Bài 42. Thấu kính hội tụ

GIÁO ÁN VẬT LÝ 9
SỞ GD&ĐT VĨNH PHÚC
PHÒNG GD&ĐT YÊN LẠC
GIÁO VIÊN: NGUYỄN ĐỨC THUẬN
KIỂM TRA BÀI CŨ
Hãy điền từ thích hợp vào chỗ trống trong các câu sau:
- Hiện tượng khúc xạ ánh sáng là hiện tượng khi tia sáng truyền từ môi trường trong suốt này sang môi trường trong suốt khác bị …(1)………………….tại mặt phân cách giữa hai môi trường.
*Khi tia sáng truyền từ không khí vào nước:
- Tia khúc xạ nằm trong ..(2)…………………..
Góc khúc xạ …(3)……………. góc tới
*Khi tia sáng truyền được từ nước ra không khí:
- Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới
- Góc khúc xạ …(4)…………….. góc tới
mặt phẳng tới
nhỏ hơn
lớn hơn
gãy khúc
Hình ảnh sau
I. Đặc điểm của thấu kính hội tụ:
1. Thí nghiệm:

Tiết 45-Bài 42: THẤU KÍNH HỘI TỤ
C1 : Chùm tia khúc xạ ra khỏi thấu kính có đặc điểm gì mà người ta gọi nó là thấu kính hội tụ ?
- Chùm tia khúc xạ ra khỏi thấu kính hội tụ tại một điểm nên thấu kính gọi là thấu kính hội tụ.
Tia sáng đi tới thấu kính gọi là tia tới. Tia khúc xạ ra khỏi thấu kính gọi là tia ló.
- Tiến hành thí nghiệm:
- Chuẩn bị:
+ Thấu kính hội tụ.
+ Đèn laze.
+ Nguồn điện ( 6V)
+ Giá quang học.
+ Hộp kín.
Ví dụ: Tia tới: AB
Tia ló: BC
PHIẾU HỌC TẬP
- Chùm tia khúc xạ ra khỏi thấu kính có hội tụ tại một điểm không? - Tia nào cho tia khúc xạ truyền thẳng không đổi hướng?
I. Đặc điểm của thấu kính hội tụ:
1. Thí nghiệm:
Tiết 45-Bài 42: THẤU KÍNH HỘI TỤ
2. Hình dạng của thấu kính hội tụ:
C3. Tìm hiểu, so sánh độ dày phần rìa so với phần giữa của thấu kính hội tụ dùng trong thí nghiệm ?

- Thấu kính hội tụ có phần rìa mỏng hơn phần giữa.
Kí hiệu của thấu kính hội tụ:
II. Trục chính, quang tâm, tiêu điểm, tiêu cự của thấu kính hội tụ:
1. Trục chính:
Chùm tia tới song song thì chùm tia ló hội tụ tại một điểm.
a b c
- Thấu kính hội tụ được làm bằng vật liệu trong suốt.( nhựa, thuỷ tinh,…)
I. Đặc điểm của thấu kính hội tụ:
1.Thí nghiệm:
Tiết 45-Bài 42: THẤU KÍNH HỘI TỤ
2. Hình dạng của thấu kính hội tụ:
- Thấu kính hội tụ làm bằng vật liệu trong suốt, có phần rìa mỏng hơn phần giữa.
II. Trục chính, quang tâm, tiêu điểm, tiêu cự của thấu kính hội tụ:
1. Trục chính:
C4:Trong ba tia sáng tới thấu kính, tia nào qua thấu kính truyền thẳng không bị đổi hướng?
Trong các tia tới vuông góc với mặt thấu kính hội tụ, có một tia cho tia ló truyền thẳng không đổi hướng .Tia này trùng với một đường thẳng được gọi là trục chính (r) của thấu kính .

Chùm tia tới song song thì chùm tia ló hội tụ tại một điểm.
I. Đặc điểm của thấu kính hội tụ:
1. Thí nghiệm:
Tiết 45-Bài 42: THẤU KÍNH HỘI TỤ
2. Hình dạng của thấu kính hội tụ:
- Thấu kính hội tụ làm bằng vật liệu trong suốt, có phần rìa mỏng hơn phần giữa.
II. Trục chính, quang tâm, tiêu điểm, tiêu cự của thấu kính hội tụ:
1. Trục chính:
Trong các tia tới vuông góc với mặt thấu kính hội tụ, có một tia cho tia ló truyền thẳng không đổi hướng .Tia này trùng với một đường thẳng được gọi là trục chính (r) của thấu kính .
2. Quang tâm:
Chiếu các tia sáng bất kỳ đi qua giao điểm giữa trục chính và thấu kính, quan sát đường truyền của các tia ló, rút ra nhận xét ?
- Trục chính của thấu kính hội tụ đi qua một điểm O trong thấu kính mà mọi tia sáng tới điểm này đều truyền thẳng, không đổi hướng. Điểm O gọi là quang tâm của thấu kính .

O
- Tia tới đến quang tâm thì tia ló tiếp tục truyền thẳng theo phương của tia tới.( Đặc biệt )
O
I. Đặc điểm của thấu kính hội tụ:
1. Thí nghiệm:
Tiết 45-Bài 42: THẤU KÍNH HỘI TỤ
2. Hình dạng của thấu kính hội tụ:
II. Trục chính, quang tâm, tiêu điểm, tiêu cự của thấu kính hội tụ:
1. Trục chính:
2. Quang tâm:
3. Tiêu điểm:

- Một chùm tia tới song song với trục chính của thấu kính hội tụ cho chùm tia ló hội tụ tại một điểm F nằm trên trục chính. Điểm đó gọi là tiêu điểm của thấu kính hội tụ và nằm khác phía với chùm tia tới.
C5: Quan sát lại thí nghiệm h42.2 và cho biết điểm hội tụ F của chùm tia ló nằm trên đường thẳng chứa tia tới nào? Hãy biểu diễn chùm tia tới và tia ló trong thí nghiệm này?
C6: Vẫn thí nghiệm trên, nếu chiếu chùm tia tới vào mặt bên kia của thấu kính thì chùm tia ló có đặc điểm gì?
F
- Tia tới đến quang tâm thì tia ló tiếp tục truyền thẳng.theo phương của tia tới.( Đặc biệt )
I. Đặc điểm của thấu kính hội tụ:
1. Thí nghiệm:
Tiết 45-Bài 42: THẤU KÍNH HỘI TỤ
2. Hình dạng của thấu kính hội tụ:
II. Trục chính, quang tâm, tiêu điểm, tiêu cự của thấu kính hội tụ:
1. Trục chính:
2. Quang tâm:
3. Tiêu điểm:


- Một chùm tia tới song song với trục chính của thấu kính hội tụ cho chùm tia ló hội tụ tại một điểm F nằm trên trục chính. Điểm đó gọi là tiêu điểm của thấu kính hội tụ.
- Mỗi thấu kính có hai tiêu điểm F và F’ nằm về hai phía của thấu kính, cách đều quang tâm.

O
F’
F
- Tia tới đến quang tâm thì tia ló tiếp tục truyền thẳng.theo phương của tia tới.( Đặc biệt )
- Tia tới song song với trục chính của thấu kính hội tụ thì tia ló qua tiêu điểm.( Đặc biệt )
I. Đặc điểm của thấu kính hội tụ:
1. Thí nghiệm:
Tiết 45-Bài 42: THẤU KÍNH HỘI TỤ
2. Hình dạng của thấu kính hội tụ:
II. Trục chính, quang tâm, tiêu điểm, tiêu cự của thấu kính hội tụ:
1. Trục chính:
2. Quang tâm:
3. Tiêu điểm:
- Một thấu kính có hai tiêu điểm F và F’ nằm về hai phía của thấu kính, cách đều quang tâm.
4. Tiêu cự :
- Khoảng cách từ quang tâm đến mỗi tiêu điểm OF = OF’ = f, gọi là tiêu cự của thấu kính.
Chú ý: Tia tới qua tiêu điểm của thấu kính hội tụ thì tia ló song song với trục chính.( Đặc biệt )
- Tia tới song song với trục chính của thấu kính hội tụ thì tia ló qua tiêu điểm.( Đặc biệt )
I. Đặc điểm của thấu kính hội tụ:
1. Thí nghiệm:
Tiết 45-Bài 42: THẤU KÍNH HỘI TỤ
2. Hình dạng của thấu kính hội tụ:
II. Trục chính, quang tâm, tiêu điểm, tiêu cự của thấu kính hội tụ:
1. Trục chính:
2. Quang tâm:
3. Tiêu điểm:
- Một thấu kính có hai tiêu điểm F và F’ nằm về hai phía của thấu kính, cách đều quang tâm.
4. Tiêu cự :
- Khoảng cách từ quang tâm đến mỗi tiêu điểm OF = OF’ = f, gọi là tiêu cự của thấu kính
*Các tia sáng đặc biệt qua thấu kính hội tụ :
- Tia tới song song với trục chính thì tia ló đi qua tiêu điểm của thấu kính.
- Tia tới qua tiêu điểm thì tia ló song song với trục chính.
GHI NHỚ
- Tia tới qua tiêu điểm của thấu kính hội tụ cho tia ló song song với trục chính.( Đặc biệt )
* Thấu kính hội tụ có phần rìa mỏng hơn phần giữa.
* Chùm tia tới song song với trục chính của thấu kính hội tụ cho chùm tia ló hội tụ tại tiêu điểm của thấu kính.
- Tia tới đến quang tâm thì tia ló tiếp tục truyền thẳng.theo phương của tia tới.
- Tia tới song song với truc chính thì tia ló qua tiêu điểm.( Đặc biệt )
I. Đặc điểm của thấu kính hội tụ:
1. Thí nghiệm:
Tiết 45-Bài 42: THẤU KÍNH HỘI TỤ
2. Hình dạng của thấu kính hội tụ:
II. Trục chính, quang tâm, tiêu điểm, tiêu cự của thấu kính hội tụ:
1. Trục chính:
2. Quang tâm:
3. Tiêu điểm:
4. Tiêu cự :
- Khoảng cách từ quang tâm đến mỗi tiêu điểm OF = OF’ = f, gọi là tiêu cự của thấu kính
Các tia sáng đặc biệt qua thấu kính hội tụ :
Tia tới song song với trục chính thì tia ló đi qua tiêu điểm của thấu kính.
- Tia tới qua tiêu điểm thì tia ló song song với trục chính
III. Vận dụng:
C7. Một thấu kính hội tụ, quang tâm O, trục chính, hai tiêu điểm F và F’, các tia tới. Hãy vẽ các tia ló tương ứng với các tia tới ?
s●
S`
- Tia tới đến quang tâm thì tia ló tiếp tục truyền thẳng.theo phương của tia tới.
I. Đặc điểm của thấu kính hội tụ:
1. Thí nghiệm:
Tiết 45-Bài 42: THẤU KÍNH HỘI TỤ
2. Hình dạng của thấu kính hội tụ:
II. Trục chính, quang tâm, tiêu điểm, tiêu cự của thấu kính hội tụ:
1. Trục chính:
2. Quang tâm:
3. Tiêu điểm:
4. Tiêu cự:
- Khoảng cách từ quang tâm đến mỗi tiêu điểm OF = OF’ = f, gọi là tiêu cự của thấu kính
Các tia sáng đặc biệt qua thấu kính hội tụ:
III. Vận dụng:
C8. Hãy trả lời câu hỏi của bạn Kiên nêu ở đầu bài ?
- Thấu kính hội tụ là thấu kính có phần rìa mỏng hơn phần giữa. Nếu chiếu một chùm tia tới song song với trục chính của thấu kính hội tụ thì chùm tia ló sẽ hội tụ tại tiêu điểm của thấu kính.
∆
F’
F
O
Bạn Kiên: Cậu dùng loại kính gì hứng ánh sáng mặt trời mà lại đốt cháy được miếng giấy trên sân vậy ?
Bạn Long: Anh tớ bảo đó là thấu kính hội tụ.
Bạn Kiên: Thấu kính hội tụ là gì nhỉ ?
Tiết 45-Bài 42: THẤU KÍNH HỘI TỤ
Luật chơi: Có 3 hộp quà khác nhau, trong mỗi hộp quà chứa một câu hỏi và một phần quà hấp dẫn. Nếu trả lời đúng câu hỏi thì món quà sẽ hiện ra. Nếu trả lời sai thì món quà không hiện ra. Thời gian suy nghĩ cho mỗi câu là 15 giây.
hộp quà may mắn
Hộp quà màu xanh
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
Tính giờ
Khẳng định sau đúng hay sai:
A. Đúng
B. Sai
Tiêu điểm của thấu kính hội tụ nằm về hai phía
của thấu kính và cách đều quang tâm.
Phần thưởng là:
điểm 10
Phần thưởng là:
Một tràng pháo tay!
Phần thưởng là một số hình ảnh "đặc biệt" để giải trí.
Hộp quà màu Tím
A. Trùng với trục chính.
C. Song song với trục chính
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
Tính giờ
Tia tới đến quang tâm của thấu kính hội tụ thì tia ló:
B. Đi qua tiêu điểm.
D. Truyền thẳng theo phương
của tia tới
Hộp quà màu vàng
A. Có thể làm bằng gỗ.
C. Kí hiệu là đoạn thẳng.
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
Tính giờ
Thấu kính hội tụ có đặc điểm nào dưới đây:
B. Có phần giữa dày hơn phần rìa.
D. A, B, C đều đúng.
Thấu kính hội tụ được ứng dụng rất nhiều trong đời sống và kỹ thuật
5
2
4
1
3
6
Những kết luận về đường truyền của tia sáng qua thấu kính hội tụ sẽ càng đúng khi thấu kính có bề dày phần giữa càng nhỏ ( thấu kính mỏng ) và khi tia ló lệch càng ít so với trục chính .
Trục chính cắt thấu kính ở hai điểm trên hai mặt của thấu kính . Đối với thấu kính mỏng có thể có hai điểm đó trùng nhau, đó là quang tâm của thấu kính .
Xem lại nội dung bài học
- Học phần ghi nhớ.
- Làm bài tập: 42-43.3 sách bài tập / 50.
- Ôn lại kiến thức Toán học về các trường hợp đồng dạng của tam giác đã học ở lớp 8.
- Tìm hiểu bài: " A�nh của một vật tạo bởi thấu kính hội tụ"

HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
Bài tập:
a. Hãy vẽ các tia ló ?
b. Kéo dài các tia ló và tìm giao điểm của chúng ?
HD: Tia có phương qua tiêu điểm của thấu kính hội tụ thì cho tia ló song song với trục chính.

Chân th�nh c?m on
quý thầy cô giáo đã đến dự giờ lớp 9B
Kính chúc quý thầy cô sức khỏe
Hướng dẫn bài 42-43.3(SBT-Tr50)
Trên hình 42-43.3 có vẽ trục chính , quang tâm O, hai tiêu điểm F, F’ của một thấu kính, hai tia ló 1, 2 cho ảnh S’ của điểm sáng S.
a)Vì sao em biết thấu kính đã cho là hội tụ?
b)Bằng cách vẽ, hãy xác định điểm sáng S.
a) Vì tia ló (1) và (2) hội tụ tại một điểm ( Tại S’)
->Thấu kính đã cho là thấu kính hội tụ.
b)- Tia ló (1) đi qua tiêu điểm F’ -> Tia tới là tia đi song song với trục chính.
- Tia ló (2) là tia đi song song với trục chính-> Tia tới là tia đi qua tiêu điểm của thấu kính.
=> Giao điểm của hai tia tới trên chính là điểm sáng S cần xác định.
HD: