Bài 43. Ảnh của một vật tạo bởi thấu kính hội tụ

SƠN TỊNH - QUẢNG NGÃI
GV: TRẦN THỊ NHỰT
T.T.H.C.S.TRẦN QUÝ HAI
[email protected]
CÂU HỎI KIỂM TRA
Câu 1: Cách nhận biết một thấu kính hội tụ?
Trả lời : TKHT làm bằng vật liệu trong suốt có phần rìa mỏng hơn phần giữa, chùm tia tới song song trục chính thì chùm tia ló hội tụ tại tiêu điểm của thấu kính
Câu 2: Trình bày đường truyền 3 tia sáng đặc biệt qua thấu kính hội tụ
Trả lời :
- Tia tới qua quang tâm thì tia ló truyền thẳng
- Tia tới song song trục chính thì tia ló qua tiêu điểm
- Tia tới qua tiêu điểm thì tia ló song song trục chính
Một thấu kính hội tụ được đặt sát vào mặt trang sách. Khi từ từ dịch chuyển thấu kính hội tụ ra xa, kích thước dòng chữ thay đổi như thế nào? Vì sao vậy?
Thí nghiệm (hình 43.2)
* Mục đích: Quan sát ảnh của một vật tạo bởi TKHT
* Dụng cụ:
+ Một thấu kính hội tụ có f = 12cm.
+ Một giá quang học.
+ Một màn hứng ảnh.
+ Một cây nến và một bao diêm.
* Tiến hành thí nghiệm:
B1: Cả vật và màn đều được đặt vuông góc với trục chính của thấu kính hội tụ có f = 12 cm.
B2: Đặt vật ở các vị trí khác nhau,di chuyển màn  quan sát ảnh rõ nét trên màn.
Hình 43.2
a) Vật đặt ngoài khoảng tiêu cự:
-Ảnh thật hay ảnh ảo? Cùng chiều hay ngược chiều với vật?
Ảnh thật ngược chiều với vật,nằm tại tiêu điểm thấu kính
F

F

f
f
* Vật đặt ở rất xa thấu kính:
d > 2f
C1) Nhận xét ảnh
Ảnh thật, ngược chiều với vật, nhỏ hơn vật
F

F

0
* V?t d?t c�ch th?u kính 1 kho?ng d > 2f:
C2) Nhận xét ảnh
- Ảnh thật, ngược chiều với vật lớn hơn vật
F
?
F
?
f
d
3/ Dịch chuyển vật lại gần thấu kính cách TK một khoảng d: f< d< 2f
C3) ảnh có hứng được trên màn hay không? Đó là ảnh gì?
b) Đặt vật trong khoảng tiêu cự: Dịch chuyển vật lại gần thấu kính cách thấu kính 1 khoảng d: d< f
- Ảnh không hứng được trên màn, ảnh này là ảnh ảo
F
?
f
d
F
?
Vật ở rất xa
Ảnh thật
Kết quả
Lần TN
Khoảng cách vât đến thấu kính
Ảnh thật hay ảo
Cùng chiều hay ngược chiều với vật
Lớn hơn hay nhỏ hơn vật
Ngược chiều
Nhỏ hơn vật
d > 2f
Ảnh thật
Ngược chiều
Lớn hơn vật
f < d< 2f
Ảnh thật
Ngược chiều
Lớn hơn vật
d < f
Ảnh ảo
Cùng chiều
Nhỏ hơn vật
1
2
3
4
Bảng 1
Một điểm sáng nằm ngay trên trục chính ở rất xa thấu kính, cho ảnh tại tiêu điểm của thấu kính. Chùm tia phát ra từ điểm sáng này chiếu tới mặt thấu kính được coi là chùm song song với trục chính của thấu kính
Vật đặt vuông góc với trục chính của thấu kính cho ảnh cũng vuông góc với trục chính
THÔNG TIN
(C5) Dựng ảnh của một vật sáng AB tạo bởi TKHT: a)Trường hợp 1: d > f ,vật nằm ngoài khoảng tiêu cự (d = OA, f = OF )
?
?
F
F/
O
A
B
B/
A/
Khi d = 36cm > f = 12cm ảnh A/B/ là ảnh thật, ngược chiều, ảnh nhỏ hơn vật .
Nhận xét tính chất ảnh, độ lớn và chiều so với vật AB?
Để dựng ảnh của vật sáng AB ta làm gì ?
b) Trường hợp 2: d< f (Vật đặt trong khoảng tiêu cự)
.
.
F
F/
O
A
B
B/
A/
Nhận xét tính chất ảnh, chiều, độ lớn, so với vật AB?
F
F’
0
I
B
A
A’
B’
Cho biết:
AB = h = 1cm
OA = d = 36cm
OF=OF’= f = 12cm
A’B’ = h’= ? Cm
Bài giải
VẬN DỤNG: C6
a) Trường hợp 1: d > f (d = OA , f = OF )
Dùng các tam giác đồng dạng AOB và A/OB/, IOF/ và B/A/F/.
(1)
(2)
Từ (2) d/ = df / d-f
= 36.12/ 36-12 = 18cm
Từ (1) A/B/= AB.d//d
=1. 18/ 36= 0,5 cm
Ta có :
b) Trường hợp 2: d < f
.
.
F
F/
O
A
B
B/
A/
I
Dùng các tam giác đồng dạng OAB và OA’B’; F’OI và F’A’B’ ta cũng chứng minh được các công thức:
(1)
(2)
Từ(2) d/= df / f – d
d’= 8.12/ 12- 8= 24cm
Từ (1) A/B/ =AB.d//d
A’B’= 1.24 / 8 = 3cm.
và
C7
Khi dịch chuyển thấu kính từ từ ra xa trang sách,ảnh của dòng chữ quan sát qua thấu kính cùng chiều va øto hơn dòng chữ thật trên trang sách. Đó là ảnh ảo tạo bởi TKHT
Qua bài tập trên ta nhận xét tính chất ảnh của TKHT:
Ảnh thật luôn ngược chiều với vật.
Ảnh ảo luôn cùng chiều với vật và lớn hơn vật

F
F`
A
A’
F
F`
A
A’
B
B’

F
F`
A
B
A’
B’

F
F`
A
B
B’
A’

F
F`
A
B
CÂU 1
Khi nào thấu kính HT
cho ảnh thật?
A. Vật nằm trong khoảng tiêu cự TK
B. Vật đặt vuông góc truc chính
C. Vật đặt rất gần thấu kính
D. Vật nằm ngoài khoảng tiêu cự TK
TRẮC NGHIỆM
CÂU 2
TKHT cho ảnh thât
nhỏ hơn vât khi:
A. d > f
B. 2 f < d
C. d < f
D. fTRẮC NGHIỆM
TRẮC NGHIỆM
CÂU 3

Khi nào thấu kính HT
cho ảnh ảo?
A. d > f
B. F < d < 2 f
C. d < f
D. d > 2f
TRẮC NGHIỆM
CÂU 4
Ảnh ảo TKHT có
tính chất gì?
A. Cùng chiều,lớn hơn vật
B. Cùng chiều, nhỏ hơn vật
C. Ngược chiều,lớn hơn vật
D. Ngược chiều ,nhỏ hơn vật

? D?N DỊ:
1- H?c ghi nh?
1- D?c ph?n cĩ th? em chua bi?t
2- L�m b�i t?p s�ch b�i t?p b�i 43.
3- Ch?ng minh c�c cơng th?c (1) , (2) v? th?u kính h?i t?.