Bài 45. Ảnh của một vật tạo bởi thấu kính phân kì

VẬT LÝ 9
THCS LÊ QUÝ ĐÔN
Thấu kính hội tụ tạo ra được:
Ảnh thật, ngược chiều với vật, hứng được trên màn chắn. Khi OA > OF
Ảnh ảo, cùng chiều với vật, không hứng được trên màn chắn. Khi OA < OF
Ảnh tạo bởi thấu kính phân kì có gì khác so với ảnh tạo bởi thấu kính hội tụ ?
KIỂM TRA BÀI CŨ
Thấu kính hội tụ có thể tạo ra ảnh như thế nào?
ẢNH CỦA MỘT VẬT TẠO BỞI
THẤU KÍNH PHÂN KÌ
TIẾT 49
I. ĐẶC ĐIỂM CỦA ẢNH CỦA MỘT VẬT TẠO BỞI THẤU KÍNH PHÂN KÌ.
Theo em, thí nghiệm nêu trong C1 được tiến hành như thế nào ?
Đặt cây nến cố định trước thấu kính và di chuyển màn chắn sau thấu kính trong hai trường hợp:
OA > OF và OA < OF
C1: Không hứng được ảnh của thấu kính phân kì trên màn chắn.
Làm thế nào để quan sát được ảnh của vật tạo bởi thấu kính phân kì?
Ảnh đó là ảnh thật hay ảnh ảo ? Cùng chiều hay ngược chiều với vật ?
C2: Để quan sát ảnh của vật tạo bởi thấu kính phân kì ta phải đặt mắt phía chùm tia ló. Ảnh thu được là ảnh ảo, cùng chiều với vật.
ẢNH CỦA MỘT VẬT TẠO BỞI
THẤU KÍNH PHÂN KÌ
TIẾT 49
II. CÁCH DỰNG ẢNH.
Dựa vào kiến thức cũ, hãy nêu cách dựng ảnh của một vật sáng AB đặt vuông góc với trục chính, A nằm trên trục chính?
C3:
C4:
Cho vật AB đặt vuông góc với trục chính của thấu kính phân kì có OF = 12 cm, A nằm trên trục chính và OA = 24 cm. Hãy dựng ảnh A`B` của AB?
Từ B:
Kẻ tia sáng đi qua quang tâm, cho tia ló truyền thẳng.
Kẻ tia sáng song song với trục chính, cho tia ló có đường kéo dài đi qua tiêu điểm.
Giao của đường kéo dài của hai tia ló là B`, từ B` hạ đường vuông góc xuống trục chính ta được A`.
C3:
Dựng ảnh của vật AB qua thấu kính phân kì
C4:
Cho vật AB đặt vuông góc với trục chính của thấu kính phân kì có OF = 12 cm, A nằm trên trục chính và OA = 24 cm. Hãy dựng ảnh A`B` của AB?
Dựa vào hình vẽ hãy chứng tỏ ảnh A`B` của AB luôn nằm trong khoảng từ O đến F?
I
K
Khi AB di chuyển trên trục chính thì BI luôn không đổi, tạo ra IK cũng không đổi. Do đó, BO luôn cắt đường kéo dài của IK trong đoạn FI. Vì vậy, A`B‘ luôn nằm trong khoảng từ O đến F.
Khi AB di chuyển trên trục chính thì BI luôn không đổi, tạo ra IK cũng không đổi. Do đó, BO luôn cắt đường kéo dài của IK trong đoạn FI. Vì vậy, A`B` luôn nằm trong khoảng từ O đến F.
ẢNH CỦA MỘT VẬT TẠO BỞI
THẤU KÍNH PHÂN KÌ
TIẾT 49
Đặt vật AB vuông góc với trục chính của một thấu kính có tiêu cự f = 12 cm và cách thấu kính một khoảng d = 8 cm, A nằm trên trục chính. Hãy dựng ảnh A’B’ của AB theo hai trường hợp:
- Thấu kính là hội tụ.
- Thấu kính là phân kì.
C5:
III. ĐỘ LỚN CỦA ẢNH ẢO TẠO BỞI CÁC THẤU KÍNH.
Ảnh ảo tạo bởi thấu kính hội tụ lớn hơn vật.
Ảnh ảo tạo bởi thấu kính phân kì nhỏ hơn vật.
Rút ra nhận xét về độ lớn của ảnh so với vật?
Ảnh ảo nhỏ hơn vật
Ảnh ảo lớn hơn vật
ẢNH CỦA MỘT VẬT TẠO BỞI
THẤU KÍNH PHÂN KÌ
TIẾT 49
IV. VẬN DỤNG.
Ảnh ảo của vật tạo bởi thấu kính hội tụ và thấu kính phân kì có gì giống và khác nhau. Từ đó hãy nêu cách nhận biết nhanh chóng một thấu kính là hội tụ hay phân kì?
C6:
TL: Ảnh của vật tạo bởi thấu kính hội tụ và thấu kính phân kì:
Giống nhau: Cùng chiều với vật.
Khác nhau: Thấu kính hội tụ có ảnh lớn hơn vật, thấu kính phân kì có ảnh nhỏ hơn vật.
* Cách nhận biết: Đưa hai thấu kính lại gần một vật, nếu nhìn qua thấu kính thấy ảnh lớn hơn vật thì đó là thấu kính hội tụ, nếu thấy ảnh nhỏ hơn vật thì đó là thấu kính phân kì.
C8:
Bạn đông bị cận nặng. Nếu Đông bỏ kính ra, ta nhìn thấy mắt bạn to hơn hay nhỏ hơn khi nhìn mắt bạn đang đeo kính?
Nếu Đông bỏ kính ra, ta nhìn thấy mắt bạn to hơn khi nhìn mắt bạn đang đeo kính. Vì kính cận là thấu kính phân kì.
C7:
Dùng kiến thức hình học để tính khoảng cách từ ảnh đến thấu kính và chiều cao của ảnh trong hai trường hợp ở C5, cho độ cao của vật h = 6 mm?
OA = d = 8cm ; OF = f = 12cm ; AB = h = 6 mm
Tính: OA’ =? ; A’B’ = ?
Ta có: ∆OAB ∆OA’B’
và: ∆OIF’ ∆A’B’F’
Suy ra các tỉ số đồng dạng, với OI = AB, F’A’= OF’+OA’
Tính được: OA’ = 24cm ;
A’B’ = 3AB = 1,8cm
Ta có: ∆OAB ∆OA’B’
và: ∆OIF ∆A’B’F
Suy ra các tỉ số đồng dạng, với OI = AB, FA’= OF - OA
Tính được: OA’ = 4,8cm ;
A’B’ = 0,36cm
HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ
Học bài theo SGK, kết hợp với vở ghi.
Nắm chắc đặc điểm của ảnh tạo bởi thấu kính phân kì.
Tìm hiểu: Có thể em chưa biết.
BTVN: 44-45.3 đến 44-45.5 trong SBT.