Bài 40. Hiện tượng khúc xạ ánh sáng

1
CHÀO MỪNG QUÝ THẦY, CÔ
ĐẾN DỰ GIỜ
GV : TRƯƠNG VĂN KẾT
TRƯỜNG THCS QUANG TRUNG
Ôn lại kiến thức cũ
Định luật truyền thẳng của ánh sáng:
“ Trong môi trường trong suốt và đồng tính ánh sáng truyền đi theo đường thẳng”.
1- Định luật truyền thẳng của ánh sáng được phát biểu như thế nào?
2- Có thể nhận biết được đường truyền của tia ánh sáng bằng những
cách nào?
* Ta nhận biết được đường truyền của tia sáng bằng cách quan sát vết của tia sáng trên màn chắn, hoặc quan sát bóng tối của vật nhỏ đặt trên đường truyền của tia sáng (phương pháp che khuất )
BÀI 40

HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
- Đặt mắt nhìn dọc theo một chiếc đũa thẳng từ đầu trên (H.40.1a) ta không nhìn thấy đầu dưới của đũa.
- Giữ nguyên vị trí đặt mắt, đổ nước vào bát (H.40.1b), liệu có nhìn thấy đầu đuôi của đũa hay không?
Quan sát hình vẽ bên và nêu nhận xét về đường truyền của tia sáng:
a) Từ S đến I ( trong không khí)
b) Từ I đến K ( trong nước)
c) Từ S đến mặt phân cách rồi đến K.
I- HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG:
Quan sát:
Từ S đến I
( trong không khí)
- Truyền thẳng
b) Từ I đến K
( trong nước)
- Truyền thẳng
c) Từ S đến mặt
phân cách rồi đến K.
- Bị gãy khúc tại
mặt phân cách
Quan sát hình vẽ bên và nêu nhận xét về đường truyền của tia sáng:
Nhận xét về đường
truyền của tia sáng:
Quan sát hình vẽ bên và nêu nhận xét về đường truyền của tia sáng:
a) Từ S đến I ( trong không khí)
- Truyền thẳng
b) Từ I đến K ( trong nước)
- Truyền thẳng
c) Từ S đến mặt phân cách rồi đến K.
- Bị gãy khúc tại mặt phân cách
Hiện tượng ánh sáng truyền từ không khí sang nước có tuân theo định luật truyền thẳng của ánh sáng không?
Trả lời: Không.
I- HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG:
Quan sát:
Ánh sáng truyền trong không khí và trong nước đã tuân theo định luật nào?
Trả lời: Định luật truyền thẳng của ánh sáng.
Hiện tượng trên gọi là hiện tượng khúc xạ ánh sáng.
I- HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG:
Quan sát:
Tia sáng truyền từ không khí sang nước (tức là truyền từ môi trường trong suốt này sang môi trường trong suốt khác ) thì bị gãy khúc tại mặt phân cách giữa hai môi trường. Hiện tượng đó gọi là hiện tượng khúc xạ ánh sáng.
3. Một vài khái niệm:
I- HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG:
Quan sát:
2. Kết luận:
S
K
I
N
N`
Hiện tượng khúc xạ Ánh sáng
P
I : Điểm tới
SI : Tia tới
IK: Tia khúc xạ
NN’ : Pháp tuyến

SIN: Góc tới (i)

KIN’: Góc khúc xạ (r)
Mặt phẳng chứa tia tới SI
và pháp tuyến NN’ là mặt
phẳng tới.
I- HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG:
1. Quan sát:
2. Kết luận:
Tia sáng truyền từ không khí sang nước (tức là truyền từ môi trường trong suốt này sang môi trường trong suốt khác ) thì bị gãy khúc tại mặt phân cách giữa hai môi trường. Hiện tượng đó gọi là hiện tượng khúc xạ ánh sáng.
3. Một vài khái niệm:
I- HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG:
1. Quan sát:
2. Kết luận:
Tia sáng truyền từ không khí sang nước (tức là truyền từ môi trường trong suốt này sang môi trường trong suốt khác ) thì bị gãy khúc tại mặt phân cách giữa hai môi trường. Hiện tượng đó gọi là hiện tượng khúc xạ ánh sáng.
3. Một vài khái niệm:
Quan sát đường truyền của một tia sáng từ không khí sáng nước và trả lời câu hỏi:
C1: Hãy cho biết tia khúc xạ có nằm trong mặt
phẳng tới không?
Góc tới và góc khúc xạ, góc nào lớn hơn?
Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới.
Góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới.
C2: Hãy đề xuất phương án thí nghiệm để kiểm
tra xem những nhận xét trên có còn đúng khi
thay đổi góc tới hay không?
4. Thí nghiệm:
I- HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG:
1. Quan sát:
2. Kết luận:
Tia sáng truyền từ không khí sang nước (tức là truyền từ môi trường trong suốt này sang môi trường trong suốt khác ) thì bị gãy khúc tại mặt phân cách giữa hai môi trường. Hiện tượng đó gọi là hiện tượng khúc xạ ánh sáng.
3. Một vài khái niệm:
4. Thí nghiệm:
5. Kết luận:
Khi tia sáng truyền từ không khí sang nước thì:
Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới.
Góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới.
C3: Hãy thể hiện kết luận trên bằng hình vẽ:
C3: Hãy thể hiện kết luận trên bằng hình vẽ:
Kết luận trên có còn đúng trong trường hợp tia sáng truyền từ nước sang không khí hay không?
I- HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG:
1. Quan sát:
2. Kết luận:
3. Một vài khái niệm:
4. Thí nghiệm:
5. Kết luận:
Khi tia sáng truyền từ không khí sang nước thì:
Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới.
Góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới.
II- SỰ KHÚC XẠ CỦA TIA SÁNG KHI TRUYỀN
TỪ NƯỚC SANG KHÔNG KHÍ.
1-Dự đoán:
Kết luận trên có còn đúng trong trường hợp tia sáng truyền từ nước sang không khí hay không? Đề xuất một phương án thí nghiệm để kiểm tra dự đoán đó.
C4:
I- HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG:
II- SỰ KHÚC XẠ CỦA TIA SÁNG KHI TRUYỀN TỪ NƯỚC SANG KHÔNG KHÍ.
3. Kết kuận:
Khi tia sáng truyền được từ nước sang
không khí thì:
Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới.
Góc khúc xạ lớn hơn góc tới.

Tia tới
Tia khúc xạ
Điểm tới
Pháp tuyến
Dự đoán:
Thí nghiệm kiểm tra:
C6: Nhận xét đường truyền của tia sáng, chỉ ra điểm tới, tia tới, tia khúc xạ, pháp tuyến. So sánh độ lớn góc khúc xạ và góc tới.
Tia sáng bị gãy khúc tại mặt phân cách.
Góc khúc xạ lớn hơn góc tới.
I- HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG:
II- SỰ KHÚC XẠ CỦA TIA SÁNG KHI TRUYỀN TỪ NƯỚC SANG KHÔNG KHÍ.
3. Kết kuận:
Khi tia sáng truyền được từ nước sang
không khí thì:
Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới.
Góc khúc xạ lớn hơn góc tới.

Dự đoán:
Thí nghiệm kiểm tra:
C5: Chứng minh rằng đường nối các vị trí của 3 đinh gim ABC là đường truyền của tia sáng từ đinh gim A tới mắt.
- B che khuất A chứng tỏ AB là đường truyền của tia sáng đến mắt .
- C lại che khuất B chứng tỏ CB là đường truyền của tia sáng đến mắt .
- Vậy ABC là đường truyền của tia sáng tới mắt.
I- HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG:
II- SỰ KHÚC XẠ CỦA TIA SÁNG KHI TRUYỀN
TỪ NƯỚC SANG KHÔNG KHÍ.
III- VẬN DỤNG:
C7 Phân biệt các hiện tượng khúc xạ và phản xạ ánh sáng.
i’
i
Phân biệt các hiện tượng khúc xạ và phản xạ ánh sáng?
r
i
I
I- HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG:
II- SỰ KHÚC XẠ CỦA TIA SÁNG KHI TRUYỀN
TỪ NƯỚC SANG KHÔNG KHÍ.
III- VẬN DỤNG:
C7 Phân biệt các hiện tượng khúc xạ và phản xạ ánh sáng.
Trả lời:
25
C8 Khi chưa đổ nước vào bát, ta không nhìn thấy đầu dưới(A) của chiếc đũa.
- Trong không khí, ánh sáng chỉ có thể đi theo đường thẳng từ A đến mắt. Nhưng những điểm trên chiếc đũa thẳng đã chắn mất đường truyền đó nên tia sáng này không đến được mắt.
- Giữ nguyên vị trí ®Æt mắt và đũa. Đổ nước vào bát tới một vị trí nào đó, ta lại thấy điểm A.
- Trên hình vẽ ta thấy: tia s¸ng bÞ g·y khóc t¹i mÆt ph©n c¸ch. §ã lµ do hiÖn t­îng khóc x¹ ¸nh s¸ng.
b)
M
M
A
A
Bài tập: 40-41.1 SBT.
Hình 40-41.1 cho biết PQ là mặt phân cách giữa không khí và nước, I là điểm tới, SI là tia tới, IN là pháp tuyến. Cách vẽ nào biểu diễn đúng hiện tượng khúc xạ của tia sáng khi đi từ không khí vào nước? Giải thích lựa chọn.
Hình 40-41.1 D biểu diễn đúng hiện tượng khúc xạ của tia sáng khi đi từ không khí vào nước vì khi đó góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới.
?Tia năo sau dđy lă tia kh�c x?? V� sao?
P
Q
Mặt phân cách
N’
N
I
A
a) Tia IA?
B
b) Tia IB?
C
c) Tia IC?
D
d) Tia ID?
Tia chọn là tia IC vì khi ánh sáng truyền từ nước sang không khí thì góc khúc xạ lớn hơn góc tới
Nước
Không khí
Hiện tượng tia sáng truyền từ môi trường trong suốt này sang môi trường trong suốt khác bị gãy khúc tại mặt phân cách giữa hai môi trường, được gọi là hiện tượng khúc xạ ánh sáng.
Khi tia sáng truyền từ không khí sang nước, góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới.
Khi tia sáng truyền từ nước sang không khí, góc khúc xạ lớn hơn góc tới.
GHI NHỚ:
Hướng dẫn học ở nhà:
Nắm vững các kết luận trong bài học;
Tập vẽ hình minh họa các kết luận đó (chú ý góc tới, góc khúc xạ).
Xem trước bài: “ QUAN HỆ GIỮA GÓC TỚI VÀ GÓC KHÚC XẠ”.
*
*
*
www.themegallery.com
CHÚC QUÝ THẦY CÔ SỨC KHỎE, CHÚC CÁC EM LUÔN HỌC TỐT.