Bài 45. Ảnh của một vật tạo bởi thấu kính phân kì

ẢNH CỦA MỘT VẬT
TẠO BỞI
THẤU KÍNH PHÂN KÌ
Bài giảng tiết 49 :
KIỂM TRA MI?NG
1. Nêu cách nhận biết thấu kính phân kì.
2. Nêu đường truyền của 2 tia sáng đặc biệt qua thấu kính phân kì. Biểu diễn trên hình vẽ các tia sáng đó.
Trả lời
Thấu kính phân kì có thể nhận biết bằng những cách sau :
Phần rìa của thấu kính này dày hơn phần giữa.
Chùm tia tới song song với trục chính của thấu kính phân kì cho chùm tia ló phân kì.
Đặt thấu kính này gần dòng chữ, nhìn qua thấu kính ảnh dòng chữ nhỏ hơn khi nhìn trực tiếp.
2. Đường truyền của hai tia sáng đặc biệt qua thấu kính phân kì.
Tia tới song song với trục chính thì tia ló kéo dài đi qua tiêu điểm.
?
Tia tới đến quang tâm thì tia ló tiếp tục truyền thẳng theo phương của tia tới.

Bài mới : tiết 49
ẢNH CỦA MỘT VẬT
TẠO BỞI
THẤU KÍNH PHÂN KÌ
I. Đặc điểm của ảnh của một vật tạo bởi thấu kính phân kì.
1. Thí nghiệm ( H.45.1 SGK)
Câu hỏi thảo luận :
a) Quan sát xem có hứng được ảnh trên màn không ? A�nh đó có đặc điểm gì so với vật ?
b) Thay đổi vị trí của vật và làm thí nghiệm như trên. Ta có nhận xét gì ?
2. Kết luận
- Vật sáng đặt ở mọi vị trí trước thấu kính phân kì luôn cho ảnh ảo, cùng chiều nhỏ hơn vật và luôn nằm trong khoảng tiêu cự của thấu kính.
- V?t d?t cách xa th?u kính, ảnh ảo của vật có vị trí cách thấu kính một khoảng bằng tiêu cự.
II. Cách dựng ảnh :
C3. Hãy nêu cách dựng ảnh của một vật AB qua thấu kính phân kì. ( AB vuông góc với trục chính, A nằm trên trục chính )
Trả lời
B`
A`
I
K
Dựng ảnh B` của điểm B qua thấu kính, ảnh này là điểm đồng quy khi kéo dài chùm tia ló.
Từ B` hạ vuông góc với trục chính của thấu kính, cắt trục chính tại A`. A` là ảnh của điểm A.
A`B` là ảnh của vật AB tạo bởi thấu kính phân kì.
C4. Dựng ảnh của vật AB qua thấu kính phân kì biết� tiêu cự f = 12cm, OA = 24cm.
Hãy lập luận để chứng tỏ rằng ảnh này luôn nằm trong khoảng tiêu cự của thấu kính.
Tóm tắt
f = 12cm ; OA = 24cm
a) Dựng ảnh
b) Chứng minh d` < f

Giải
a)
+ Từ B ta dựng tia sáng song song với trục chính đến thấu kính, cắt thấu kính tại I. Ta được tia ló IK kéo dài qua tiêu điểm F`.
+ Từ B dựng tia sáng đến quang tâm O cho tia ló tiếp tục truyền thẳng theo phương của tia tới.
+ IK kéo dài cắt BO tại B`. B` chính là ảnh của B.
b) Khi tịnh tiến AB luôn vuông góc với trục chính thì tại mọi vị trí, tia BI là không đổi, cho tia ló IK cũng không đổi. Do đó tia BO luôn cắt tia IK kéo dài tại B` nằm trong đoạn FI. Chính vì vậy A`B` luôn trong khoảng tiêu cự
+ Từ B` hạ đường vuông góc với trục chính, cắt trục chính tại A`.
Vậy A`B` chính là ảnh của AB.
III.Độ lớn của ảnh tạo bởi các thấu kính
C5.Đặt vật AB trước một thấu kính có tiêu cự f=12cm. Vật AB cách thấu kính một khoảng d=8cm. Hãy dựng ảnh A’B’ của AB. Dựa vào hình vẽ hãy nêu nhận xét về độ lớn của ảnh so với vật trong hai trường hợp:
+ Thấu kính là hội tụ
+ Thấu kính là phân kỳ
Trả lời C5
Đặt vật AB trong khoảng tiêu cự.
Ảnh của vật AB tạo bởi thấu kinh hội tụ lớn hơn vật ( hình 45.2 SBS)
Ảnh của vật AB tạo bởi thấu kính phân kỳ nhỏ hơn vật.( hình 45.3 SBS)
IV. VẬN DỤNG
C6.Từ bài toán trên, hãy cho biết ảnh ảo của một vật tạo bởi thấu kính hội tụ và thấu kính phân kỳ có đặc điểm gì giống nhau, khác nhau.
Trả lời
-Giống nhau: Cùng chiều với vật.
Khác nhau:
+ Đối với thâu kính hội tụ:Ảnh lớn hơn vật và ở xa thấu kính hơn vật
+ Đối với thấu kính phân kỳ:Ảnh nhỏ hơn vật và ở gần thấu kính hơn vật.
4. C�u h?i,b�i t?p củng cố
Ảnh của một vật qua thấu kính phân kì là :
A. Ảnh thật cùng chiều vật.
B. Ảnh ảo cùng chiều lớn hơn vật.
C. Ảnh ảo cùng chiều nhỏ hơn vật.
D. Ảnh thật ngược chiều vật.
- Trên hình vẽ, xy là trục chính của thấu kính, AB là vật thật, A`B` là ảnh của AB qua thấu kính.
a) Hãy cho biết A`B` là ảnh gì ? Thấu kính trên là hội tụ hay phân kì ? Vì sao ?
b) Bằng phép vẽ hãy xác định quang tâm O, tiêu điểm F và F` của thấu kính.
a) A`B` là ảnh ảo (vì cùng chiều với vật) thấu kính là thấu kính phân kì (vì vật thật cho qua thấu kính ảnh ảo nhỏ hơn vật)
b) Nối BB` cắt trục chính tại O, O là quang tâm của thấu kính. Qua O d?ng thấu kính phân kì vuông góc với trục chính.
Từ B vẽ tia tới song song với trục chính, tia ló qua B` cắt trục chính tại F. F là tiêu điểm chính của thấu kính. Lấy F` đối xứng với F, F` là tiêu điểm thứ hai.
F`
I
F
O
●
●
5. Hướng dẫn học sinh tự học .
* D?i v?i b�i n�y:
- Học thuộc ghi nhớ.
- Hoàn chỉnh các câu C.
- BTVN : 44 - 45.4 SBT / 53.
- GV hướng dẫn bt 44-45 SBT/53.
+ Dùng 2 tia sáng đã học để dựng ảnh.
+ Tính h,d.
* D?i v?i b�i sau:
- Chu?n b? b�i ơn t?p t? b�i 36 d?n b�i 45.