Bài 42. Thấu kính hội tụ

Giáo án điện tử
vật lý 9
---------*0*--------

Giáo viên: Nguyễn Thị Hằng
Trường THCS C?p Ti?n
Kiểm tra bài cũ:
Câu 1: Nêu kết luận về mối quan hệ giữa góc tới và
góc khúc xạ khi tia sáng truyền từ không khí vào các
môi trường trong suốt khác?
Câu 2: Chiếu một tia sáng từ không khí vào thủy tinh với góc tới bằng 600 thì
Góc khúc xạ lớn hơn 600
Góc khúc xạ bằng 600
Góc khúc xạ nhỏ hơn 600
Cả A, B, C đều sai
Trả lời: Khi tia sáng truyền từ không khí sang cỏc mụi
tru?ng trong su?t r?n, l?ng khỏc nhau:

+ Góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới
+ Góc tới tăng (giảm) góc khúc xạ cũng tăng (giảm)
+ Góc tới bằng 0o thì góc khúc xạ cũng bằng 0o

Câu 1: Nêu kết luận về mối quan hệ giữa góc tới và
góc khúc xạ khi tia sáng truyền từ không khí vào các
môi trường trong suốt khác?
Câu 2: Chiếu một tia sáng từ không khí vào thủy tinh với góc tới bằng 600 thì
Góc khúc xạ lớn hơn 600
Góc khúc xạ bằng 600
Góc khúc xạ nhỏ hơn 600
Cả A, B, C đều sai
Bạn Kiên: Cậu dùng loại kính gì mà hứng ánh
sáng mặt trời mà lại đốt cháy được
miếng giấy trên sân như vậy
Bạn Long: Anh tớ bảo đó là thấu kính hội tụ.
Bạn Kiên: Thấu kính hội tụ là gì nhỉ?
? Tiến hành thí nghiệm
+ Bố trí thí nghiệm như hình vẽ
+ Chiếu chùm sáng tới song song theo phương vuông góc với mặt một thấu kính hội tụ
Hình 42.2
C1: Chùm tia khúc xạ ra khỏi thấu kính có đặc điểm gì mà người ta gọi nó là thấu kính hội tụ
Tia sáng đi tới thấu kính gọi là tia tới.
Tia khúc xạ ra khỏi thấu kính gọi là tia ló
C2: Hãy chỉ ra tia tới, tia ló trong thí nghiệm ở hình trên
Hình 42.2
Tiết diện của một số thấu kính hội tụ bị cắt theo một mặt phẳng vuông góc với mặt thấu kính được mô tả trên hình 42.3a, b, c
C3: Tìm hiểu, so sánh độ dày phần rìa so với phần giữa của thấu kính hội tụ dùng trong thí nghiệm
+ Thấu kính hội tụ được làm bằng vật liệu trong suốt
(thường là Thủy tinh họăc Nhựa)
+ Phần giữa của thấu kính hội tụ dày hơn phần rìa của
thấu kính đó.
+ Tia sáng tới thấu kính gọi là tia tới, tia khúc xạ ra
khỏi thấu kính gọi là tia ló.
+ Chùm tia tới song song theo phương vuông góc
với mặt thấu kính, cho chùm tia ló gặp nhau tại
một điểm.
C4: Quan sát lại thí nghiệm ở hình 42.2 và cho biết, trong 3 tia sáng tới thấu kính, tia nào qua thấu kính truyền thẳng không bị đổi hướng? Tìm cách kiểm tra điều này.
C5: Quan sát lại thí nghiệm ở hình 42.2 và cho biết điểm hội tụ F của chùm tia ló nằm trên đường thẳng chứa tia tới nào? Hãy biểu diễn chùm tia tới và chùm tia ló trong thí nghiệm này trên hình bên.
O
Hình 42.2
C6: Vẫn thí nghiệm trên, Nếu chiếu chùm tia tới vào mặt bên kia của thấu kính thì chùm tia ló có đặc điểm gì?

Hình 42.2
Tiêu cự
Tiêu cự
Qua phần này chúng ta phải hiểu được thế nào là:
+ Trục chính
+ Quang tâm
+ Tiêu điểm
+ Tiêu cự
+ Cách vẽ 3 tia sáng đặc biệt qua TKHT
Qua bài học này ta cần nắm những đơn vị kiến thức nào?
* Thấu kính hội tụ thường có phần rìa mỏng hơn phần giữa.
* Một chùm tia tới song song với trục chính của thấu kính
hội tụ cho chùm tia ló hội tụ tại tiêu điểm của thấu kính.
* Đường truyền của ba tia sáng đặc biệt qua thấu kính hội tụ:
+ Tia tới đến quang tâm thì tia ló tiếp tục truyền thẳng
theo phương của tia tới.
+ Tia tới song song với trục chính thì tia ló qua tiêu điểm.
+ Tia tới qua tiêu điểm thì tia ló song song với trục chính.
C7: Trên hình 42.6 có vẽ thấu kính hội tụ, quang tâm O, trục chính
Hai tiêu điểm F, F`, các tia tới 1, 2, 3. Hãy vẽ tia ló của các tia này
C8: Trả lời câu hỏi bạn Kiên nêu ra ở phần mở bài
C8: Thấu kính hội tụ là thấu kính
có phần rìa mỏng hơn phần giữa
Nếu chiếu một chùm sáng tới
Song song với trục chính của
thấu kính hội tụ thì chùm tia ló
sẽ hội tụ tại tiêu điểm của
Thấu kính.
Có thể em chưa biết
1. Những kết luận về đường truyền của tia sáng
qua thấu kính hội tụ sẽ càng đúng khi thấu kính
có bề dày phần giữa càng nhỏ (Thấu kính mỏng)
và khi tia sáng lệch càng ít so với trục chính.
2. Trục chính cắt thấu kính ở hai điểm trên hai mặt
của thấu kính. Đối với thấu kính mỏng có thể coi
hai điểm đó trùng nhau, đó là quang tâm của thấu
kính. Trên hình ta chỉ vẽ trục chính cắt thấu kính
tại một điểm.
Dùng băng (Nước đá) để lấy lửa
Trong cuốn tiểu thuyết: "Cuộc du lịch của viên thuyền trưởng
Hát-tê-rát" của GiuynVec-nơ, khi đoàn du lịch bị mất bật lửa, cả đoàn
lâm vào cảnh thiếu lửa trong những ngày cực lạnh ở -48oC. Một thành
viên trong đoàn, chỉ với chiếc rìu, con dao nhỏ và đôi bàn tay, đã lấy
một tảng băng nước ngọt, đường kính khoảng 30cm, chế tạo được
một thấu kính hội tụ trong suốt chẳng khác gì thấu kính pha lê.
Dưới ánh nắng mặt trời, ông đưa thấu kính đó ra hứng các tia nắng
lên bùi nhùi, chỉ vài phút sau bùi nhùi bốc cháy.
Câu chuyện này không hoàn toàn là hoang đường. Thí nghiệm đốt
cháy gỗ bằng một thấu kính băng đã tiến hành thành công lần đầu
tiên ở Anh vào năm 1763.
Bài tập
Cho một thấu kính hội tụ và hai tia ló như hình bên. Hãy dựng tia tới tương ứng với mỗi tia ló
Bài tập 1:
Bài tập 2:
Cho hai tia ló của hai tia tới song song với trục chính như hình bên. Hãy vẽ thấu kính, trục chính và quang tâm O
O