài 48: Hệ thần kinh sinh dưỡng

I- Cung phản xạ sinh dưỡng
II-Cấu tạo của hệ thần kinh sinh dưỡng

Tiểu kết
* Hệ thần kinh sinh dưỡng
Gồm : +Trung ương nằm trong não, tuỷ sống
+Ngoại biên là dây thần kinh và hạch thần kinh.

Có 2 phân hệ : + Phân hệ thần kinh giao cảm
+ Phân hệ thần kinh đối giao cảm
bài 48: Hệ thần kinh sinh dưỡng
I- Cung phản xạ sinh dưỡng
II-Cấu tạo của hệ thần kinh sinh dưỡng
III- Chức năng của hệ thần kinh sinh dưỡng
?Quan sát đoạn băng sau em có nhận xét gì về chức năng của phân hệ giao cảm và phân hệ đối giao cảm
Trả lời:
Phân hệ giao cảm và phân hệ đối giao cảm có tác dụng đối lập nhau trong việc điều hoà hoạt động của các cơ quan nội tạng.
bài 48: Hệ thần kinh sinh dưỡng
III- Chức năng của hệ thần kinh sinh dưỡng
Quan sát hình, kết hợp thông tin trong bảng 48-2 trong SGK

? Em hãy cho biết hệ thần kinh sinh dưỡng có ý nghĩa gì với đời sống?
Trả lời:
Điều hoà được các hoạt động của cơ quan.Giúp cơ thể tự điều chỉnh được và thích nghi với những biến đổi của môi trường
Phân hệ giao cảm
Phân hệ đối giao cảm
Co
Đồng tử
Dãn
Tăng
Giảm
Phế nang
Tim
Dãn
Co
bài 48: Hệ thần kinh sinh dưỡng
I- Cung phản xạ sinh dưỡng
II-Cấu tạo của hệ thần kinh sinh dưỡng
III- Chức năng của hệ thần kinh sinh dưỡng
Tiểu kết

_Phân hệ thần kinh giao cảm và đối giao cảm có tác dụng đối lập nhau với hoạt động của các cơ quan sinh dưỡng
_Nhờ tác dụng đối lập đó mà hệ thần kinh sinh dưỡng điều hoà được hoạt động của các cơ quan nội tạng.
Bài tập củng cố
Bài 1: Chọn đáp án đúng:

1. Phần ngoại biên của hệ thần kinh sinh dưỡng gồm:
a) Các dây thần kinh và hệ thần kinh
b) Các dây thần kinh và hạch thần kinh
c) Các nơron
d) Các hạch thần kinh
Bài tập củng cố
Bài 1: Chọn đáp án đúng:

2. Chức năng của hệ thần kinh sinh dưỡng là:
a) Điều khiển hoạt động của cơ quan nội tạng
b) Điều khiển hoạt động có ý thức
c) Điều khiển hoạt động của cơ vân
d) Cả a,b và c
Bài tập củng cố
Bài 2: Hãy thử trình bày phản xạ điều hoà hoạt động của tim và hệ mạch trong các trường hợp sau:
_Lúc huyết áp tăng cao
_Lúc hoạt động lao động
Trả lời: * Lúc huyết áp tăng cao
_ Thụ quan kích thích, xuất hiện xung thần kinh truyền về trung ương phụ trách tim mạch nằm trong các nhân xám thuộc phân hệ đối giao cảm, theo dây li tâm tới tim làm giảm nhịp co tim đồng thời dãn mạch máu da và mạch ruột giúp hạ huyết áp.
Bài tập củng cố
* Lúc hoạt động lao động.
_ Khi hoạt động lao động xảy ra sự ôxy hoá glucozo để tạo năng lượng cần cho sự co cơ, đồng thời sản phẩm phân huỷ của quá trình này là CO2 tích luỹ dần trong máu sẽ kích thích thụ quan gây ra xung thần kinh hướng tâm tới trung khu hô hấp và trung khu tuần hoàn nằm trong hành tuỷ nhịp co tim và mạch máu co dãn cung cấp ôxy cho nhu cầu năng lượng đồng thời chuyển nhanh sản phẩm phân huỷ đến cơ quan bài tiết.
dặn dò về nhà
*Học bài và trả lời các câu hỏi cuối bài
*Đọc phần" Em có biết" (trang 154)
*Xem trước" Bài 49: Cơ quan phân tích thị giác"