Bài 45. Ảnh của một vật tạo bởi thấu kính phân kì

ẢNH TẠO BỞI THẤU KÍNH PHÂN KỲ
TRƯỜNG TRUNG HỌC PT
ÚC CHÂU
MÔN VẬT LÝ
LỚP 9
GV. Phùng Văn Thiên
KIỂM TRA BÀI CŨ:
1. Dựng ảnh của một vật tạo bởi TKHT khi vật nằm trong khoảng tiêu cự của thấu kính.
B
Bài 45: ẢNH CỦA MỘT VẬT TẠO BỞI THẤU KÍNH PHÂN KỲ
I. ĐẶC ĐIỂM CỦA ẢNH
Thí nghiệm:
C1. Hãy làm thí nghiệm để chứng tỏ rằng không thể hứng được ảnh của vật ở trên màn với mọi vị trí của vật .
C2. Làm thế nào để quan sát được ảnh của vật tạo bởi thấu kính phân kì? Ảnh đó là ảnh thật hay ảnh ảo? Cùng chiều hay ngược chiều với vật ? To hay nhỏ hơn vật?
Muốn quan sát được ảnh của một vật tạo bởi thấu kính phân kỳ, ta đặt mắt sau thấu kính và nhìn về phía vật qua thấu kính .
Ảnh của vật luôn là:
- ảnh ảo
- cùng chiều với vật
- nhỏ hơn vật

C3 : Dựa vào kiến thức đã học ở bài trước , hãy nêu cách dựng ảnh của vật AB qua thấu kính phân kì, biết AB vuông góc với trục chính , A nằm trên trục chính .
- Vẽ hai tia sáng đặc biệt đi từ B qua thấu kính, đường kéo dài của các tia ló gặp nhau tại B’
-Từ B’ hạ vuông góc với trục chính ta có ảnh A’ của A.
-A’B’ là ảnh của AB.
C4: (Hình 45.2)
- Dựng ảnh của vật AB tạo bởi thấu kính phân kỳ.
- Dựa vào hình vẽ, hãy lập luận để chứng tỏ rằng ảnh này luôn nằm trong khoảng tiêu cự của thấu kính.
B
O
F
F’
I
A
B’
A’
K
Khi AB di chuyển trên trục chính và luôn vuông góc với trục chính thì tia BI là không đổi , cho tia ló IK cũng không đổi .
Do đó, giao điểm B’ của tia BO và tia IK kéo dài luôn nằm trong đoạn FI Vậy A’B’ luôn ở trong khoảng tiêu cự FO
II. Độ lớn của ảnh ảo tạo bởi thấu kính hội tụ và phân kì
C5 : Đặt một vật AB trước một thấu kính có tiêu cự f = 12 cm. Vật AB cách thấu kính một khoảng d = 8 cm. A nằm trên trục chính. Hãy dựng ảnh A’B’ của AB. Dựa vào hình vẽ để nêu nhận xét về độ lớn của ảnh so với vật trong hai trường hợp :
- Thấu kính là hội tụ
- Thấu kính là phân kì
a) Giống nhau:
Ảnh ảo cùng chiều với v?t
b) Khác nhau:
- A?nh ta?o bo?i thấu kính hội tụ thì lớn hơn vật và cách xa thấu kính hơn vật . - A?nh ta?o bo?i thấu kính phân kỳ thì nhỏ hơn vật và ở gần thấu kính hơn vật .
Đưa thấu kính lại gần dòng chữ trên trang sách: + Nếu nhìn qua thấu kính thấy ảnh của dòng chữ lớn hơn vật thì đó là thấu kính hội tụ . + Nếu nhìn qua thấu kính thấy ảnh của dòng chữ nhỏ hơn vật thì đó là thấu kính phân kỳ.
C. Cách nhận biết thấu kính
C7: Vận dụng kiến thức hình học, hãy tính khoảng cách từ ảnh đến thấu kính và chiều cao của ảnh trong hai trường hợp ở câu C5 khi vật có chiều cao h = 6 cm.
f = 12 cm
AB = h = 6mm = 0,6cm
OA = d = 8 cm
-------------------------
Tìm : OA’ = d ‘ = ? cm
A’B’ = h’ = ? cm
Bài giải
Xét ∆ F’A’B’ đồng dạng ∆ F’OI có :
Xét OAB đồng dạng OA’B’ có :
So sánh (1) và (2), ta có:
thay số:
Thay d’ vào (1),ta có:
a) Thấu kính hội tụ:


∆ OB’A’ đồng dạng ∆ OBA
và ∆ FA’B’ đồng dạng ∆ FOI
Xét hình vẽ ta có:
So sánh (1) và (2) ta có:
Thay số ta có:
Thay d’ vào (1), ta có:
Bài tập: Bài 44-45.2 SBT
Hình vẽ cho biết ∆ là trục chính của một thấu kính .
a. Hãy cho biết S’ là ảnh ảo hay ảnh thật ? Vì sao?
b. Thấu kính đã cho là thấu kính hội tụ hay phân kì?
c. Bằng cách vẽ hãy xác định quang tâm O, tiêu điểm F, F’ của thấu kính.
O
a. S’ là ảnh ảo vì S’ nằm cùng phía với S so với trục chính.
S.
.S`
c) Nối SS’ cắt trục chính tại O, O là quang tâm của thấu kính, dựng thấu kính vuông góc với trục chính tại O.
Vẽ tia tới SI // với trục chính cắt thấu kính tại I, nối IS’ cắt trục chính tại F, lấy F’ đối xứng với F qua O. F, F’ là hai tiêu điểm của thấu kính.
I
b. Thấu kính đã cho là thấu kính phân kì.
GHI NHỚ
Đối với thấu kính phân kì
Vật sáng đặt ở mọi vị trí trước thấu kính phân kì luôn cho ảnh ảo, cùng chiều và nhỏ hơn vật và nằm trong khoảng tiêu cự.
Vật đặt ở rất xa thấu kính,ảnh ảo của vật có vị trí cách thấu kính một khoảng bằng tiêu cự.
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
Bài tập: Làm các bài tập 44-45.1, 2, 3, 4, 5 SBT.
Chuẩn bị bản báo cáo thực hành bài 46: “Đo tiêu cự cuả thấu kính hội tụ”