Bài 40. Hiện tượng khúc xạ ánh sáng

Nhiệt liệt chào mừng quý Thầy, Cô giáo đến dự giờ
Chúc các em có giờ học tốt
VẬT LÍ 9
NĂM HỌC 2011 - 2012
Trả lời:
1- Trong môi trường trong suốt và đồng tính, ánh sáng truyền đi theo đường thẳng.
2- Ta nhìn thấy một vật khi: Có ánh sáng truyền từ vật đó vào mắt ta.
CHƯƠNG III: QUANG HỌC
Hiện tượng khúc xạ là gì?
Thấu kính hội tụ, thấu kính phân kì là gì ?
Các bộ phận chính của mắt là những gì ?
Tật cận thị là gì? Khắc phục nó như thế nào?
Kính lúp dùng để làm gì?
Phân tích ánh sáng trắng thành các ánh sáng màu như thế nào? Trộn các ánh sáng màu với nhau sẽ được ánh sáng màu gì?
Tại sao các vật có màu sắc khác nhau?
Ánh sáng có những tác dụng gì, có những ứng dụng gì?
2-Giữ nguyên vị trí đặt mắt và đũa, đổ nước vào, liệu có nhìn thấy đầu dưới của đũa hay không?
1-Đặt mắt nhìn dọc một chiếc đũa thẳng từ đầu trên, ta có nhìn thấy đầu dưới của đũa không?
Không nhìn thấy đầu dưới của đũa
Nhìn thấy đầu dưới của đũa
HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
Tiết: 45
Bài : 40
14/2/2012
1. Quan sát
I. HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
Quan sát hình và nêu nhận xét về đường truyền của tia sáng:
a) Từ S đến I (trong không khí).
Truyền thẳng
Truyền thẳng
Bị gãy khóc t¹i mÆt ph©n c¸ch
b) Từ I đến K (trong nước)
c) Từ S đến mặt phân cách rồi đến K
HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
Tiết: 45
Bài : 40
14/2/2012
1. Quan sát
I. HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
2. Kết luận
Tia sáng truyền từ không khí sang nước (tức là truyền từ môi trường trong suốt này sang môi trường trong suốt khác) bị gãy khúc tại mặt phân cách giữa hai môi trường. Hiện tượng đó gọi là hiện tượng khúc xạ ánh sáng.
HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
Tiết: 45
Bài : 40
14/2/2012
1. Quan sát
I. HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
2. Kết luận
3. Một vài khái niệm
Tia sáng truyền từ không khí sang nước (tức là truyền từ môi trường trong suốt này sang môi trường trong suốt khác) bị gãy khúc tại mặt phân cách giữa hai môi trường. Hiện tượng đó gọi là hiện tượng khúc xạ ánh sáng.
C1:- Hãy cho biết tia khúc xạ có nằm trong mặt phẳng tới không?
- Góc tới và góc khúc xạ góc nào lớn hơn?
HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
Tiết: 45
Bài : 40
14/2/2012
S
N
4. Thí nghiệm
*Quan sát đường truyền của một tia sáng từ không khí sang nước.
C1:Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới. Góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới
1. Quan sát
I. HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
2. Kết luận
3. Một vài khái niệm (sgk)
Tia sáng truyền từ không khí sang nước (tức là truyền từ môi trường trong suốt này sang môi trường trong suốt khác) bị gãy khúc tại mặt phân cách giữa hai môi trường. Hiện tượng đó gọi là hiện tượng khúc xạ ánh sáng.
C1:Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới. Góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới
C2: Thay đổi hướng của tia tới, quan sát tia khúc xạ.
Thay đổi độ lớn góc tới, sau đó so sánh góc tới và góc khúc xạ.
C2: Hãy đề xuất phương án thí nghiệm để kiểm tra xem những nhận xét trên có còn đúng khi thay đổi góc tới hay không ?
HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
Tiết: 45
Bài : 40
14/2/2012
S
N
I
N’
K
Q
r
4. Thí nghiệm
*Quan sát đường truyền của một tia sáng từ không khí sang nước.
1. Quan sát
I. HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
2. Kết luận
3. Một vài khái niệm (sgk)
Tia sáng truyền từ không khí sang nước (tức là truyền từ môi trường trong suốt này sang môi trường trong suốt khác) bị gãy khúc tại mặt phân cách giữa hai môi trường. Hiện tượng đó gọi là hiện tượng khúc xạ ánh sáng.
C1:Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới. Góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới
Tia sáng truyền từ không khí sang nước (tức là truyền từ môi trường trong suốt này sang môi trường trong suốt khác) bị gãy khúc tại mặt phân cách giữa hai môi trường. Hiện tượng đó gọi là hiện tượng khúc xạ ánh sáng.
HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
Tiết: 45
Bài : 40
14/2/2012
S
N
I
N’
Q
r
5. Kết luận
Khi tia sáng truyền từ không khí sang nước thì :
-Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới .
-Góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới
C2: Thay đổi hướng của tia tới, quan sát tia khúc xạ. Thay đổi độ lớn góc tới, sau đó so sánh góc tới và góc khúc xạ.
4. Thí nghiệm
2. Kết luận
3. Một vài khái niệm: (sgk)
I. HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
1. Quan sát
S
N
Khi tia sáng truyền từ không khí sang nước thì :
-Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới .
-Góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới
C1:Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới. Góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới
Tia sáng truyền từ không khí sang nước (tức là truyền từ môi trường trong suốt này sang môi trường trong suốt khác) bị gãy khúc tại mặt phân cách giữa hai môi trường. Hiện tượng đó gọi là hiện tượng khúc xạ ánh sáng.
C3: Hãy thể hiện kết luận trên bằng hình vẽ.
HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
Tiết: 45
Bài : 40
14/2/2012
5. Kết luận
C2: Thay đổi hướng của tia tới, quan sát tia khúc xạ. Thay đổi độ lớn góc tới, sau đó so sánh góc tới và góc khúc xạ.
4. Thí nghiệm
2. Kết luận
3. Một vài khái niệm (sgk)
I. HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
1. Quan sát
S
N
Khi tia sáng truyền từ không khí sang nước thì :
-Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới .
-Góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới
Khi tia sáng truyền từ không khí sang nước thì :
1. Quan sát
C4: Kết luận trên có còn đúng trong trường hợp tia sáng truyền từ nước sang không khí hay không? Đề xuất phương án thí nghiệm để kiểm tra dự đoán đó.
HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
Tiết: 45
Bài : 40
14/2/2012
II. SỰ KHÚC XẠ CỦA TIA SÁNG KHI TRUYỀN TỪ NƯỚC SANG KHÔNG KHÍ
1. Dự đoán
5. Kết luận
4. Thí nghiệm
2. Kết luận
3. Một vài khái niệm (sgk)
I. HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
S
N
-Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới .
-Góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới
C4: Có thể dùng phương pháp che khuất để vẽ đường truyền của tia sáng từ nước sang không khí…
Tia sáng truyền từ không khí sang nước (tức là truyền từ môi trường trong suốt này sang môi trường trong suốt khác) bị gãy khúc tại mặt phân cách giữa hai môi trường. Hiện tượng đó gọi là hiện tượng khúc xạ ánh sáng.
4. Thí nghiệm
Tia sáng truyền từ không khí sang nước (tức là truyền từ môi trường trong suốt này sang môi trường trong suốt khác) bị gãy khúc tại mặt phân cách giữa hai môi trường. Hiện tượng đó gọi là hiện tượng khúc xạ ánh sáng.
HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
Tiết: 45
Bài : 40
14/2/2012
S
N
I
Q
r
II. SỰ KHÚC XẠ CỦA TIA SÁNG KHI TRUYỀN TỪ NƯỚC SANG KHÔNG KHÍ
1. Dự đoán
5. Kết luận
2. Kết luận
3. Một vài khái niệm (sgk)
I. HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
1. Quan sát
S
N
Khi tia sáng truyền từ không khí sang nước thì :
-Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới .
-Góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới
C4: Có thể dùng phương pháp che khuất để vẽ đường truyền của tia sáng từ nước sang không khí…
2. Thí nghiệm kiểm tra
2. Thí nghiệm kiểm tra
Bước 1:
- Bố trí thí nghiệm như hình 40.3
- Chú ý: Đặt miếng nhựa thẳng đứng trong bình. Đổ nước vào bình tới đinh ghim B (mặt phân cách ).
Bước 2:
- Tìm vị trí đặt mắt để thấy đinh ghim B che khuất đinh ghim A.
- Đưa đinh ghim C tới vị trí sao cho nó che khuất đồng thời cả A và B.
Bước 3:
Nhấc miếng nhựa ra, dùng bút nối vị trí ba đinh ghim A, B, C.


A
B
Hình 40.3
C
2, Thí nghiệm kiểm tra


A
B
Hình 40.3
C
I
Q
r
C5: Chứng minh: Đường nối vị trí của ba đinh ghim A, B, C, là đường truyền của tia sáng từ đinh ghim A tới mắt.
- Vậy đường nối đinh ghim A, B, C biểu diễn đường truyền tia sáng từ đinh ghim A đến mắt.
- Mắt nhìn thấy A khi ánh sáng từ A phát ra truyền được đến mắt.
- Khi mắt nhìn thấy B mà không thấy A có nghĩa là ánh sáng từ A phát ra đã bị B che khuất.
- Khi mắt nhìn thấy C mà không thấy A, B có nghĩa là ánh sáng từ A, B phát ra đã bị C che khuất. Bỏ B, C đi ta lại nhìn thấy A có nghĩa ánh sáng từ A phát ra truyền qua nước và không khí đến được mắt
C6: Nhận xét đường truyền của tia sáng, chỉ ra điểm tới, tia tới, tia khúc xạ, vẽ pháp tuyến tại điểm tới. So sánh độ lớn góc khúc xạ và góc tới.
N
N/
r
i
I. HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
Khi tia sáng truyền từ không khí sang nước thì :
3. Một vài khái niệm (sgk)
Tia sáng truyền từ không khí sang nước (tức là truyền từ môi trường trong suốt này sang môi trường trong suốt khác) bị gãy khúc tại mặt phân cách giữa hai môi trường. Hiện tượng đó gọi là hiện tượng khúc xạ ánh sáng.
HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
Tiết: 45
Bài : 40
14/2/2012
S
N
I
Q
r
II. SỰ KHÚC XẠ CỦA TIA SÁNG KHI TRUYỀN TỪ NƯỚC SANG KHÔNG KHÍ
1. Dự đoán
5. Kết luận
4. Thí nghiệm
2. Kết luận
1. Quan sát
S
N
-Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới .
-Góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới
C4: Có thể dùng phương pháp che khuất để vẽ đường truyền của tia sáng từ nước sang không khí…
2. Thí nghiệm kiểm tra
C5: Khi mắt nhìn thấy C mà không thấy A, B có nghĩa là ánh sáng từ A, B phát ra đã bị C che khuất. Bỏ B, C đi ta lại nhìn thấy A. Vậy đường nối đinh ghim A, B, C biểu diễn đường truyền tia sáng từ đinh ghim A đến mắt.
4. Thí nghiệm
Tia sáng truyền từ không khí sang nước (tức là truyền từ môi trường trong suốt này sang môi trường trong suốt khác) bị gãy khúc tại mặt phân cách giữa hai môi trường. Hiện tượng đó gọi là hiện tượng khúc xạ ánh sáng.
HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
Tiết: 45
Bài : 40
14/2/2012
S
N
I
Q
r
II. SỰ KHÚC XẠ CỦA TIA SÁNG KHI TRUYỀN TỪ NƯỚC SANG KHÔNG KHÍ
1. Dự đoán
5. Kết luận
2. Kết luận
3. Một vài khái niệm (sgk)
I. HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
1. Quan sát
S
N
Khi tia sáng truyền từ không khí sang nước thì :
-Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới .
-Góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới
C4: Có thể dùng phương pháp che khuất để vẽ đường truyền của tia sáng từ nước sang không khí…
2. Thí nghiệm kiểm tra
C5: Khi mắt nhìn thấy C mà không thấy A, B có nghĩa là ánh sáng từ A, B phát ra đã bị C che khuất. Bỏ B, C đi ta lại nhìn thấy A Vậy đường nối đinh ghim A, B, C biểu diễn đường truyền tia sáng từ đinh ghim A đến mắt.
C6: Nhận xét đường truyền của tia sáng, chỉ ra điểm tới, tia tới, tia khúc xạ, vẽ pháp tuyến tại điểm tới. So sánh độ lớn góc khúc xạ và góc tới.
+ Đường truyền của tia sáng từ nước sang không khí bị khúc xạ tại mặt phân cách.
+ B là điểm tới.
+ AB là tia tới. BC là tia khúc xạ.
+ NN’ là pháp tuyến.
+ Góc khúc xạ r lớn hơn góc tới i.
Khi tia sáng truyền từ không khí sang nước thì :
3. Một vài khái niệm (sgk)
Tia sáng truyền từ không khí sang nước (tức là truyền từ môi trường trong suốt này sang môi trường trong suốt khác) bị gãy khúc tại mặt phân cách giữa hai môi trường. Hiện tượng đó gọi là hiện tượng khúc xạ ánh sáng.
HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
Tiết: 45
Bài : 40
14/2/2012
S
N
I
Q
r
II. SỰ KHÚC XẠ CỦA TIA SÁNG KHI TRUYỀN TỪ NƯỚC SANG KHÔNG KHÍ
1. Dự đoán
5. Kết luận
4. Thí nghiệm
2. Kết luận
I. HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
1. Quan sát
S
N
-Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới .
-Góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới
C4: Có thể dùng phương pháp che khuất để vẽ đường truyền của tia sáng từ nước sang không khí…
2. Thí nghiệm kiểm tra
C5: Khi mắt nhìn thấy C mà không thấy A, B có nghĩa là ánh sáng từ A, B phát ra đã bị C che khuất. Bỏ B, C đi ta lại nhìn thấy A Vậy đường nối đinh ghim A, B, C biểu diễn đường truyền tia sáng từ đinh ghim A đến mắt.
C6: + Bị khúc xạ tại mặt phân cách.
+ B là điểm tới. AB là tia tới. BC là tia khúc xạ. NN’là pháp tuyến.
+ Góc khúc xạ r lớn hơn góc tới i.
3. Kết luận
Khi tia sáng truyền được từ nước sang không khí thì :
-Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới .
-Góc khúc xạ lớn hơn góc tới
4. Thí nghiệm
Tia sáng truyền từ không khí sang nước (tức là truyền từ môi trường trong suốt này sang môi trường trong suốt khác) bị gãy khúc tại mặt phân cách giữa hai môi trường. Hiện tượng đó gọi là hiện tượng khúc xạ ánh sáng.
HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
Tiết: 45
Bài : 40
14/2/2012
S
N
I
Q
r
II. SỰ KHÚC XẠ CỦA TIA SÁNG KHI TRUYỀN TỪ NƯỚC SANG KHÔNG KHÍ
1. Dự đoán
5. Kết luận
2. Kết luận
3. Một vài khái niệm (sgk)
I. HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
1. Quan sát
S
N
Khi tia sáng truyền từ không khí sang nước thì :
-Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới .
-Góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới
2. Thí nghiệm kiểm tra
3. Kết luận
Khi tia sáng truyền được từ nước sang không khí thì :
-Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới .
-Góc khúc xạ lớn hơn góc tới
III. VẬN DỤNG
C7: Phân biệt hiện tượng khúc xạ và phản xạ ánh sáng.
III. VẬN DỤNG
C7: Phân biệt hiện tượng khúc xạ và phản xạ ánh sáng.
-Góc phản xạ bằng góc tới.
-Góc khúc xạ không bằng góc tới.
Khi tia sáng truyền từ không khí sang nước thì :
1. Quan sát
HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
Tiết: 45
Bài : 40
14/2/2012
S
N
I
Q
r
II. SỰ KHÚC XẠ CỦA TIA SÁNG KHI TRUYỀN TỪ NƯỚC SANG KHÔNG KHÍ
1. Dự đoán
5. Kết luận
4. Thí nghiệm
2. Kết luận
3. Một vài khái niệm (sgk)
I. HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
S
N
-Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới .
-Góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới
2. Thí nghiệm kiểm tra
3. Kết luận
Khi tia sáng truyền được từ nước sang không khí thì :
- Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới .
- Góc khúc xạ lớn hơn góc tới
III. VẬN DỤNG
C7: Phân biệt hiện tượng khúc xạ và phản xạ ánh sáng.
Hiện tượng phản xạ: i = i’. Tia tới và tia phản xạ nằm cùng một môi trường.
Hiện tượng khúc xạ: i = r. Tia tới và tia khúc xạ nằm hai môi trường khác nhau.
C8: Giải thích hiện tượng nêu ra ở phần mở bài.
Tia sáng truyền từ không khí sang nước (tức là truyền từ môi trường trong suốt này sang môi trường trong suốt khác) bị gãy khúc tại mặt phân cách giữa hai môi trường. Hiện tượng đó gọi là hiện tượng khúc xạ ánh sáng.
III. VẬN DỤNG
C8: Giải thích hiện tượng nêu ra ở phần mở bài.
- Khi đổ nước vào. Tia sáng bị khúc xạ khi truyền từ nước sáng không khí, truyền được tới mắt.
- Khi chưa đổ nước vào. Trong không khí, ánh sáng truyền theo đường thẳng và bị các điểm trên chiếc đũa che khuất nên không thấy đầu dưới của đũa.
Nếu ai không biết hiện tượng khúc xạ ánh sáng, họ thường ước lượng nhầm độ sâu của nước. Các em nhỏ cần lưu ý khi tập bơi, vì qua con mắt của chúng ta đáy hồ ao, sông ngòi, suối, bể chứa nước…hình như nông hơn gần 1/3 độ sâu thực của nó. Nếu tin vào độ sâu nhìn thấy đó có thể sẽ gặp nguy hiểm.
- Thế nào là hiện tượng khúc xạ ánh sáng?
- Góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới khi nào?
- Góc khúc xạ lớn hơn góc tới khi nào?
- Hiện tượng tia sáng truyền từ môi trường trong suốt này sang môi trường trong suốt khác bị gãy khúc tại mặt phân cách giữa hai môi trường, được gọi là hiện tượng khúc xạ ánh sáng.
- Khi tia sáng truyền từ không khí sang nước, góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới.
- Khi tia sáng truyền từ nước sang không khí, góc khúc xạ lớn hơn góc tới.
Hướng dẫn về nhà
1- Học bài, trả lời lại các câu hỏi
 - Hiện tượng khúc xạ áng sáng là gì?
   - Phân biệt sự khác nhau giữa ánh sáng đi từ môi trường không khí sang nước và ánh sáng đi từ nước sang không khí.
  2- Làm bài tập 40 SBT.
  3- Nghiên cứu bài thấu kính hội tụ.
4- Đọc phần “Có thể em chưa biết”.
Bài học đã
kết thúc
Thân ái chào quý Thầy, Cô giáo cùng các em!