Bài 45. Ảnh của một vật tạo bởi thấu kính phân kì

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ ĐẾN DỰ GIỜ


VẬT LÝ 9





KIỂM TRA BÀI CŨ
1.Đường truyền của hai tia sáng đặc biệt qua thấu kính phân kì.
-Tia tới song song với trục chính thì tia ló kéo dài đi qua tiêu điểm.
-Tia tới đến quang tâm thì tia ló tiếp tục truyền thẳng theo phương của tia tới.
2.Từ một điểm sáng S trước thấu kính phân kì ,hãy vẽ hai tia sáng đặc biệt đi qua thấu kính.


S I
S`

F O F‘

Bạn Đông bị cận thị nặng.Nếu Đông bỏ kính ra,ta nhìn thấy mắt bạn to hơn hay nhỏ hơn khi mắt bạn lúc đang đeo kính???


TiẾT 51-BÀI 45:
ẢNH CỦA MỘT VẬT TẠO BỞI THẤU KÍNH
PHÂN KÌ.
I.Đặc điểm của ảnh của một vật tạo bởi thấu kính phân kì.
1.Thí nghiệm:
Quan sát ảnh của một vật tạo bởi TKPK
Bố trí thí nghiệm như hình 45.1 SGK
C1:Hãy làm thí nghiệm để chứng tỏ rằng không thể hứng được ảnh của vật trên màn đối với mọi vị trí của vật.
Tiến hành thí nghiệm:
Bước 1:cố định TKPK ở vạch chia 30 cm, đặt màn hứng ảnh sát thấu kính.
Bước 2:Lần lượt di chuyển vật cách TK một khoảng trong tiêu cự,ngoài tiêu cự.Sau đó di chuyển màn hứng từ từ ra xa TK rồi quan sát trên màn hứng.
Qua thí nghiệm chứng tỏ không thể hứng được ảnh của vật trên màn với mọi vị trí của vật.
C2:Làm thế nào để quan sát được ảnh của vật tạo bởi TKPK ? Ảnh đó là ảnh thật hay ảnh ảo ? Cùng chiều hay ngược chiều với vật ?
-Để quan sát được ảnh ta đặt mắt trên đường truyền của chùm tia ló.
-Ảnh đó là ảnh ảo ,cùng chiều và nhỏ hơn vật.
2.Nhận xét:
Vật sáng đặt ở mọi vị trí trước thấu kính phân kì luôn cho ảnh ảo,cùng chiều,nhỏ hơn vật và luôn nằm trong khoảng tiêu cự của thấu kính.
Muốn quan sát ảnh ảo tạo bởi thấu kính phân kì,ta phải đặt mắt trên đường truyền của chùm tia ló.
II.Cách dựng ảnh
C3:Dựa vào kiến thức đã học ở bài trước,hãy nêu cách dựng ảnh của một vật AB qua thấu kính phân kì,biết AB vuông góc với trục chính,A nằm trên trục chính.
Cách dựng:
-Tia tới song song với trục chính thì tia ló kéo dài đi qua tiêu điểm.
-Tia ló đến quang tâm thì tia ló tiếp tục truyền thẳng theo phương của tia tới.
C4: tiêu cự f=12cm ,OA=24cm
+hãy dựng ảnh A’B’ của vật AB tạo bởi thấu kính đã cho.
+dựa vào hình vẽ hãy lập luận để chứng tỏ rằng ảnh này luôn nằm trong khoảng tiêu cự của thấu kính.

HD:
+từ điểm B ta vẽ đường truyền của hai tia sáng đặc biệt, ảnh B’ là giao điểm của tia ló kéo dài và tia ló.
+từ B’ hạ vuông góc xuống trục chính,cắt trục chính tại A’,A’ là ảnh của A.

K
B I

B`
A F A’ O F`
CM:
-Khi tịnh tiến AB luôn vuông góc với trục chính tại mọi vị trí, tia BI là không đổi,cho tia ló IK luôn đi qua tiêu điểm F
-Tia BO luôn cắt IK kéo dài tại B’ .Chính vì vậy A‘B’ luôn nằm trong khoảng tiêu cự OF.
III.Độ lớn của ảnh ảo tạo bởi các thấu kính.
C5:Đặt vật AB trước một thấu kính có tiêu cự f=12cm.Vật AB cách thấu kính một khoảng d=8cm,A nằm trên trục chính.Hãy dựng ảnh A’B’ của AB.Dựa vào hình vẽ để nêu nhận xét về độ lớn của ảnh so với vật trong hai trường hợp :
+thấu kính là hội tụ
+thấu kính là phân kì
Thấu kính hội tụ:
B’

B I

A’ F A O F‘

Thấu kính phân kì:
B I
B`

F A A’ O F`
Chú ý:
-Ảnh ảo của thấu kính hội tụ luôn lớn hơn vật.
-Ảnh ảo của thấu kính phân kì luôn nhỏ hơn vật.
IV.Vận dụng
C6:Từ bài toán trên,hãy cho biết ảnh ảo của một vật tạo bởi thấu kính hội tụ và thấu kính phân kì có đặc điểm giống và khác nhau.Từ đó hãy nêu cách nhận biết một thấu kính là hội tụ hay phân kì.
-Giống nhau: cùng chiều với vật
-Khác nhau:
+Ảnh ảo của TKHT lớn hơn vật,ảnh ảo của TKPK nhỏ hơn vật và nằm trong khoảng tiêu cự.
+Sờ tay thấy giữa dày hơn rìa =>TKHT, sờ tay thấy giữa mỏng hơn rìa =>TKPK.
+Đưa vật lại gần thấu kính,ảnh cùng chiều nhỏ hơn vật =>TKPK,ảnh cùng chiều lớn hơn vật =>TKHT.
C7:Vận dụng kiến thức hình học,tính khoảng cách từ ảnh đến thấu kính và chiều cao của ảnh trong hai trường hợp ở C5 khi vật có chiều cao h=6mm.
HD:
+Để tính được chiều cao của ảnh và khoảng cách từ ảnh đến thấu kính ta sử dụng các tam giác AOB và A’OB’.
+Sau đó sử dụng định lý Ta-let đã học ở lớp 7 đua ra các tỉ lệ =>chiều cao của ảnh và khoảng cách từ ảnh đến thấu kính.
C8:Trả lời câu hỏi đầu bài:
-khi bỏ kính ra mắt Đông nhỏ hơn khi đeo kính.

Ghi nhớ:
Đối với thấu kính phân kì:
-Vật sáng đặt ở mọi vị trí trước thấu kính phân kì luôn cho ảnh ảo,cùng chiều,nhỏ hơn vật và luôn nằm trong khoảng tiêu cự của thấu kính.
-Vật đặt rất xa thấu kính,ảnh ảo của vật có vị trí cách thấu kính một khoảng bằng tiêu cự.

HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ.
-Hoàn thiện C7 vào vở
-Học bài cũ và làm bài tập SGK,SBT