Bài 40. Hiện tượng khúc xạ ánh sáng

PHÒNG GIÁO DỤC - ĐÀO TẠO MANG THÍT
TRƯỜNG THCS THỊ TRẤN CÁI NHUM
GV: TRƯƠNG THẾ THANH
Kính chào Ban giám khảo
cùng các em học sinh
Ôn tập kiến thức cũ
? Phát biểu định luật truyền thẳng của ánh sáng
= Trong môi trường trong suốt và đồng tính ánh sáng truyền đi theo đường thẳng
? Phát biểu định luật phản xạ ánh sáng
= - Tia phản xạ nằm trong mặt phẳng chứa tia tới và pháp tuyến tại điểm tới
- Góc phản xạ bằng góc tới.
? Mắt nhìn thấy một vật khi nào?
= Mắt nhìn thấy một vật khi ánh sáng từ vật phát ra truyền tới mắt
Chương 111: Quang Học
Hiện tượng khúc xạ là gì?
Thấu kính hội tụ là gì? Thấu kính phân kỳ là gì?
Các bộ phận chính của mắt là những gì?
Tật cận thị là gì? Khắc phục nó như thế nào?
Kính lúp dùng để làm gì?
Phân tích ánh sáng trắng thành các ánh sáng màu như thế nào?
Trộn các ánh sáng màu với nhau sẽ được ánh sáng màu gì?
Tại sao các vật có màu sắc khác nhau?
Ánh sáng có những tác dụng gì, có những ứng dụng gì?
Tình huống
Đặt mắt nhìn dọc theo một chiếc đũa thẳng từ đầu trên (như hình bên), ta không nhìn thấy đầu dưới của đũa.
Giữ nguyên vị trí đặt mắt, đổ nước vào bát, liệu có nhìn thấy đầu dưới của đũa không?
Bài mới
Bài 40: Hiện Tượng Khúc Xạ Ánh Sáng
11. Sự khúc xạ của tia sáng khi truyền từ nước sang không khí
1. Hiện tượng khúc xạ ánh sáng
111. Vận dụng
Bài 40: Hiện Tượng Khúc Xạ Ánh Sáng
1. Hiện tượng khúc xạ ánh sáng
1. Quan sát
Quan sát hình bên và nêu nhận xét về đường truyền của tia sáng:
a) Từ S đến I (trong không khí)
b) Từ I đến K (trong nước)
c) Từ S đến mặt phân cách rồi đến K
Tia sáng truyền từ môi trường nào sang môi trường nào?
Khi truyền từ môi trường trong suốt này sang môi trường trong suốt khác tia sáng như thế nào?
Hiện tượng đó được gọi là hiện tượng khúc xạ ánh sáng. Vậy hiện tượng khúc xạ ánh sáng là gì?
1. Quan sát
2. Kết luận
? Hiện tượng tia sáng truyền từ môi trường trong suốt này sang môi trường trong suốt khác bị gãy khúc tại mặt phân cách giữa hai môi trường, được gọi là hiện tượng khúc xạ ánh sáng.
1
2
3
? Hiện tượng khúc xạ ánh sáng là gì?
3. Một vài khái niệm
1. Quan sát
2. Kết luận
N
N`
P
Q
I
K
S
? I là điểm tới, SI là tia tới
? IK là tia khúc xạ
? Đường NN` vuông góc với mặt phân cách là pháp tuyến tại điểm tới
? Mặt phẳng chứa tia tới SI và� pháp tuyến NN` là mặt phẳng tới
i
r
2. Kết luận
1. Quan sát
3. Một vài khái niệm
4. Thí nghiệm
Quan sát đường truyền của một tia sáng từ không khí sang nước
Bố trí thí nghiệm như hình
Nhúng thẳng đứng một phần của miếng gỗ phẳng vào trong nước. Chiếu tia sáng là là trên mặt miếng gỗ tới mặt phân cách PQ tại điểm tới I
Tiến hành thí nghiệm, trả lời câu hỏi C1
P
Q
S
4. Thí nghiệm
C1. Hãy cho biết tia khúc xạ có nằm trong mặt phẳng tới không?
Góc tới và góc khúc xạ, góc nào lớn hơn?
C2. Hãy đề xuất phương án thí nghiệm để kiểm tra những nhận xét trên có còn đúng khi thay đổi góc tới hay không.
N
N`
P
Q
I
S
K
i
r
S
K
Trả lời C1:
Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới
Góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới
2. Kết luận
1. Quan sát
3. Một vài khái niệm
4. Thí nghiệm
5. Kết luận
? Khi tia sáng truyền từ không khí sang nước thì:
? - Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới
? - Góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới
C3. Hãy thể hiện kết luận trên bằng hình vẽ
i
r
S
N
N`
Q
P
I
K
Không khí
Nước
1. Hiện tượng khúc xạ ánh sáng
11. Sự khúc xạ của tia sáng khi truyền từ nước sang không khí
1. Dự đoán
C6. Kết luận trên có còn đúng trong trường hợp tia sáng truyền từ nước sang không khí hay không?
Đề xuất một phương án thí nghiệm để kiểm tra dự đoán đó
Có thể dùng phương án sau đây để vẽ đường truyền của tia sáng từ nước sang không khí.
b) Tìm vị trí đặt mắt để thấy đinh ghim B che khuất đinh ghim A. Đưa đinh ghim C tới vị trí sao cho nó che khuất đồng thời cả A và B
1. Dự đoán
2. Thí nghiệm kiểm tra
a) Bố trí thí nghiệm như hình vẽ, trong đó A và B là vị trí cắm hai đinh ghim trên phần miếng gỗ nhúng trong nước
C
A
B
C5. Chứng minh rằng: Đường nối các vị trí của ba đinh ghim A, B, C là đường truyền của tia sáng đi từ đinh ghim A tới mắt
C
2. Thí nghiệm kiểm tra
Mắt nhìn thấy A khi nào?
Vì sao mắt chỉ nhìn thấy B mà không nhìn thấy A?
Vì sao mắt chỉ nhìn thấy C mà không nhìn thấy A, B?
?
Nếu bỏ B, C ra thì sao? Điều đó chứng tỏ gì?
Đk
Trả lời C5:
Mắt chỉ nhìn thấy A khi ánh sáng từ A phát ra truyền được đến mắt.
Khi mắt chỉ nhìn thấy B mà không thấy A có nghĩa là ánh sáng từ A phát ra đã bị B che khuất, không đến được mắt.
Khi mắt chỉ nhìn thấy C mà không thấy A, B nghĩa là ánh sáng từ A, B phát ra đã bị C che khuất, không đến được mắt.
Khi bỏ B, C ta lại nhìn thấy A. Vậy, đường nối vị trí của ba đinh ghim A, B, C biểu diễn đường truyền của tia sáng từ đinh ghim A tới mắt
A
B
C
i
r
N
N`
C6. Nhận xét đường truyền của tia sáng, chỉ ra điểm tới, tia tới, tia khúc xạ, vẽ pháp tuyến tại điểm tới. So sánh độ lớn góc khúc xạ và góc tới
2. Thí nghiệm kiểm tra
2. Thí nghiệm kiểm tra
3. Kết luận
? Khi tia sáng truyền được từ nước sang không khí thì:
? - Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới
? - Góc khúc xạ lớn hơn góc tới
111. Vận dụng
1. Hiện tượng khúc xạ ánh sáng
11. Sự khúc xạ của tia sáng khi truyền từ nước sang không khí
C7. Phân biệt các hiện tượng khúc xạ và phản xạ ánh sáng
- Tia tới gặp mặt phân cách giữa hai môi trường bị gãy khúc khi truyền qua môi trường mới.
- Tia tới gặp mặt phân cách giữa hai môi trường bị hắt trở lại môi trường cũ.
- Góc phản xạ bằng góc tới.
- Góc khúc xạ khác góc tới.
C8. Giải thích hiện tượng nêu ra ở phần mở bài
111. Vận dụng
Trả lời C8: Khi chưa đổ nước vào bát, ta không nhìn thấy đầu dưới (A) của chiếc đũa
Trong không khí, ánh sáng chỉ có đi theo đường thẳng từ A đến mắt. Nhưng những điểm trên chiếc đũa thẳng đã chắn mất đường truyền nên tia sáng này không truyền được đến mắt.
Đổ nước vào bát tới một vị trí nào đó, ta lại nhìn thấy A vì có một tia sáng đến mặt nước, bị khúc xạ đi được tới mắt
Củng cố
Hiện tượng . . . . . . . truyền từ môi trường trong suốt này sang môi trường trong suốt khác . . . . . . . . . . tại mặt phân cách giữa hai môi trường, được gọi là hiện tượng . . . . . . . . . . . . . . .
1/ Điền từ thích hợp vào chỗ trống trong câu sau:
tia sáng
bị gãy khúc
khúc xạ ánh sáng
2/ Hãy ghép mỗi phần a, b, c, với một phần 1, 2, 3 để được một câu có nội dung đúng
a. Khi tia sáng truyền từ không khí vào nước thì
b. Khi tia sáng truyền từ nước vào không khí thì
c. Ở hiện tượng khúc xạ ánh sáng
1. góc khúc xạ lớn hơn góc tới
2. góc khúc xạ khác góc tới
3. góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới
Cc
Dặn dò
+ Về học bài.
+ Làm các bài tập còn lại trong SBT
+ Xem trước bài:
Quan hệ giữa góc tới và góc khúc xạ
Tìm hiểu xem khi thay đổi góc tới thì góc khúc xạ như thế nào; Mối quan hệ giữa góc tới và góc khúc xạ ra sao; Trường hợp đặc biệt góc tới bằng 0o thì góc khúc xạ như thế nào?
Chân thành cảm ơn Ban giám khảo
cùng các em học sinh
đã dự tiết học
Dd
3/ Cách vẽ nào biểu diễn đúng hiện tượng khúc xạ của tia sáng khi đi từ không khí vào nước?
S
N
N`
Q
I
K
K k
Nước
P
S
N
N`
Q
I
K
K k
Nước
P
S
N
N`
Q
I
K
K k
Nước
P
S
N
N`
Q
I
K
K k
Nước
P
A
D
C
B
4/ Trường hợp nào sau đây tia sáng truyền tới mắt là tia khúc xạ?
. Khi ta ngắm một bông hoa trước mắt
. Khi ta soi gương
. Khi ta quan sát một con cá vàng đang bơi trong bể cá cảnh
. Khi ta xem chiếu bóng
Bạn đã chọn sai
Chúc mừng bạn đã chọn đúng
A
B
C
D
Dd
5/ Một tia sáng đèn pin được rọi từ không khí vào một xô nước trong. Tại đâu sẽ xảy ra hiện tượng khúc xạ ánh sáng?
. Trên đường truyền trong không khí
. Tại mặt phân cách giữa không khí và nước
. Trên đường truyền trong nước
. Tại đáy xô nước
Bạn đã chọn sai
Chúc mừng bạn đã chọn đúng
A
C
B
D
Dd
Trả lời C5:
Mắt chỉ nhìn thấy A khi ánh sáng từ A phát ra . . . . . . . . . . . . . . . . .
Khi mắt chỉ nhìn thấy B mà không thấy A có nghĩa là ánh sáng từ A phát ra đã bị . . . . . . . . . . . . ., không đến được mắt.
Khi mắt chỉ nhìn thấy C mà không thấy A, B nghĩa là ánh sáng từ . . . . . . . . . .đã bị C . . . . . . . . ., không đến được mắt.
Khi bỏ B, C ta lại . . . . . . . . . .Vậy, đường nối vị trí của ba đinh ghim A, B, C biểu diễn đường truyền của tia sáng từ đinh ghim A tới mắt
truyền được đến mắt
khuất
A, B phát ra
nhìn thấy A
khuất
B che
che
C6