Bài 40. Hiện tượng khúc xạ ánh sáng

Nguyễn văn Hùng THCS TL
Nguyễn văn Hùng THCS TL
Chương 111: Quang Học
Nguyễn văn Hùng THCS TL
Chương 111: Quang Học
Nguyễn văn Hùng THCS TL
ÔN LẠI KIẾN THỨC LỚP 7
Phát biểu định luật truyền thẳng của ánh sáng.
? Trong môi trường trong suốt và đồng tính, ánh sáng truyền đi theo đường thẳng.
Phát biểu định luật phản xạ ánh sáng.
? Tia phản xạ nằm trong mặt phẳng chứa tia tới và pháp tuyến của gương ở điểm tới. Góc phản xạ bằng góc tới.
? Ta nhìn thấy một vật khi có ánh sáng truyền từ vật đó vào mắt ta.
Ta nhìn thấy một vật khi nào ?
Nguyễn văn Hùng THCS TL
Tiết 46 -
Bài 40
Giáo viên – NguyÔn v¨n Hïng
Hiện tượng khúc xạ ánh sáng
Nguyễn văn Hùng THCS TL
Trong ly không có nước.
Đũa thẳng
Quan sát, nhận xét hình dạng chiếc đũa:
Trong ly
có nước thì như thế nào ?
TÌNH HUỐNG ĐẦU BÀI
Nguyễn văn Hùng THCS TL
Đũa gãy khúc
Đũa thẳng
Quan sát, nhận xét hình dạng chiếc đũa:
TÌNH HUỐNG ĐẦU BÀI
Nguyễn văn Hùng THCS TL
Tại sao quan sát đũa, bút chì, ống hút,… trong trường hợp này chúng bị gãy khúc ?
TÌNH HUỐNG ĐẦU BÀI
Nguyễn văn Hùng THCS TL
 đường gãy khúc.
I. HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
1. Quan sát
HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
Bài 40 -
Quan sát hình bên và nêu nhận xét về đường truyền của tia sáng là đường thẳng hay đường gãy khúc ?
Từ S đến I ( trong không khí ).
Từ I đến K ( trong nước ).
Từ S đến mặt phân cách rồi đến K.
 đường thẳng.
 đường thẳng.
Nguyễn văn Hùng THCS TL
Tia sáng truyền từ không khí sang nước (tức là truyền từ môi trường trong suốt này sang môi trường trong suốt khác) thì bị gãy khúc tại mặt phân cách giữa hai môi trường. Hiện tượng đó gọi là hiện tượng khúc xạ ánh sáng.
I. HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
1. Quan sát
HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
Bài 40 -
2. Kết luận
Nguyễn văn Hùng THCS TL
I. HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
1. Quan sát
2. Kết luận
3. Một vài khái niệm
N
N`
P
Q
I
K
S
- I là điểm tới,
- IK là tia khúc xa.�
- Đường NN` vuông góc với mặt phân cách là pháp tuyến tại điểm tới.
- Mặt phẳng chứa tia tới SI và� pháp tuyến NN` là mặt phẳng tới.
i
r
SI là tia tới.
Bài 40 -
HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
Nguyễn văn Hùng THCS TL
I. HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
1,2,3.
Quan sát đường truyền của một tia sáng từ không khí sang nước. Bố trí thí nghiệm tương tự hình bên. Nhúng thẳng đứng một phần của tấm nhựa chia độ phẳng vào trong nước. Chiếu tia sáng là là trên mặt tấm nhựa tới mặt phân cách PQ tại điểm tới I.
4. Thí nghiệm
Bài 40 -
HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
* Dụng cụ thí nghiệm gồm có: Ổn áp, đèn lazer, dây nối, một bảng tôn đen, hộp nhựa chứa nước trong, tấm nhựa chia độ, một giá thí nghiệm.
Nguyễn văn Hùng THCS TL
i
r
Nguyễn văn Hùng THCS TL
C1. Hãy cho biết tia khúc xạ có nằm trong mặt phẳng tới không ? Góc tới và góc khúc xạ, góc nào lớn hơn?
C1:Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới. - Góc tới lớn hơn góc khúc xạ.
I. HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
1. Quan sát
2. Kết luận
3. Một vài khái niệm
4. Thí nghiệm
Bài 40 -
HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
Nguyễn văn Hùng THCS TL
C2. Hãy đề xuất phương án thí nghiệm để kiểm tra những nhận xét trên có còn đúng khi thay đổi góc tới hay không.
I. HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
1. Quan sát
2. Kết luận
3. Một vài khái niệm
4. Thí nghiệm
Bài 40 -
HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
Nguyễn văn Hùng THCS TL
K’
S’
i
r
Nguyễn văn Hùng THCS TL
I. HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
1. Quan sát
2. Kết luận
3. Một vài khái niệm
4. Thí nghiệm
*Khi tia sáng truyền từ không khí sang nước thì :
- Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới.
- Góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới.
5. Kết luận
Bài 40 -
HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
Không khí
Nước
Không khí
Nước
Nguyễn văn Hùng THCS TL
I. HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
C3. Hãy thể hiện kết luận trên bằng hình vẽ.
i
r
S
N
N`
Q
P
I
K
Không khí
Nước
Bài 40 -
HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
Khi tia sáng truyền từ không khí sang nước thì :
- Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới.
- Góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới.
1,2,3,4.
5. Kết luận
Không khí
Nước
Nguyễn văn Hùng THCS TL
I. HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
II. SỰ KHÚC XẠ CỦA TIA SÁNG KHI TRUYỀN TỪ NƯỚC SANG KHÔNG KHÍ
C4. Kết luận trên có còn đúng trong trường hợp tia sáng truyền từ nước sang không khí hay không ? ? Đề xuất một phương án thí nghiệm để kiểm tra dự đoán đó
1. Dự đoán
Bài 40 -
HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
Khi tia sáng truyền từ không khí sang nước thì :
- Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới.
- Góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới.
1,2,3,4.
5. Kết luận
C
K
 Có.
 Không.
 Dùng tia sáng chiếu từ nước sang không khí.
Nguyễn văn Hùng THCS TL
I. HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
II. SỰ KHÚC XẠ CỦA TIA SÁNG KHI TRUYỀN TỪ NƯỚC SANG KHÔNG KHÍ
1. Dự đoán
Bài 40 -
HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
 Dùng tia sáng chiếu từ nước sang không khí.
2. Thí nghiệm kiểm tra
* Dụng cụ thí nghiệm gồm có: Ổn áp, đèn lazer, dây nối, một bảng tôn đen, hộp nhựa chứa nước trong, tấm nhựa chia độ, một ghế để đỡ giá thí nghiệm.
Nguyễn văn Hùng THCS TL
I. HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
II. SỰ KHÚC XẠ CỦA TIA SÁNG KHI TRUYỀN TỪ NƯỚC SANG KHÔNG KHÍ
1. Dự đoán
Bài 40 -
HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
A
B
2. Thí nghiệm kiểm tra
C
a) Bố trí thí nghiệm như hình vẽ.
b) Tìm vị trí đặt mắt để thấy ánh sáng từ A phát ra.
 Dùng tia sáng chiếu từ nước sang không khí.
Nguyễn văn Hùng THCS TL
I. HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
II. SỰ KHÚC XẠ CỦA TIA SÁNG KHI TRUYỀN TỪ NƯỚC SANG KHÔNG KHÍ
1. Dự đoán
Bài 40 -
HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
2. Thí nghiệm kiểm tra
C5. Chứng minh rằng: Đường nối các vị trí A, B, C là đường truyền của tia sáng đi từ A tới mắt.
* Khi đặt mắt ở vị trí C thì thấy được ánh sáng từ A ở trong nước truyền đến mặt phân cách giữa nước và không khí rồi tới mắt.
? Vậy, đường nối các vị trí A, B, C là đường truyền của tia sáng đi từ A tới mắt.
A
B
C
Nguyễn văn Hùng THCS TL
C6. Nhận xét đường truyền của tia sáng, chỉ ra điểm tới, tia tới, tia khúc xạ, vẽ pháp tuyến tại điểm tới. So sánh độ lớn góc khúc xạ và góc tới.
I. HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
II. SỰ KHÚC XẠ CỦA TIA SÁNG KHI TRUYỀN TỪ NƯỚC SANG KHÔNG KHÍ
1. Dự đoán
Bài 40 -
HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
2. Thí nghiệm kiểm tra
i
r
N
N`
Điểm tới B
Tia tới AB
Tia khúc xạ BC
Pháp tuyến NN’
Góc khúc xạ ………. góc tới.
Góc tới i
Góc
khúc xạ r
lớn hơn
Nguyễn văn Hùng THCS TL
I. HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
II. SỰ KHÚC XẠ CỦA TIA SÁNG KHI TRUYỀN TỪ NƯỚC SANG KHÔNG KHÍ
1. Dự đoán
Bài 40 -
HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
2. Thí nghiệm kiểm tra
3. Kết luận
*Khi tia sáng truyền được từ nước sang không khí thì :
- Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới.
- Góc khúc xạ lớn hơn góc tới.
Nguyễn văn Hùng THCS TL
III. VẬN DỤNG
C7. Phân biệt các hiện tượng khúc xạ và phản xạ ánh sáng.
Bài 40 -
HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
bị hắt trở lại môi trường trong suốt cũ.
bị gãy khúc và tiếp tục truyền vào môi trường trong suốt thứ hai.
I. HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
II. SỰ KHÚC XẠ CỦA TIA SÁNG KHI TRUYỀN TỪ NƯỚC SANG KHÔNG KHÍ
bằng
không bằng
Nguyễn văn Hùng THCS TL
C8. Tại sao quan sát đũa, bút chì, ống hút,… trong trường hợp này chúng bị gãy khúc ?
III. VẬN DỤNG
Bài 40 -
HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
I. HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
II. SỰ KHÚC XẠ CỦA TIA SÁNG KHI TRUYỀN TỪ NƯỚC SANG KHÔNG KHÍ
CTECB
BVMT
C8. Vì tia sáng ở dầu dưới của đũa, bút chì, ống hút,… ngập chìm trong nước truyền tới mặt phân cách giữa nước và không khí bị khúc xạ nên quan sát thấy chúng bị gãy khúc.
Củng cố
Nguyễn văn Hùng THCS TL
CỦNG CỐ
1/ Cách vẽ nào biểu diễn đúng hiện tượng khúc xạ của tia sáng khi đi từ không khí (Kk) vào nước ?
D
Nguyễn văn Hùng THCS TL
2/ Hãy ghép mỗi phần a, b, c, với một phần 1, 2, 3 để được một câu có nội dung đúng
a. Khi tia sáng truyền từ không khí vào nước thì
b. Khi tia sáng truyền từ nước vào không khí thì

c. Ở hiện tượng khúc xạ ánh sáng

1. góc khúc xạ lớn hơn góc tới

2. góc khúc xạ khác góc tới

3. góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới
Nguyễn văn Hùng THCS TL
- Về nhà học bài. Làm các bài tập 40-41.2 đến 40-41.8 trang 83, 84 SBT.
- Xem trước
Bài 42- THẤU KÍNH HỘI TỤ
+ Đặc điểm của thấu kính hội tụ ? + Tìm hiểu các khái niệm: Trục chính, quang tâm, tiêu điểm, tiêu cự của thấu kính hội tụ .
Nguyễn văn Hùng THCS TL
Nếu ai không biết hiện tượng khúc xạ ánh sáng, họ thường ước lượng nhầm độ sâu của nước. Các em nhỏ lưu ý khi tập bơi, vì qua mắt của chúng ta đáy kênh, hồ ao, sông ngòi, suối, bể chứa nước, … hình như cạn hơn gần 1/3 độ sâu thực của nó. Nếu tin vào độ sâu nhìn thấy đó có thể các em sẽ gặp nguy hiểm.
Củng cố
Có thể em chưa biết