Bài 45. Ảnh của một vật tạo bởi thấu kính phân kì

Ảnh của một vật tạo bởi
THẤU KÍNH PHÂN KÌ
Bạn Đông bị cận thị nặng . Nếu Đông bỏ kính ra , ta nhìn thấy mắt bạn to hơn hay nhỏ hơn khi nhìn mắt bạn lúc đang đeo kính ?
I. D?C Di?M C?A ?NH C?A M?T V?T T?O B?I TH?U K�NH H?I T?
C1 : Hãy làm thí nghiệm để chứng tỏ rằng không thể hứng được ảnh của vật trên màn với mọi vị trí của vật
Đặt vật ở mọi vị trí bất kì trước thấu kính phân kì . Đặt màn hứng ở sát thấu kính . Từ từ đưa màn ra xa thấu kính và quan sát xem có ảnh trên màn hay không . Thay đổi vị trí của vật và cùng làm tương tự , ta vẫn được kết quả như trên
C2 : Làm thế nào để quan sát được ảnh của vật tạo bởi thấu kính phân kì ? Ảnh đó là ảnh thật hay ảnh ảo ? Cùng chiều hay ngược chiều với vật
Muốn quan sát được ảnh của một vật tạo bởi thấu kính phân kì , ta đặt mắt theo đường truyền của chùm tia ló . Ảnh của một vật tạo bởi thấu kính phân kì là ảnh ảo , cùng chiều với vật

II Cách dựng ảnh
C3 : Dựa vào kiến thức đã học ở bài trước , hãy nêu cách dựng ảnh của vật AB vuông góc với trục chính , A nằm trên trục chính
Ta làm như sau :
Dựng ảnh B’ của điểm B qua thấu kÝnh , ¶nh nµy lµ ®iÓm ®ång quy cña chïm tia lã kÐo dµi
tõ B’ h¹ vu«ng gãc xuèng trôc chÝnh , c¾t trôc chÝnh t¹i A’ , A’ lµ ¶nh cña ®iÓm A
Nèi A’B’ lµ ¶nh cña vËt AB t¹o bëi thÊu kÝnh ph©n k×
C4 : Trên hình cho biết vật AB được đặt vuông góc với trục chính của thấu kính phân kì có tiêu cự f = 12 cm . Điểm A nằm trên trục chính và cách quang tâm O một khoảng OA = 24 cm
a) Dựng Ảnh
K
I
Khi tịnh tiến AB luôn vuông góc với trục chính thì tại mọi vị trí , tia BI là không đổi , cho tia ló IK cũng không đổi . Do đó tia BO luôn cắt tia IK kéo dài tại B’ nằm trong đoạn FI . Chính vì vậy A’B’ luôn ở trong khoảng tiêu cự
A
B’
A’
C5 : Đặt một vật AB trước một thấu kính có tiêu cự f = 12 cm . Vật AB cách thấu kính một khoảng d = 8 cm . A nằm trên trục chính . Hãy dựng ảnh A’B’ của AB . Dựa vào hình vẽ để nêu nhận xét về độ lớn của ảnh so với vật trong hai trường hợp
Thấu kính là hội tụ
Thấu kính là phân kì
Trả lời
NH?N X�T:
Vật AB đặt trong khoảng tiêu cự :
+ Ñoái vôùi thaáu kính hoäi tuï aûnh aûo lôùn hôn vaät + Ñoái vôùi thaáu kính phaân kyø aûnh aûo nhoû hôn vaät
a) Giống nhau:
Ảnh ảo cùng chiều với v?t
b) Khác nhau:
+ Đối với thấu kính hội tụ thì ảnh lớn hơn vật và cách xa thấu kính hơn vật
+ Đối với thấu kính phân kỳ thì ảnh nhỏ hơn vật và ở gần thấu kính hơn vật
Caùch nhaän bieát
Đưa thấu kính lại gần dòng chữ trên trang sách: + Nếu nhìn qua thấu kính thấy ảnh của dòng chữ cùng chiều, lớn hơn vật thì đó là thấu kính hội tụ + Nếu nhìn qua thấu kính thấy ảnh của dòng chữ cùng chiều, nhỏ hơn vật thì đó là thấu kính phân kỳ
IV .VẬN DỤNG
Tóm tắt
Đã cho d < f
OF’ = OF= f = 12 cm
AB = h = 6mm = 0,6cm
OA = d = 8 cm
Tìm : OA’ = d ‘ = ? cm
A’B’ = h’ = ? cm
Bài giải
Xét tg BIB’ đồng dạng tg OF’B’ có :
Xét tg OAB đồng dạng tg OA’B’ có :
BÀI 45: ẢNH CỦA MỘT VẬT TẠO BỞI THẤU KÍNH PHÂN KỲ


3. OA’ = 2( 12 – OA’ )
3.OA’ = 24 – 2.OA’
5.OA’ = 24
+ Từ phương trình (1 ) ta có
Vì Tg OB’A’ đồng dạng tg OBA
Tg F’B’A’ đồng dạng tg F’IO
C8 : Hãy trả lời câu hỏi nêu ra ở phần mở bài
Mắt của bạn to hơn khi nhìn mắt bạn lúc đang đeo kính . Vì kính của bạn Đông đeo là loại thấu kính phân kì . Khi ta nhìn thấy mắt bạn qua thấu kính phân kì ta đã nhìn thấy ảnh ảo của mắt , nhỏ hơn mắt khi không đeo kính
SÁCH BÀI TẬP
Hình 44 - 45.2 vẽ trục chính của một thấu kính, S là một điểm sáng, S` là ảnh của S.
Hãy cho biết S` là ảnh thật hay ảnh ảo? Vì sao?
Thấu kính đã cho là hội tụ hay phân kỳ? Vì sao?
Bằng cách vẽ hãy xác định quang tâm O, tiêu điểm F, F` của thấu kính đã cho
GIẢI
b) Thấu kính đã cho là thấu kính phân kỳ vì S` ở gần trục chính hơn S
GV HUYNH NGOC HIEp
13