Bài 45. Ảnh của một vật tạo bởi thấu kính phân kì

KIỂM TRA BÀI CŨ
Nêu cách nhận biết thấu kính phân kì.
Nêu và vẽ đường truyền của hai tia sáng đặc biệt qua thấu kính phân kì.
O
F’
F
S
S’
Hoạt động cá nhân (2 phút)
Quan sát hình 45.1 và nghiên cứu thông tin sách giáo khoa, n�u:
- Mục đích của thí nghiệm.
Dụng cụ cần chuẩn bị.
Đề xuất phương án tiến hành thí nghiệm.
Hình 45.1
+ Cách bố trí thí nghiệm: cả vật và màn được được đặt vuông góc với trục chính của một TKPK có tiêu cự khoảng 12cm.
+ Mục đích: tìm hiểu đặc điểm ảnh của một vật tạo bởi TKPK.
+ Dụng cụ: giá thí nghiệm, ngọn nến, TKPK, màn chắn.
I. Đặc điểm của ảnh của một vật tạo bởi thấu kính phân kì
4
Đặt vật ở các vị trí bất kì trước thấu kính phân kì. Đặt màn hứng ở sát thấu kính. Từ từ đưa màn ra xa thấu kính và quan sát xem có ảnh trên màn hay không .
C1. Hãy làm thí nghiệm để chứng tỏ rằng không thể hứng được ảnh của vật ở trên màn với mọi vị trí của vật .
5
Đặt vật ở các vị trí bất kì trước thấu kính phân kì. Đặt màn hứng ở sát thấu kính.Từ từ đưa màn ra xa thấu kính và quan sát xem có ảnh trên màn hay không. Thay đổi vị trí của vật và làm tương tự
C1. Hãy làm thí nghiệm để chứng tỏ rằng không thể hứng được ảnh của vật ở trên màn với mọi vị trí của vật .
6
C1. Làm thí nghiệm để chứng tỏ rằng không thể hứng được ảnh của vật ở trên màn với mọi vị trí của vật .
Đặt vật ở các vị trí bất kì trước thấu kính phân kì. Đặt màn hứng ở sát thấu kính.Từ từ đưa màn ra xa thấu kính và quan sát xem có ảnh trên màn hay không. Thay đổi vị trí của vật và làm tương tự
C2: Làm thế nào để quan sát được ảnh của một vật tạo bởi thấu kính phân kì? Ảnh đó là ảnh thật hay ảnh ảo? Cùng chiều hay ngược chiều với vật?
C2: Muốn quan sát được ảnh của một vật tạo bởi thấu kính phân kì, ta đặt mắt trên đường truyền của chùm tia ló. Ảnh của một vật tạo bởi thấu kính phân kì là ảnh ảo, cùng chiều với vật.
? B?NG
Cùng chiều
Nhỏ hơn
Ảo
Ảo
Ảo
Ảo
Cùng chiều
Cùng chiều
Cùng chiều
Nhỏ hơn
Nhỏ hơn
Nhỏ hơn
TKPK luôn cho ảnh ảo, nằm trong khoảng tiêu cự và nhỏ hơn vật
Hoạt động nhóm (5 phút)
Dựa vào kết quả TN, nêu nhận xét về đặc điểm của ảnh tạo bởi TKPK?

II. Cách dựng ảnh
? Nêu cách dựng ảnh của một vật sáng AB qua thấu kính hội tụ, biết AB vuông góc với trục chính, A nằm trên trục chính.
C3: Dựa vào kiến thức đã học ở bài trước, hãy nêu cách dựng ảnh của vật AB qua thấu kính phân kì, biết AB vuông góc với trục chính, A nằm trên trục chính.
C3: Để dựng ảnh của một vật AB qua thấu kính phân kì khi AB vuông góc với trục chính, A nằm trên trục chính ta làm như sau:
Dựng ảnh B’ của B qua thấu kính.
Từ B’ hạ vuông góc với trục chính của thấu kính, cắt thấu kính tại A’. A’ là ảnh của A.
A’B’ là ảnh của AB tạo bởi thấu kính phân kì.
A
B
F
F’
O
A’
B’
- Dựng ảnh B’ của B qua thấu kính
- Từ B’ hạ vuông góc với trục chính của thấu kính, cắt thấu kính tại A’. A’ là ảnh của A.
- A’B’ là ảnh của AB tạo bởi thấu kính phân kì.
C4: Dựng ảnh A’B’ của AB
A
B
F
F’
O
A’
B’
A’
B’
K
I
Khi tịnh tiến AB luôn vuông góc với trục chính tại mọi vị trí, tia BI là không đổi, cho tia ló IK cũng không đổi. Do đó tia BO luôn cắt IK kéo dài tại B’ nằm trong đoạn FI. Chính vì vậy A’B’ luôn nằm trong khoảng tiêu cự.
C5: Đặt vật AB trước một thấu kính có tiêu cự f = 12cm. Vật AB cách thấu kính một khoảng d = 8cm, A nằm trên trục chính. Hãy dựng ảnh A`B` của AB. Dựa vào hình vẽ để nêu nhận xét về độ lớn của ảnh so với vật trong hai trường hợp:
a/ Thấu kính là hội tụ b/ Thấu kính là phân kỳ
III. Độ lớn của ảnh ảo tạo bởi các thấu kính.
Bài toán:
III. Độ lớn của ảnh ảo tạo bởi các thấu kính.
A
F
A’
B
A
B
F
F’
B’
A’
B’
F’
O
O
C5
Em có nhận xét gì về độ lớn của ảnh ảo trong hai trường hợp ?
a) Giống nhau:
Ảnh ảo cùng chiều với vât
b) Khác nhau:
+ Đối với thấu kính hội tụ thì ảnh lớn hơn vật và cách xa thấu kính hơn vật
+ Đối với thấu kính phân kỳ thì ảnh nhỏ hơn vật và ở gần thấu kính hơn vật
c) Caùch nhaän bieát :
Đưa thấu kính lại gần dòng chữ trên trang sách: + Nếu nhìn qua thấu kính thấy ảnh của dòng chữ cùng chiều, lớn hơn vật thì đó là thấu kính hội tụ. + Nếu nhìn qua thấu kính thấy ảnh của dòng chữ cùng chiều, nhỏ hơn vật thì đó là thấu kính phân kỳ.
a)
C6
So sánh sự giống và khác nhau của ảnh ảo tạo bỡi hai loại TK
IV. Vận dụng


12. OA` = 8(OA`+ 12 )
12OA` = 8OA`+ 96
4.OA` = 96
+ Thay OA` v�o (1 ) ta cĩ
Tính A`O và chiều cao của ảnh trong trường hợp TK l� TKHT
Biết: AB = h = 0,6cm, OA = d = 8 cm ; OF = OF` = 12 cm
<=>
<=>
<=>
<=>
<=>
?
OA` = 24 cm
=> A`B` = 1,8 cm
C7 - a


3. OA` = 2( 12 - OA` )
3.OA` = 24 - 2.OA`
5.OA` = 24
+ Từ phương trình (1 ) ta có
C7 - b
Tính A`O và chiều cao của ảnh trong trường hợp TK l� TKPK
<=>
<=>
<=>
<=>
<=>
?
=>
Vì OI = AB nên
(2)
Từ (1) và (2) suy ra:
A
B
F’
B’
A’
F
I
O
GHI NHỚ
Đối với THPK :
*** Vật sáng đặt ở mọi vị trí trước TKPK luôn cho ảnh ảo, cùng chiều, nhỏ hơn vật và luôn nằm trong khoảng tiêu cự của TK.
*** Vật đặt rất xa TK, ảnh ảo của vật có vị trí cách TK một khoảng bằng tiêu cự.

HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
Học thuộc ghi nhớ.
Biết cách dựng ảnh của một vật tạo bởi TK.
Làm bài tập 44-45 SBT.
- Đọc trước bài 46: chuẩn bị mẫu báo cáo thực hành. - Đọc có thể em chưa biết.
Bài học kết thúc
Chúc các em học tốt