Bài 45. Ảnh của một vật tạo bởi thấu kính phân kì

TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TÔ HIỆU
MÔN : VẬT LÝ LỚP : 9
NGƯỜI THỰC HIỆN : HOÀNG THỊ PHƯƠNG LAN
Ảnh của vật tạo bởi thấu kính phân kì
Kiểm tra bài cũ
1. Nêu đặc điểm ảnh của một vật tạo bởi thấu kính hội tụ?
Đáp án
1. + Vật đặt ngoài khoảng tiêu cự cho ảnh thật, ngược chiều với vật. Khi vật đặt rất xa thấu kính thì cho ảnh thật có vị trí cách thấu kính một khoảng bằng tiêu cự.
+ Vật đặt trong khoảng tiêu cự cho ảnh ảo, lớn hơn vật và cùng chiều với vật.
4
A
C1. Hãy làm thí nghiệm để chứng tỏ rằng không thể hứng được ảnh của vật ở trên màn với mọi vị trí của vật .
C2. Làm th? n�o để quan sát được ảnh của vật tạo bởi thấu kính phân kì? ảnh đó là ảnh thật hay ảnh ảo? Cùng chiều hay ngược chiều với vật ? To hay nhỏ hơn vật?
C1. Đặt vật ở vị trí bất kì trước thấu kính, từ từ đưa màn ra xa hay gần đều không hứng được ảnh.
C2.Đặt mắt trên đường truyền của chùm tia ló. Ảnh của vật tạo bởi TKPK là ảnh ảo, cùng chiều với vật và nhỏ hơn vật.
Tra? lo`i
C3 : Dựa vào kiến thức đã học ở bài trước, hãy nêu cách dựng ảnh của vật AB qua thÊu kÝnh ph©n k×, biÕt AB vu«ng góc với trục chính, A nằm trên trục chính .
II. CÁCH DỰNG ẢNH
I
C4.Trên hình 45.2 cho biết vật AB được đặt vuông góc với trục chính của thấu kính phân kì có tiêu cự f = 12cm. Điểm A nằm trên trục chính và cách quang tâm O một khoảng OA = 24 cm.
+ Hãy dựng ảnh A’B’ của vật AB tạo bởi thấu kính đã cho.
+ Dựa vào hình vẽ, hãy lập luận để chứng tỏ rằng ảnh này luôn nằm trong khoảng tiêu cự của thấu kính.
B
O
F
F’
I
A
B’
A’
+ Khi dịch AB ra xa hoặc gần thì hướng tia BI không thay đổi -> hướng tia ló IK không đổi
+ Giao điểm BO và FK là B’ luôn nằm trong khoảng FI nên ảnh A’B’ luôn nằm trong khoảng tiêu cự của thấu kính.
b. Dựa vào hình vẽ hãy lập luận để chứng tỏ rằng ảnh luôn nằm trong khoảng tiêu cự ?
K
C4.a
Trả lời
C5 : Đặt một vật AB trước một thấu kính có tiêu cự f = 12 cm. Vật AB cách thấu kính một khoảng d = 8 cm. A nằm trên trục chính. Hãy dựng ảnh A’B’ của AB. Dựa vào hình vẽ để nêu nhận xét về độ lớn của ảnh so với vật trong hai trường hợp:
Thấu kính là hội tụ
Thấu kính là phân kì
III.ĐỘ LỚN CỦA ẢNH ẢO TẠO BỞI THẤU KÍNH
C6. Từ bài toán trên, hãy cho biết ảnh ảo của một vật tạo bởi TKHT và TKPK có đặc điểm gì giống nhau, khác nhau. Từ đó hãy nêu cách nhận biết nhanh chóng một thấu kính là hội tụ hay phân kì.
Trả lời
Giống nhau: Ảnh ảo cùng chiều với vật
Khác nhau:
+ Đối với TKHT ảnh lớn hơn vật và cách xa thấu kính hơn vật.
+ Đối với TKPK ảnh nhỏ hơn vật và gần thấu kính hơn vật
Đưa thấu kính lại gần dòng chữ trên trang sách: + Nếu nhìn qua thấu kính thấy ảnh của dòng chữ cùng chiều, lớn hơn vật thì đó là thấu kính hội tụ . + Nếu nhìn qua thấu kính thấy ảnh của dòng chữ cùng chiều, nhỏ hơn vật thì đó là thấu kính phân kỳ.
Cách nhận biết thấu kính
C6. Từ bài toán trên, hãy cho biết ảnh ảo của một vật tạo bởi TKHT và TKPK có đặc điểm gì giống nhau, khác nhau. Từ đó hãy nêu cách nhận biết nhanh chóng một thấu kính là hội tụ hay phân kì.
Bạn Đông bị cận thị nặng. Nếu Đông bỏ kính ra, ta nhìn thấy mắt bạn to hơn hay nhỏ hơn khi nhìn mắt bạn lúc đang đeo kính?
Trả lời
Nếu Đông bỏ kính ra, mắt bạn to hơn khi nhìn mắt bạn lúc đeo kính vì kính của bạn là TKPK. Khi ta nhìn mắt bạn qua thấu kính phân kì, ta đã nhìn thấy ảnh ảo của mắt, nhỏ hơn mắt khi không đeo kính.
C7: Vận dụng kiến thức hình học, hãy tính khoảng cách từ ảnh đến thấu kính và chiều cao của ảnh trong hai trường hợp ở câu C5 khi vật có chiều cao h = 6 cm.
C5. Đặt vật AB trước thấu kính có tiêu cự f =12cm. Vật AB cách thấu kính một khoảng d = 8cm, A nằm trên trục chính. Hãy dựng ảnh A’B’ của AB. Dựa vào hình vẽ để nêu nhận xét về độ lớn của ảnh so với vật trong hai trường hợp:
+ Thấu kính là hội tụ
+ Thấu kính là phân kì.
f = 12 cm
AB = h = 6mm = 0,6cm
OA = d = 8 cm
-------------------------
Tìm : OA’ = d ‘ = ? cm
A’B’ = h’ = ? cm
Bài giải
(1)
(2)
Từ (1) và (2) =>
=>
d’ = 24cm
Thay d’ = 24cm vào (1) ta được h’ = 1,8cm
(1)
Xét FOI đồng dạng FA’B’ có :
(2)
Từ (1) và (2) =>
=>
d’ = 4,8cm
Thay d’ = 4,8cm vào (1) ta được h’ = 0,36cm
C7
b) Thấu kính phân kỳ:
44-45.12 :ChØ ra c©u ®óng
¶nh cña mét c©y nÕn tr­íc mét thÊu kÝnh ph©n k×...
A. cã thÓ lµ ¶nh thËt vµ cã thÓ lµ ¶nh ¶o.
B. chØ cã thÓ lµ ¶nh ¶o, cïng chiÒu , nhá h¬n c©y nÕn.
C. chØ cã thÓ lµ ¶nh ¶o, cïng chiÒu ,lín h¬n c©y nÕn.
D. chØ cã thÓ lµ ¶nh ¶o, cã thÓ nhá h¬n hoÆc lín h¬n c©y nÕn.

Đối với thấu kính phân kì
Vật sáng đặt ở mọi vị trí trước thấu kính phân kì luôn cho ảnh ảo, cùng chiều và nhỏ hơn vật và nằm trong khoảng tiêu cự.
Vật đặt ở rất xa thấu kính,ảnh ảo của vật có vị trí cách thấu kính một khoảng bằng tiêu cự.
Ghi nhớ:
Hướng dẫn về nhà:
Học thuộc ghi nhớ trong sgk.
Nắm vững cách dựng ảnh của một vật tạo bởi thấu kính .
Làm bài tập 44 -45 SBT.
Đọc trước bài 46: Chuẩn bị mẫu báo cáo thực hành