Bài 44. Thấu kính phân kì

Nhiệt liệt chào mừng các thầy cô giáo và các em học sinh
về dự tiết học hôm nay
Câu 1: Nêu đặc điểm của ảnh của một vật tạo bởi thấu kính hội tụ?
Câu 2: Dựng ảnh của điểm sáng S tạo bởi thấu kính hội tụ?
KIỂM TRA BÀI CŨ
ĐÁP ÁN
Câu 1: Đối với thấu kính hội tụ:
- Vật đặt ngoài khoảng tiêu cự cho ảnh thật, ngược chiều so với vật.
- Vật đặt trong khoảng tiêu cự cho ảnh ảo lớn hơn vật và cùng chiều so với vật.
Câu 2:
S’
Thấu kính phân kì có những đặc điểm gì khác so với thấu kính hội tụ?
C2: Độ dày phần rìa so với phần giữa của thấu kính phân kì có gì khác so với thấu kính hội tụ?
Đáp án: Thấu kính phân kì thường dùng có phần rìa dày hơn phần giữa.
C1: Hãy tìm cách nhận biết thấu kính hội tụ trong hai loại thấu kính sau có ở phòng thí nghiệm:
Đáp án:
- Dùng tay nhận biết độ dày phần rìa so với độ dày phần giữa của thấu kính. Nếu thấu kính có phần rìa mỏng hơn thì đó là thấu kính hội tụ.
- Đưa thấu kính lại gần dòng chữ trên trang sách. Nếu nhìn qua thấu kính thấy hình ảnh dòng chữ to hơn so với dòng chữ đó khi nhìn trực tiếp thì đó là thấu kính hội tụ.
- Dùng thấu kính hứng ánh sáng mặt trời hoặc ánh sáng ngọn đèn đặt ở xa lên màn hứng. Nếu chùm sáng đó hội tụ trên màn thì đó là thấu kính hội tụ.
Hình 44.1
C3: Chùm tia khúc xạ ra khỏi thấu kính có đặc điểm gì mà người ta gọi nó là thấu kính phân kì ?
Đáp án: Chùm tia tới song song cho chùm tia ló là chùm phân kì nên ta gọi thấu kính đó là thấu kính phân kì.


Tiết diện của một số thấu kính bị cắt theo một mặt phẳng vuông góc với mặt thấu kính được mô tả bằng các hình sau:
- Kí hiệu thấu kính phân kì :
C4: Quan sát lại thí nghiệm trên và cho biết trong ba tia tới thấu kính phân kì, tia nào đi qua thấu kính không bị đổi hướng? Tìm cách kiểm tra điều này.
Đáp án: Tia ở giữa khi qua quang tâm của thấu kính phân kì tiếp tục truyền thẳng không bị đổi hướng. Có thể dùng thước thẳng để kiểm tra dự đoán đó.
Hình 44.1
∆


O
Chiếu 1 tia sáng bất kỳ đi qua quang tâm, nhận xét:
Tia tới đến quang tâm thì tia ló tiếp tục truyền thẳng theo phương của tia tới.
C5: Quan sát lại thí nghiệm 44.1 và dự đoán xem nếu kéo dài các tia ló thì chúng có gặp nhau tại một điểm hay không? Tìm cách kiểm tra dự đoán đó.
Đáp án: Nếu kéo dài chùm tia ló ở thấu kính phân kì thì chúng sẽ gặp nhau tại một điểm trên trục chính, cùng phía với chùm tia tới. Có thể dùng thước thẳng để kiểm tra dự đoán đó.
Hình 44.1
O
F
F/
o
C6: Biểu diễn chùm tia tới và chùm tia ló trong thí nghiệm như trên hình vẽ sau:
f
f

F`
F
F’
F
CÁC TIA SÁNG ĐẶC BIỆT QUA THẤU KÍNH PHÂN KÌ
C8: Trong tay em có một kính cận thị. Làm thế nào để biết kính đó là thấu kính hội tụ hay phân kì?
Đáp án: Kính cận là thấu kính phân kì, có thể nhận biết bằng một trong hai cách:
- Phần rìa của thấu kính dày hơn phần giữa.
- Đặt thấu kính này gần dòng chữ, nhìn qua thấu kính thấy ảnh dòng chữ nhỏ hơn so với khi nhìn trực tiếp vào dòng chữ đó.
C9: Trả lời câu hỏi ở đầu bài :Thấu kính phân kì có những đặc điểm gì khác so với thấu kính hội tụ?
- Phần rìa của thấu kính dày hơn phần giữa.
- Khi để thấu kính phân kì vào gần dòng chữ trên trang sách, nhìn qua thấu kính ta thấy hình ảnh dòng chữ bé đi so với khi nhìn trực tiếp.
CÓ THỂ EM CHƯA BIẾT
Đáy chai thường có hình lõm, vì vậy:
- Đổ một ít nước vào chai thuỷ tinh, đáy chai và lớp nước tạo thành một thấu kính phân kì.
Để dễ quan sát cắt một chai nhựa trong theo chiều ngang, phần gần đáy. Đổ một ít nước vào chai, đặt chai lên một tờ báo, nhìn từ trên xuống ta thấy hình ảnh các dòng chữ đó nhỏ đi.