Bài 40. Hiện tượng khúc xạ ánh sáng

Phòng GD&ĐT TP Bắc Ninh
Trường THCS Phong Khê
Tiết 44 - Bài 40
Hiện tượng khúc xạ ánh sáng
Biên soạn: Nguyễn Văn Yên .115
Hình.40.1
b)
M
M
Đặt mắt nhìn dọc theo một chiếc đũa thẳng từ đầu trên (hình 40.a), ta không nhìn thấy đầu dưới chiếc đũa. Giữ nguyên vị trí đặt mắt, đổ nước vào bát (hình 40.a), liệu có nhìn thấy đầu dưới của đũa hay không
Các em chú ý quan sát H.4.2 (SGK) đồng thời xem trên màn hình và nêu nhận xét về đường truyền của tia sáng:
a) Từ S đến I (trong không khí).
b) Từ I đến K ( trong nước).
c) Từ S đến mặt phân cách rồi đến K.
I- Hiện tượng khúc xạ ánh sáng
1. Quan sát:
I
S
N
N’
K
1. Quan sát:
Mặt phân cách
P
Q
I- Hiện tượng khúc xạ ánh sáng
I
S
N
N’
K
P
Q
Mặt phân cách
I- Hiện tượng khúc xạ ánh sáng
1. Quan sát:
I
S
N
N’
K
P
Q
Mặt phân cách
1. Quan sát:
I- Hiện tượng khúc xạ ánh sáng
2. K?t lu?n SGK
I
S
N
N’
K
SI: Tia tíi
IK: Tia khóc x¹
Góc SIN là góc tới

Góc KIN`là góc khúc xạ
I Là điểm tới
Đường NN` vuông góc với mặt phẳng phân cách là pháp tuyến. Mặt phẳng chứa tia SI và pháp tuyến NN` là mặt phẳng tới.
P
Q
Mặt phân cách
I- Hiện tượng khúc xạ ánh sáng
3. Một vài khái niệm
Quan sát đường truyền của một tia sáng sang nước như hình 40.2
4.Thí nghiệm
N
N`
S
I
P
Q
K
N

C1: Hãy cho biết tia khúc xạ có nằm trong mặt phẳng tới không?
Góc tới và góc khúc xạ góc nào lớn hơn?
Tia khúc xạ nằm trên mặt phẳng tới. Góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới
C2: Hãy đề xuất phương án TN để kiểm tra xem những nhận xét trên còn đúng khi thay đổi góc tới hay không?
Thay đổi hướng của tia tới, quan sát tia khúc xạ, độ lớn góc tới, góc khúc xạ.
Ta hãy quan sát
I- Hiện tượng khúc xạ ánh sáng
Ta hãy quan sát màn hình lớn hơn của 3 tia khác
N
N’
S
K
S`
K`
S``
K``
I
Mặt phân cách
5. Kết luận
Khi tia sáng truyền từ không khí sang nước thì:
- Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới.
- Góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới
C3: Hãy thể hiện kết luận trên bằng hình vẽ
i
r
p
Q
N
N`
II- Sự khúc xạ của tia sáng khi truyền từ nước sang không khí.
C4. Kết luận trên còn đúng trong trường hợp tia sáng truyền từ nước sang không khí hay không? Đề xuất một phương án thí nghiệm để kiểm tra dự đoán đó.
1. Dự đoán
Có thể dùng phương pháp che khuất sau đây để vẽ đường truyền của tia sáng từ nước sang không khí
A
B
Bố trí thí nghiệm như hình 40.3, trong đó Avà B là vị trí cắm 2 đinh ghim trên phần miếng gỗ nhúng trong nước
C
b. Tìm vị trí đặt mắt để thấy đinh ghim B che khuất đinh ghim A. Đưa đinh ghim C tới vị trí sao cho nó che khuất đồng thời cả A và B
2. TN kiểm tra
C5
II- Sự khúc xạ của tia sáng khi truyền từ nước sang không khí.
.
A
B
.
C
Mắt: +Nhìn thấy A khi A sáng

+Nhìn thấy B không nhìn thấy A

+ Nhìn thấy C không nhìn thấy B và A
+ Bâ C v� B nh�n thÍy A
+ Điều đó chứng tỏ A, B, C là đường truyền của tia sáng
C6: NhËn xÐt ®­êng truyÒn cña tia s¸ng, chØ ra ®iÓm tíi, tia tíi, tia khóc x¹, vÏ ph¸p tuyÕn t¹i ®iÓm tíi. So s¸nh ®é lín gãc khóc x¹ vµ gãc tíi.
.
A
B
.
C
Điểm tới B
Tia tới AB
Tia khúc xạ BC
Pháp tuyến NN`
N
N`
Góc CBN >Góc ABN`
?Khi tia s�ng truy�n t� n��c sang kh�ng kh� th�:
? Tia kh�c x� n�m trong mƯt ph�ng t�i.
? Gêc kh�c x� l�n h�n gêc t�i.
3. Kết luận
II- Sự khúc xạ của tia sáng khi truyền từ nước sang không khí.
III. V?n dụng
C7: Phân biệt các hiện tượng khúc xạ và phản xạ ánh sáng.

Phản xạ:
Tia phản xạ bị hắt trở lại.
Góc tới bằng góc phản xạ
Khúc xạ:
Tia khúc xạ gãy khúc và vào môi trường thứ 2.
Góc khúc xạ không bằng góc tới.
C8: Giải thích hiện tượng nêu ở đầu bài
Đặt mắt nhìn dọc theo một chiếc đũa thẳng từ đầu trên (hình 40.a), ta không nhìn thấy đầu dưới chiếc đũa. Giữ nguyên vị trí đặt mắt, đổ nước vào bát (hình 40.a), ta có nhìn thấy đầu dưới của đũa vì có hiện tượng khúc xạ ánh sáng.
Giải thích C8
A
Khi chưa đổ nước vào bát ta không nhìn thấy đầu dưới (điểm A) của chiếc đũa
Trong không khí, ánh sáng chỉ có thể truyền theo đường thẳng từ A đến mắt. Nhưng những điểm trên chiếc đũa thẳng đã chắn mất đường truyền đó nên tia sáng này không đến mắt.
Gĩư nguyên vị trí đặt mắt và đũa. Đổ nước vào bát tới vị trí nào đó, ta lại nhìn thấy điểm A
Thực tế ta nhìn thấy như sau
A`
Chiếc đũa thẳng lúc này thấy gẫy khúc, đường truyền tia sáng gẫy khúc thì như thẳng, và điểm A` gọi là ảnh ảo
Sau đây là minh hoạ cho dễ nhận ra hơn
A
A`
Hiện tượng tia sáng truyền từ môi trường trong suốt này sang môi trường trong suốt khác bị gãy khúc tại mặt phân cách giuã hai môi trường được gọi là hiện tượng khúc xạ ánh sáng.
Khi tia sáng truyền từ không khí sang nước, góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới.
Khi tia sáng truyền từ nước sang không khí, góc khúc xạ lớn hơn góc tới.

GHI Nhớ
?Tia n�o sau ��y l� tia kh�c x�? V� sao?
P
Q
Mặt phân cách
S
N`
N
I
A
a) Tia IA?
B
b) Tia IB?
C
c) Tia IC?
D
d) Tia ID?
? Tia kh�c x� l� tia IB v� ��y l� truy�n t� kh�ng kh� v�o n��c gêc kh�c x� nhâ h�n gêc t�i.
Nu?c
Không khí
?Tia n�o sau ��y l� tia kh�c x�? V� sao?
P
Q
S
N`
N
I
A
a) Tia IA?
B
b) Tia IB?
C
c) Tia IC?
D
d) Tia ID?
? Tia kh�c x� l� tia IC v� ��y l� truy�n t� n��c sang kh�ng kh� gêc kh�c x� l�n h�n gêc t�i.

Nu?c
Không khí
Mặt phân cách
Sau đây các em xem một số hình ¶nh vÒ hiÖn tượng sự khúc xạ ánh sáng
Bài học kết thúc tại đây.
Cám ơn các em!