Bài 45. Ảnh của một vật tạo bởi thấu kính phân kì

VẬT LÝ 9
Nêu đường truyền của hai tia sáng đặc biệt qua thấu kính phân kỳ.
KIỂM TRA BÀI CŨ
Đường truyền của hai tia sáng đặc biệt qua thấu kính phân kỳ:
KIẾN THỨC CŨ
Tia tới song song với trục chính thì tia ló kéo dài đi qua tiêu điểm.
- Tia tới đến quang tâm thì tia ló tiếp tục truyền thẳng theo phương của tia tới.
Một bạn bị cận thị nặng. Nếu bạn đó bỏ kính ra, ta nhìn thấy mắt bạn to hơn hay nhỏ hơn mắt bạn lúc đeo kính?
Bài 45 . ẢNH CỦA MỘT VẬT TẠO BỞI THẤU KÍNH PHÂN KỲ
Thứ ba, 23.02.2010
I. ĐẶC ĐIỂM CỦA ẢNH CỦA MỘT VẬT TẠO BỞI THẤU KÍNH PHÂN KỲ
Thí nghiệm
Bước 1. Bố trí thí nghiệm như hình 45.1SGK.
Bước 2. Đặt màn sát thấu kính. Đặt vật ở vị trí bất kỳ trên trục chính của thấu kính và vuông góc với trục chính.
Bước 3. Từ từ dịch chuyển màn ra xa thấu kính. Quan sát trên màn xem có ảnh của vật hay không?
Bước 4. Qua thấu kính phân kỳ quan sát ảnh của vật đặt trước thấu kính có kích thước như thế nào so với vật, ảnh có hứng được trên màn không, ảnh đó là ảnh gì?
Bước 1. Bố trí thí nghiệm như hình 45.1SGK.
Bài 45 . ẢNH CỦA MỘT VẬT TẠO BỞI THẤU KÍNH PHÂN KỲ
Thứ ba, 23.02.2010
I. ĐẶC ĐIỂM CỦA ẢNH CỦA MỘT VẬT TẠO BỞI THẤU KÍNH PHÂN KỲ
f
f
C1. Hãy làm thí nghiệm để chứng tỏ rằng không thể hứng được ảnh của vật trên màn với mọi vị trí của vật.
Bài 45 . ẢNH CỦA MỘT VẬT TẠO BỞI THẤU KÍNH PHÂN KỲ
Thứ ba, 23.02.2010
I . ĐẶC ĐIỂM CỦA ẢNH CỦA MỘT VẬT TẠO BỞI THẤU KÍNH PHÂN KỲ
C1. Vật đặt trước TKPK ở mọi vị trí từ từ đưa màn ra xa TK quan sát đều không thể hứng được ảnh của vật ở trên màn.
C2. Làm thế nào để quan sát được ảnh của vật tạo bởi thấu kính phân kỳ?
Ảnh đó là ảnh thật hay ảnh ảo? Cùng chiều hay ngược chiều với vật?
C2. Đặt mắt trên đường truyền của chùm tia ló.
Ảnh của một vật tạo bởi TKPK là ảnh ảo, cùng chiều với vật.
Bài 45 . ẢNH CỦA MỘT VẬT TẠO BỞI THẤU KÍNH PHÂN KỲ
Thứ ba, 23.02.2010
I. ĐẶC ĐIỂM CỦA ẢNH CỦA MỘT VẬT TẠO BỞI THẤU KÍNH PHÂN KỲ
* Vật sáng đặt tại mọi vị trí trước thấu kính phân kỳ luôn cho ảnh ảo, cùng chiều với vật.
Bài 45 . ẢNH CỦA MỘT VẬT TẠO BỞI THẤU KÍNH PHÂN KỲ
Thứ ba, 23.02.2010
II. CÁCH DỰNG ẢNH
C3. Dựa vào kiến thức đã học ở bài trước, hãy nêu cách dựng ảnh của vật AB qua thấu kính phân kỳ, biết AB vuông góc với trục chính, A nằm trên trục chính.
C3. Dựng ảnh B’ của điểm B qua thấu kính (chùm tia ló cắt nhau tại B’).
Từ B’ hạ vuông góc với trục chính của TK, cắt trục chính tại A’. A’ là ảnh của điểm A  A’B’ là ảnh của vật sáng AB tạo bởi TKPK.
Bài 45 . ẢNH CỦA MỘT VẬT TẠO BỞI THẤU KÍNH PHÂN KỲ
Thứ ba, 23.02.2010
II. CÁCH DỰNG ẢNH
C4. Vật AB vuông góc với trục chính của thấu kính phân kỳ có tiêu cự f = OF = OF’ = 12cm. Điểm A nằm trên trục chính. OA = 24cm.
Dựng ảnh A’B’ của AB.
A
B
F
F’
B’
A’
I
O
A
B
F
F’
B’
A’
I
O
Bài 45 . ẢNH CỦA MỘT VẬT TẠO BỞI THẤU KÍNH PHÂN KỲ
Thứ ba, 23.02.2010
II. CÁCH DỰNG ẢNH
C4.
Dựa vào hình vẽ, hãy lập luận ảnh này luôn nằm trong khoảng OF.
Khi dịch vật AB vào gần hoặc ra xa thấu kính thì hướng của tia khúc xạ của tia tới BI có thay đổi không?
Ảnh B’ của điểm B là giao điểm của những tia nào?
 B’ nằm trong khoảng nào?
Khi vật AB dịch chuyển vuông góc với trục chính, tia tới BI có phương không đổi nên tia ló cũng có phương không đổi. Do đó đường kéo dài của tia ló là IF cũng có phương không đổi.
BO luôn cắt đường kéo dài IF tại điểm B’ nằm trong khoảng OF. Vì vậy A’B’ luôn ở trong khoảng tiêu cự OF.
Bài 45 . ẢNH CỦA MỘT VẬT TẠO BỞI THẤU KÍNH PHÂN KỲ
III. ĐỘ LỚN CỦA ẢNH ẢO TẠO BỞI CÁC THẤU KÍNH
C5. Vật AB đặt trước thấu kính có f = OF = OF’ = 12cm; d = OA = 8cm
Ảnh ảo, cùng chiều, lớn hơn vật
Ảnh ảo, cùng chiều,
nhỏ hơn vật
b) Vẽ ảnh tạo bởi thấu kính phân kỳ và nêu nhận xét về độ lớn của ảnh so với vật.
Vẽ ảnh tạo bởi thấu kính hội tụ và nêu nhận xét về độ lớn của ảnh so với vật.
Bài 45 . ẢNH CỦA MỘT VẬT TẠO BỞI THẤU KÍNH PHÂN KỲ
III. ĐỘ LỚN CỦA ẢNH ẢO TẠO BỞI CÁC THẤU KÍNH
Ảnh ảo tạo bởi thấu kính hội tụ thì lớn hơn vật, cùng chiều với vật.
Ảnh ảo tạo bởi thấu kính phân kỳ thì nhỏ hơn vật, cùng chiều với vật.
Thứ ba, 23.02.2010
Bài 45 . ẢNH CỦA MỘT VẬT TẠO BỞI THẤU KÍNH PHÂN KỲ
IV. VẬN DỤNG
Thứ ba, 23.02.2010
C6. Từ C5, hãy cho biết ảnh ảo của một vật tạo bởi TKHT và TKPK có đặc điểm gì giống nhau, khác nhau. Từ đó hãy nêu cách nhận biết nhanh chóng một TK là hội tụ hay phân kỳ.
C6.
Giống nhau: cùng chiều, cùng phía với vật.
Khác nhau:
+ TKHT: ảnh lớn hơn vật và ở xa thấu kính hơn vật.
+ TKPK: ảnh nhỏ hơn vật và ở gần thấu kính hơn vật.
Cách nhận biết nhanh chóng: Đưa vật lại gần thấu kính. Nhìn qua thấu kính nếu thấy ảnh của vật cùng chiều, lớn hơn vật thì thấu kính đó là TKHT. Ngược lại, nếu thấy ảnh của vật cùng chiều, nhỏ hơn vật thì đó là TKPK.
Bài 45 . ẢNH CỦA MỘT VẬT TẠO BỞI THẤU KÍNH PHÂN KỲ
IV. VẬN DỤNG
Thứ ba, 23.02.2010
C7. Trường hợp TKPK có: AB = h = 6mm = 0,6cm;
OF = OF’= f = 12cm; OA = d = 8cm.
Tính OA’ = d’ = ?cm; A’B’= h = ?cm.
C7.
Bài 45 . ẢNH CỦA MỘT VẬT TẠO BỞI THẤU KÍNH PHÂN KỲ
IV. VẬN DỤNG
Thứ ba, 23.02.2010
C7.
Bài 45 . ẢNH CỦA MỘT VẬT TẠO BỞI THẤU KÍNH PHÂN KỲ
IV. VẬN DỤNG
Thứ ba, 23.02.2010
C8. Bạn Đông bị cận thị nặng. Nếu Đông bỏ kính ra, ta nhìn thấy mắt bạn to hơn hay nhỏ hơn mắt bạn lúc đeo kính?
C8. Bạn Đông bị cận thị nên kính của bạn là thấu kính phân kỳ.
Khi nhìn mắt bạn qua TKPK, ta thấy ảnh ảo của mắt, ảnh này nhỏ hơn mắt thật. Vậy khi bỏ kính ra, ta nhìn thấy mắt bạn to hơn so với khi nhìn mắt bạn lúc đeo kính.
Học bài đã ghi.
Làm lại các câu C4  C8.
Xem lại các bài từ bài 33 để tiết sau ôn tập.
VỀ NHÀ
Bài học đã kết thúc
Chúc các em lớp 9 học tập tiến bộ