Bài 40. Vệ sinh hệ bài tiết nước tiểu

SINH LÝ HỆ BÀI TIẾT
THỰC HIỆN BỞI :
NGUYỄN NGỌC THẠCH
NGUYỄN TRUNG TOÀN
NGUYỄN VĂN TOÀN
ĐẶNG VĂN ĐỊNH
LÂM MINH VĂN
Cấu tạo hệ bài tiết
Cấu tạo ngoài và trong của thận
Cấu tạo ngoài của thận
Hai thận hình hạt đậu, màu nâu đỏ, nằm hai bên cột sống ngang mức của hai đốt sống ngực cuối. Thận phải nằm thấp hơn thận trái 2 – 3 cm. Thận dài 10 – 12cm rộng 6cm dày 3 – 4cm.
Đầu trên mỗi thận có tuyến trên thận. Bờ trong thận có chỗ lõm là rốn thận có động mạch thận, tĩnh mạch thận và ống dẫn tiểu.
Cấu tạo trong của thận
Cắt dọc thận có hai phần vỏ và tuỷ
Phần vỏ
ở ngoài màu đỏ nâu gồm những chậm đỏ. Quan sát dưới kính hiển viên thấy những chấm đỏ là quản cầu Manpighi do động mạch thận phân nhánh nhỏ dần và cuộn thành búi mao mạch hình cầu.
Quản cầu được bọc trong một bảng Bao man có hai lớp vỏ, giữa 2 lớp vỏ là khoang hẹp nối với ống uốn khúc nhiều lần. Các ống uốn nối với ống nước tiểu chính thẳng (ống sinh niệu thẳng) ở phần tuỷ.
Phần tuỷ
máu nhạt hơn phần vỏ, gồm 15 – 20 tháp thận (tháp Manpighi), trong mỗi tháp thận có nhiều ống nước tiểu chính thẳng, tận cùng có lỗ đổ nước tiểu vào bể thận.
Sự tuần hoàn máu qua thận
Máu từ động mạch thận đến thận phân nhánh nhỏ đến miền vỏ, tuỷ và quản cầu manpighi. Từ quản cầu đi ra theo các lưới mao mạch bao quanh ống uốn khúc, sau đó đổ vào các tĩnh mạch nhỏ rồi tĩnh mạch lớn cuối cùng vào tĩnh mạch thận, theo tĩnh mạch chủ dưới về tim.
Đường dẫn nước tiểu
Hai ống dẫn tiểu dài 15 – 30 cm, tiết diện 4 – 5mm, dẫn nước tiểu từ bể thận xuống bóng đái.
Bóng đái: nằm trong chậu hông dung tích 500 – 900ml. Cơ bóng đái phát triển, lớp niêm mạc bóng đái tạo nhiều nếp gấp giãn ra khi chứa đầy nước tiểu. Ở cổ bóng đái có cơ vòng tạo thành cơ thắt, cơ này giãn ra khi tiểu
Ống thoát tiểu tiếp theo bóng đái, ở nam dài 15 – 20cm, nữ dài 3,5 – 4 cm
Cơ chế tạo thành nước tiểu
Hiện tượng lọc ở thể Manpighi
Tạo nước tiểu đầu. Máu từ động mạch thận đến quản cầu được lọc qua nang bao man nước và các chất tan trong máu, trừ protein. Các chất sau khi thấm qua thành mao mạch được hấp thụ vào nang rồi vào hệ thống uốn.
Nước tiểu lọc qua nang thành phần gần giống huyết tương chỉ thiếu protein, đó là nước tiểu đầu.
Quá trình tạo nước tiểu chính thức
Tại các ống uốn nhờ các tế bào, biểu bì trụ ở thành ống uốn và hệ mao mạch bao quanh ống hấp thụ trở lại.
Phần lớn nước 98 – 99% và các chất cần thiết cho cơ thể như: Glucoza được tái hấp thu hoàn toàn trả lại cho máu nếu nồng độ Glucoz trong máu không vượt quá 1,8g/lít máu, Axitamim, Vitamin C, ion Na+, CI được hấp thụ rất mạnh.
Các chất dư thừa không được hấp thụ, các chất như ure, Axituric, Ca++, H3PO4 được hấp thụ lại ít, do đó nồng độ của chúng ở nước tiểu cao hơn nhiều so với trong máu. Các chất không được hấp thụ là nước tiểu, được tạo ra ở ống nước tiểu chính sẽ đổ vào bể thận.
Sự thải nước tiểu ra ngoài cơ thể
Mỗi ngày thận lọc được trung bình khoảng 1,5 lít nước tiểu. Nước tiểu khi chứa đầy ở bể thận sẽ được dồn vào ống dẫn tiểu
Ống dẫn tiểu có cử động nhu động đưa nước tiểu xuống bóng đái chứa ở đó. Khi lượng nước tiểu ở bóng đái từ 250 đến 300ml thì làm căng bóng đái, áp lực trong bóng đái tăng, kích thích thụ quan của bóng đái, tạo xung động truyền đến tuỷ sống, từ tuỷ sống có xung động lý tâm đến bóng đái gây phản xạ co bóng đái, giãn cơ vòng thắt bóng đái, nước tiểu từ bóng đái theo ống dẫn thoát tiểu ra ngoài.
Các xung động đi vào tuỷ sống sẽ theo sợi hướng tâm đến vỏ não, do đó vỏ não điều khiển sự tiểu tiện nên ta có thể tiểu tiện theo ý muốn.
SINH LÝ BÀI TIẾT MỒ HÔI
BÀI TIẾT MỒ HÔI
Sự bài tiết mồ hôi giữ vai trò quan trọng trong điều hòa nhiệt độ của cơ thể. Ra mồ hôi giúp duy trì nhiệt độ cơ thể được ổn định, mặc dù có sự thay đổi nhiệt độ môi trường bên ngoài.
Các tuyến bài tiết mồ hôi
Có hai loại tuyến mồ hôi: tuyến tạo chất mồ hôi và tuyến tạo mùi cho mồ hôi. Chỉ có tuyến bài tiết chất mồ hôi mới có vai trò điều hòa nhiệt độ cơ thể, nó chỉ có riêng ở người, khác với tuyến bài tiết mùi để thu hút bạn tình chỉ tìm thấy ở loài vật
Có khoảng 3 triệu tuyến bài tiết chất mồ hôi rãi rác khắp cơ thể, ngoại trừ một số vùng không có tuyến bài tiết chất mồ hôi như: hậu môn, miệng, cơ quan sinh dục.
Ống ngọai tiết
Ống ngọai tiết có đường đi xoắn ốc. Phần bên trong nội bì của ống này được lót bởi những tế bào hình trụ, được chia làm 2 tầng. Đường đi bên trong nội bì của ống ngoại tiết không có thành riêng. Đường kính trung bình của ống này là khoảng 5-10 micron
Phân bố mạch máu
Có nhiều mao mạch từ hệ mao mạch hạ bì được phân chia thành những nhánh nhỏ, tạo nên mạng lưới bao quanh phần bài tiết của tuyến mồ hôi
Sinh lý của sự bài tiết mồ hôi
Tuyến mồ hôi được kiểm soát bởi hai cơ chế: cơ chế thần kinh và thể dịch.
Cơ chế thần kinh : thần kinh bài tiết mồ hôi và hệ thần kinh bên dưới. Thần kinh trực tiếp kích thích sự bài tiết mồ hôi
Thần kinh điều khiển sự bài tiết mồ hôi tạo nên một mạng lưới sợi phong phú xung quanh tuyến bài tiết. Một phần chi phối vào các tế bào bài tiết và một số khác thì phân bố vào tế bào vận động. Hệ thống giao cảm kiểm sóat sự bài tiết mồ hôi. Các tuyến có thể bị kích thích đồng thời bởi chất kháng cholinergic và adrénergique a, b
Các trung tâm ở tủy sống và não: trung tâm chính nằm ở vùng dưới đồi. Trung tâm này có những rể bụng tủy sống, tạo nên một điểm tiếp nối của hạch giao cảm xung quanh đốt sống
Các sợi hậu hạch sử dụng sợi thần kinh đốt sống tương ứng để phân bố vào các tuyến bài tiết mồ hôi tương ứng.
-Các hạch từ D1 đến D4 chi phối các tuyến mồ hôi ở đầu và cổ
-Từ D2 đến D8 chi phối cho chi trên
-Từ D6 đến D10 chi phối sự bài tiết mồ hôi cho thân mình
-còn D11 và D12 chi phối bài tiết mồ hôi cho chi dưới
Những đường hướng tâm được kích thích bởi thể tiếp giữ nhạy cảm với nhiệt độ trung tâm và nhiệt độ da. Lượng mồi hôi bài tiết cũng chịu sự chi phối bởi những thông số sinh lý bởi những vùng lân cận ngay sát bên tuyến mồ hôi. Các tuyến này bị kích thích khi nhiệt độ tăng lên 5 0 C . Giảm nhiệt độ tại chỗ của da, giảm độ ẩm và dòng máu tại chỗ sẽ làm giảm họat động của tuyến liên quan. Cơ thể thiếu nước sẽ làm giảm lượng bài tiết mồ hôi chung.
Cơ chể thể dịch(hormone)
Cơ chế này chủ yếu tác động trên thành phần bài tiết mồ hôi, cho phép sự bài tiết mồ hôi giúp duy trì cân bằng nước-điện giải.
Thành phần của mồ hôi
Mồ hôi là một dung dịch muối nhược trương(99% là nước). Thành phần dung dịch này sẽ thay đổi tùy thuộc vị trí, điều kiện đổi mới, kiểu kích thích bài tiết và sự đáp ứng của từng người.
Các yếu tố kích thích sự bài tiết mồ hôi
Nhiệt độ
có liên quan đến số lượng tuyến mồ hôi bị kích thích, và sự gia tăng kích thước của mỗi tuyến. Đại khái, là thân mình chiếm 50% lượng mồ hôi bài tiết bởi nhiệt, chi dưới chiếm 25%, và 25% còn lại là do chi trên và đầu.
Một số vùng đặc biệt tuyến mồ hôi hoạt động rất mạnh như : trán, lưng và giữa ngực. Do đó, thân mình tham gia trước tiên vào sự đáp ứng bài tiết mồ hôi do nhiệt
Do tâm lý
chỉ xuất hiện khi bị stress do cảm xúc, còn gọi là “lạnh toát mồ hôi”. Sư bài tiết mồ hôi này có nguồn gốc trung ương, xảy ra rất nhanh( dưới 20 giây), liên quan đến sự co thắt của các tuyến bài tiết mồ hôi. Vị trí xuất hiện cũng rất đặc biệt, thường là lòng bàn tay, háng, nách.
Tuy nhiên, khi nhiệt độ môi trường cao trên 31OC thì ra mồ hôi cũng có thể là khắp người
Do vị giác
Thường xảy ra ở người bình thường khi ăn ớt cay. Mồ hôi đầu tiên bài tiết ở mặt, lan ra cổ, đôi lúc lan đến phần trên thân mình, phụ thuộc vào cung