Bài 40. Hiện tượng khúc xạ ánh sáng

KÍNH CHÀO QUÝ THẦY CÔ
VÀ CÁC EM HỌC SINH
ChươngIII:
QUANG HỌC
- Hiện tượng khúc xạ laø gì?.
_Thấu kính hội tụ là gì? Thấu kính phân kỳ là gì? Kính lúp dùng để làm gì ?
Các bộ phận chính của mắt là gì?
Tật cận thị là gì? Khắc phục nó như thế nào?
-Tại sao các vật có màu sắc khác nhau?
-Phân tích ánh sáng trắng thành các ánh sáng màu như thế nào?
-Trộn các ánh sáng màu với nhau sẽ được ánh sáng màu gì?
-Ánh sáng có tác dụng gì? Có những ứng dụng gì?
I - HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
1 - Quan sát
Quan sát hình veõ và nêu nhận xét về đường truyền của tia sáng trong caùc tröôøng hôïp sau:
Tia sáng truyền theo đường thẳng.
Tia sáng truyền theo đường thẳng.
Tia sáng truyền theo đường gấp khúc SIK
S
K
I
a) Từ S đến I (trong không khí):
b) Từ I đến K (trong nước):
c)Từ S đến mặt phân cách rồi đến K:
BÀI 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
Hãy nêu kết luận veà hiện tượng xảy ra khi tia sáng truyền từ không khí vào nước
2 - Kết luận :
I - HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
1 - Quan sát
S
K
I
BÀI 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
Hiện tượng Tia sáng truyền từ moâi tröôøng khoâng khí sang moâi tröôøng nöôùc ( truyeàn töø moâi tröôøng trong suoát naøy sang moâi tröôøng trong suoát khaùc) bị gãy khúc tại mặt phân cách giữa hai môi trường gọi là hiện tượng Khúc xạ aùnh sáng

2 - Kết luận :
I - HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
1 - Quan sát
Tìm hiểu quy ước một số khái niệm trong hiện tượng Khúc xạ aùnh sáng
3 - Một số khái niệm
S
K
I
N
N`
P
i
r
P
Q
BÀI 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
Hiện tượng Tia sáng truyền từ moâi tröôøng khoâng khí sang moâi tröôøng nöôùc ( truyeàn töø moâi tröôøng trong suoát naøy sang moâi tröôøng trong suoát khaùc) bị gãy khúc tại mặt phân cách giữa hai môi trường gọi là hiện tượng Khúc xạ aùnh sáng
S
K
I
N
N`
- Tia tới : SI
- Tia Khúc xạ : IK
Điểm tới : I
Mặt phân cách:PQ
- NN’ vuoâng goùc vôùi maët phaân caùch PQ laø pháp tuyến taïi ñieåm tôùi.
Góc tới i: SIN
Góc khúc xạ r: KIN’
- Mặt phẳng tới : (P) chöùa tia tôùi SI vaø phaùp tuyeán NN’
P
i
r
1 - Quan sát
2 - Kết luận: (SGK trang 110)
3 - Một vài khái niệm:(SGK trang 109)
P
Q
I - HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
BÀI 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
1 - Quan sát
2 - Kết luận: (SGK trang 110)
3 - Một vài khái niệm:
I - HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
4 - Thí nghiệm
Hãy cho biết tia khúc xạ có nằm trong mặt phẳng tới không?
Góc tới và góc khúc xạ, góc nào lớn hơn?
Ta đỗ nước vào bình nhựa trong suốt sao cho mực nước trùng với đường kính của vòng tròn chia độ, ta điều chỉnh tia sáng truyền tới đúng tâm của vòng tròn chia độ và tia sáng chiếu là là trên bảng nhựa.
N
N’
S
BÀI 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
I
K
C1
1 - Quan sát
2 - Kết luận: (SGK trang 110)
3 - Một vài khái niệm:
I - HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
Thay đổi hướng của tia tới, quan sát tia khúc xạ, độ lớn của góc tới, góc khúc xạ.
4 - Thí nghiệm
: Hãy đề xuất phương án thí nghiệm để kiểm tra xem những nhận xét trên có còn đúng khi thay đổi góc tới không?
I

Q
P
N
N’
S1
S2
S3
S3’
S1’
S2’
BÀI 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
C2
1 - Quan sát
2 - Kết luận: (SGK trang 110)
3 - Một vài khái niệm:
I - HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
4 - Thí nghiệm
Khi tia sáng truyền từ không khí sang nước thì :
- Tia Khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới
- Góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới
Haõy neâu keát luaän veà ñöôøng truyeàn cuûa tia saùng töø moâi tröôøng khoâng khí sang moâi tröôøng nöôùc.
5 - Kết luận :
Q
p
N
N’
S
: Hãy thể hiện kết luận trên bằng hình vẽ.
i
r
K
BÀI 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
C3
Nước
Không khí

I - HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
II - SỰ KHÚC XẠ CỦA TIA SÁNG KHI TRUYỀN TỪ NƯỚC SANG KHÔNG KHÍ
1.Dự đoán:
-Chiếu tia sáng từ nước sang không khí bằng cách đặt nguồn sáng ở đáy bình nước.
Đặt nguồn sáng ở ngoài bình, chiếu một tia sáng qua đáy bình vào nước rồi sang không khí …
Quan sát tia khúc xạ, so sánh góc khúc xạ và góc tới.
- Dùng phương pháp che khuất .
C4
Hãy đề suất phương án thí nghiệm để kiểm tra dự đoán trên.
C4
BÀI 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
Kết luận trên còn đúng khi tia sáng truyền từ môi trường nước sang môi trường không khí hay không?
Khi tia sáng truyền từ không khí sang nước thì :
- Tia Khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới
- Góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới
I - HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
II - SỰ KHÚC XẠ CỦA TIA SÁNG KHI TRUYỀN TỪ NƯỚC SANG KHÔNG KHÍ
1.Dự đoán:
-Chiếu tia sáng từ nước sang không khí bằng cách đặt nguồn sáng ở đáy bình nước.
I
K
BÀI 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
Quan sát tia khúc xạ, so sánh góc khúc xạ và góc tới.
2-Thí nghi?m kiểm tra:
S
I - HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
Đổ nước vào bình


Ghim đinh C ở vị trí tấm xoáp trên không khí sao cho khi đặt mắt nhìn thấy đinh C che khuất cả hai đinh A và B
II - SỰ KHÚC XẠ CỦA TIA SÁNG KHI TRUYỀN TỪ NƯỚC SANG KHÔNG KHÍ
1.Dự đoán:
2-Thí nghi?m kiểm tra.
Ghim đinh vào tấm xoáp tại điểm A ngang với đáy bình , tại điểm B ngang mặt nước
-Đặt tấm xoáp trong nước
BÀI 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
Dùng phương pháp che khuất.
A
B
- Lấy tấm xoáp lên duøng thöôùc noái A vôùi B;B vôùi C kieåm tra xem 3 đinh có thẳng hàng không ?
P
Q
N
N’
r
i
Chứng minh rằng đường nối các vị trí của 3 đinh ghimA,B,C là đường truyền của tia sáng từ đinh ghim A tới mắt.
C5
Nhận xét đường truyền của tia sáng , chỉ ra điểm tới, tia tới, tia khúc xạ, vẽ pháp tuyến tại điểm tới. So sánh độ lớn góc khúc xạ và góc tới.
C6
PHIẾU HỌC TẬP
.
A
B
.
C
+ Nhỡn thaỏy B khoõng nhỡn thaỏy A
+ Nhỡn thaỏy C khoõng nhỡn thaỏy B vaứ A.
+ Bo� C va� B nh�n thaây A
+ẹie�u ủoự chửựng toỷ A,B,C laứ ủửụứng truye�n cuỷa tia saựng.
I - HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
II - SỰ KHÚC XẠ CỦA TIA SÁNG KHI TRUYỀN TỪ NƯỚC SANG KHÔNG KHÍ
C5
Chứng minh rằng đường nối các vị trí của 3 đinh ghimA,B,C là đường truyền của tia sáng từ đinh ghim A tới mắt.
C5
BÀI 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
I - HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
II - SỰ KHÚC XẠ CỦA TIA SÁNG KHI TRUYỀN TỪ NƯỚC SANG KHÔNG KHÍ
1.Dự đoán:
2-Thí nghi?m kiểm tra:
Nhận xét đường truyền của tia sáng , chỉ ra điểm tới, tia tới, tia khúc xạ, pháp tuyến tại điểm tới. So sánh độ lớn góc khúc xạ và góc tới.
C6
C6
.
A
B
.
C
Điểm tới B
Tia tới AB
Tia khuực xaù BC
N`
Góc khúc xạ CBN >góc tới ABN`
N
Pháp tuyếnNN`
3 - Kết luận :
Khi tia sáng truyền từ nước sang không khí thì :
- Tia Khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới
- Góc khúc xạ lớn hơn góc tới
Hãy nêu kết luận về sự khúc xạ của tia sáng khi truyền từ nước sang không khí.
BÀI 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
Góc tới i
i
r
Góc khúcxạ

I - HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
II - SỰ KHÚC XẠ CỦA TIA SÁNG KHI TRUYỀN TỪ NƯỚC SANG KHÔNG KHÍ
BÀI 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
-Đường tryền của tia sáng dều bị gãy khúc tại mặt phân cách giữa hai môi trường.
-Tia tới và tia khúc xạ đều nằm trong mặt phẳng tới
Hãy so sánh hiện tượng khúc xạ khi tia sáng truyền từ không khí sang nước và ngược lại ?
- Khi tia s�ng truy?n t? nu?c sang khơng khí gĩc kh�c x? l?n hon gĩc t?i
Giống nhau:
Khác nhau:
A
B
C
P
Q
N
N’
r
i
- Khi tia sáng truyền từ không khí sang nước góc khúc xạ nhoû hơn góc tới.
p
N
N’
i
r
K
S
Q
Không khí
Không khí
Nước
Nước
BÀI40
Hiện tượng Tia sáng truyền từ môi trường trong suốt này sang môi trường trong suốt khác thì bị gãy khúc tại mặt phân cách giữa hai môi trường gọi là hiện tượng Khúc xạ Ánh sáng
HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
- Khi tia sáng truyền từ không khí sang nước, góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới.
- Khi tia sáng truyền từ nước sang không khí, góc khúc xạ lớn hơn góc tới
Hãy tìm từ (hoặc cụm từ)� thích hợp điền vào chỗ trống để phân biệt hiện tượng phản xạ và hiện tượng khúc xạ ánh sáng.
-Tia tôùi gaëp maët phaân caùch giöõa hai moâi tröôøng trong suoát ………………………………………… ………………………..................
-Tia tôùi gaëp maët phaân caùch giöõa hai moâi tröôøng trong suoát ………………………… …………………………………………………………………… …………………………………….........
-Goùc phaûn xaï …………… goùc tôùi.
-Goùc khuùc xaï ……………………….. goùc tôùi.
bị hắt trở lại môi trường trong suốt cũ
bị gãy khúc tại mặt phân cách và tiếp tục đi vào môi trường trong suốt thứ hai
� bằng
không bằng
III - VẬN DỤNG:
C7
BÀI 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
A
Khi chưa đổ nước vào bát ta không nhìn thấy đầu dưới ( điển A) của chiếc đũa vì:
Trong không khí ánh sáng chỉ có thể truyền theo đường thẳng từ A đến mắt.Nhưng những điểm trên chiếc đũa thẳng đã chắn mất đường truyền đó nên tia sáng này không đến mắt.
Giữ nguyên vị trí đặt mắt của đũa. Đổ nước vào bát tới vị trí nào đó, ta lại nhìn thấy điểm A vì:
A`
III - VẬN DỤNG:
: Giải thích hiện tượng nêu ra ở đầu bài.
C8
C8
BÀI 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
Không có tia sáng đi theo đường thẳng nối A với mắt. Một tia sáng AI đến mặt nước,bị khúc xạ đi được đến mắt nên ta nhìn thấy A
Thực tế ta nhìn thấy như sau: Chiếc đũa thẳng lúc này bị gãy khúc, đường truyền tia sáng gẫy khúc truyền đến mắt, và điểm A` gọi là ảnh ảo.
B
I
CÓ THỂ EM CHƯA BIẾT.
Nếu ai không biết hiện tượng khúc xạ ánh sáng, họ thường ước lượng nhầm độ sâu của nước. Các em nhỏ cần lưu ý khi tập bơi vì qua con mắt của chúng ta đáy ao hồ , sông ngòi ,suối, bể chứa nước . hình như nông cạn hơn gần 1/3 độ sâu thực của nó.Nếu tin vào độ sâu nhìn thấy có thể sẽ gặp nguy hiểm.
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
- Học thuộc ghi nhớ.
- Làm BT: 40.1, 40.2, 40.3 trong SBT.
- Xem trước bài 41 và trả lời các câu hỏi sau:
+ Khi tia sáng truyền từ không khí sang thủy tinh góc khúc xaï lớn hơn hay nhỏ hơn góc tới.
+ Khi góc tới tăng (giảm), góc khúc xạ thay đổi như thế nào?
XIN TRÂN THÀNH CẢM ƠN QUÝ THẦY CÔ
VÀ SỰ NHIỆT TÌNH TÍCH CỰC CỦA CÁC EM
HỌC SINH.
Tia nào sau đây là tia khúc xạ? Tại sao?
P
Q
Mặt phân cách.
S
N`
N
I
A
a) Tia IA?
B
b) Tia IB?
C
c) Tia IC?
D
d) Tia ID?
? Tia khu�c xá la� tia IB v� tia na�y truyeăn t�� khođng kh� va�o n���c. Go�c khu�c xá nho� h�n go�c t��i.
Nu?c
Không khí
Bài tập 1
P
Q
S
N`
N
I
A
a) Tia IA?
B
b) Tia IB?
C
c) Tia IC?
D
d) Tia ID?
Nu?c
Không khí
Mặt phân cách
Tia nào sau đây là tia khúc xạ? Tại sao?
? Tia khu�c xá la� tia IC v� tia na�y truyeăn t�� n���c va�o khođng kh� Go�c khu�c xá l��n h�n go�c t��i.
Bài tập 2: