Bài 40. Hiện tượng khúc xạ ánh sáng

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ VỀ DỰ GIỜ MINH HỌA
MÔN VẬT LÝ 9
TRƯỜNG THCS LỘC NINH
GV: NGUYỄN THỊ DIỄM THÚY
 Trong chương này sẽ giúp cho các em biết được:
KẾ HOẠCH BÀI HỌC VẬT LÝ 9
TRƯỜNG THCS LỘC NINH
GV thực hiện: Nguyễn Thị Diễm Thúy
Tiết 44 -
Bài 40
HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
Ghi bài
ÔN LẠI KIẾN THỨC LỚP 7
Phát biểu định luật truyền thẳng của ánh sáng?
? Trong mơi tru?ng trong su?t v� d?ng tính, �nh s�ng truy?n di theo du?ng th?ng.
Phát biểu định luật phản xạ ánh sáng?
? - Tia ph?n x? n?m trong m?t ph?ng ch?a tia t?i v� ph�p tuy?n t?i di?m t?i. - Gĩc ph?n x? b?ng gĩc t?i.
? Ta nhìn th?y m?t v?t khi cĩ �nh s�ng truy?n t? v?t dĩ v�o m?t ta.
Ta nhìn thấy một vật khi nào?
 Đặt mắt nhìn dọc theo một chiếc đũa thẳng từ đầu trên (H.40.1a) ta không nhìn thấy đầu dưới của đũa.
 Giữ nguyên vị trí đặt mắt, đổ nước vào bát (H.40.1b), liệu có nhìn thấy đầu dưới của đũa hay không?
Bài 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
Bài 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
Nêu nhận xét về đường truyền của tia sáng:
a) Từ S đến I (trong không khí).
b) Từ I đến K (trong nước).
c) Từ S đến mặt phân cách rồi đến K.
I. Hiện tượng khúc xạ ánh sáng
1. Quan sát
a. Từ S đến I: ánh sáng truyền thẳng
b. Từ I đến K: ánh sáng truyền thẳng
c. Từ S  I  K: ánh sáng bị gãy khúc tại I
Bài 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
I. Hiện tượng khúc xạ ánh sáng
2. Định nghĩa:
1. Quan sát
Không khí
Nước
(Học SGK / 108)
Tia sáng truyền từ không khí sang nước (tức là truyền từ môi trường trong suốt này sang môi trường trong suốt khác) thì bị gãy khúc tại mặt phân cách giữa hai môi trường. Hiện tượng đó gọi là hiện tượng khúc xạ ánh sáng.
3. Một vài khái niệm
N
N`
P
Q
I
K
S
- I l� di?m t?i, SI l� tia t?i
- IK l� tia kh�c x?
- Du?ng NN` l� ph�p tuy?n t?i di?m t?i.
- M?t ph?ng ch?a tia t?i SI v� ph�p tuy?n NN` l� m?t ph?ng t?i.
i
r
Bài 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
I. Hiện tượng khúc xạ ánh sáng
1. Quan sát
2. Định nghĩa:
3. Một vài khái niệm
Hiện tượng tia sáng truyền từ môi trường trong suốt này sang môi trường trong suốt khác bị gãy khúc tại mặt phân cách giữa hai môi trường gọi là hiện tượng khúc xạ ánh sáng.
Bài 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
I. Hiện tượng khúc xạ ánh sáng
2. Định nghĩa: 3.Một vài khái niệm (SGK/109)
1. Quan sát
4.Thí nghiệm
Bố trí thí nghiệm như hình 40.2
- Nhúng một phần của miếng nhựa phẳng vào trong nước.
- Chiếu tia sáng là là trên mặt miếng nhựa tới mặt phân cách PQ tại điểm tới I.
i
r
C1: -Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới.
- Góc tới lớn hơn góc khúc xạ.
Bài 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
2. Định nghĩa:
3.Một vài khái niệm (SGK/109)
1. Quan sát
4.Thí nghiệm
I. Hiện tượng khúc xạ ánh sáng
C1: Hãy cho biết tia khúc xạ có nằm trong mặt phẳng tới không?
Góc tới và góc khúc xạ góc nào lớn hơn ?
Bài 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
C2: Hãy đề xuất phương án thí nghiệm để kiểm tra xem những nhận xét trên có còn đúng khi thay đổi góc tới hay không ?
2. Định nghĩa:
3.Một vài khái niệm (SGK/109)
1. Quan sát
4.Thí nghiệm
I. Hiện tượng khúc xạ ánh sáng
C2: Thay đổi góc tới, quan sát tia khúc xạ, so sánh độ lớn góc tới và góc khúc xạ.
N
N’
S
K
S’
K’
S’’
K’’
I
Bài 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
C2.Thay đổi góc tới, quan sát tia khúc xạ, so sánh độ lớn góc tới và góc khúc xạ.
Bài 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
I. Hiện tượng khúc xạ ánh sáng
2. Định nghĩa: 3. Một vài khái niệm
1. Quan sát
4. Thí nghiệm
5. Kết luận: (SGK/109)
C3. Hãy thể hiện kết luận trên bằng hình vẽ.
i
r
S
N
N`
Q
P
I
K
Nước
Không khí
1. Dự đoán
Bài 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
I . Hiện tượng khúc xạ ánh sáng
II . Sự khúc xạ của tia sáng khi truyền từ nước sang không khí
DỰ ĐOÁN
-Chiếu tia sáng qua đáy bình vào nước rồi sang không khí.
C4: Kết luận trên còn đúng trong trường hợp tia sáng truyền từ nước sang không khí hay không? Đề xuất một phương án thí nghiệm để kiểm tra dự đoán đó.
Dự đoán phương án TN kiểm tra:
-Chiếu tia sáng từ đáy bình lên rồi ra không khí.
Bài 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
I . Hiện tượng khúc xạ ánh sáng
II. Sự khúc xạ của tia sáng khi truyền từ nước sang không khí
1. Dự đoán
2. Thí nghiệm kiểm tra
Bài 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
I . Hiện tượng khúc xạ ánh sáng
II . Sự khúc xạ của tia sáng khi truyền từ nước sang không khí
2. Thí nghiệm kiểm tra
1. Dự đoán:
1. Dự đoán
Bài 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
I . Hiện tượng khúc xạ ánh sáng
II . Sự khúc xạ của tia sáng khi truyền từ nước sang không khí
B
C
2. Thí nghiệm kiểm tra
C5. Chứng minh rằng: Đường nối các vị trí A, B, C là đường truyền của tia sáng đi từ A tới mắt.
C5. Khi đặt mắt ở vị trí C thì thấy được ánh sáng từ A ở trong nước truyền đến mặt phân cách giữa nước và không khí rồi tới mắt.
Vậy, đường nối các vị trí A, B, C là đường truyền của tia sáng đi từ A tới mắt.
C
A
B
N
N`
- Điểm tới : B
- Tia tới : AB
- Tia Khúc xạ : BC
Góc tới : ABN’, kí hiệu là i
Góc khúc xạ : CBN, kí hiệu là r
P
Q
P
r
i
Đọc câu C6
C6:
* Tia sáng bị gãy khúc tại mặt phân cách.
* Góc khúc xạ lớn hơn góc tới.
r > i
Bài 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
I . Hiện tượng khúc xạ ánh sáng
II . Sự khúc xạ của tia sáng khi truyền từ nước sang không khí
C7. Phân biệt hiện tượng khúc xạ và phản xạ ánh sáng.
Bài 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
I. Hiện tượng khúc xạ ánh sáng
II.Sự khúc xạ của tia sáng khi truyền từ nước sang không khí
III. Vận dụng:
C8: Giải thích hiện tượng nêu ra ở phần mở bài.
Hình.40.1
b)
Mắt
- Đặt mắt nhìn dọc theo một chiếc đũa thẳng từ đầu trên (H.40.1a) ta không nhìn thấy đầu dưới của đũa.
- Giữ nguyên vị trí đặt mắt, đổ nước vào bát (H.40.1b), ta nhìn thấy đầu dưới của đũa. Giải thích vì sao?
Mắt
Bài 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
III. Vận dụng:
Bài 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
- Trong không khí, ánh sáng chỉ có thể đi theo đường thẳng từ A đến mắt. Nhưng những điểm trên chiếc đũa đã chắn mất đường truyền đó nên tia sáng này không đến được mắt.
- Đổ nước vào bát đến một vị trí nào đó ta lại nhìn thấy A là do: Có một tia sáng từ A đến I (AI) đến mặt nước, bị khúc xạ đi được tới mắt nên ta nhìn thấy A.
 Tia nào sau đây là tia khúc xạ? Vì sao?
P
Q
S
I
A
B
C
D
Tia IB:
Vì khi ánh sáng tuyền từ không khí vào nước góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới.
Bài 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
II- VẬN DỤNG
Ta có tia tới và tia khúc xạ trùng nhau khi:

Đứng trên bờ hồ bơi, nhìn xuống mặt nước
ta thấy đáy hồ

Hiện tượng tia sáng truyền từ môi trường trong suốt này sang môi trường trong suốt khác bị gãy khúc tại mặt phân cách giữa hai môi trường gọi là hiện tượng khúc xạ ánh sáng.
Khi tia sáng truyền từ không khí sang nước, góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới.
Khi tia sáng truyền từ nước sang không khí, góc khúc xạ lớn hơn góc tới.
GHI NHỚ
Bài 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
Học thuộc phần ghi nhớ trong SGK
Xem lại các câu vận dụng đã làm trên lớp.
Làm các bài tập ở sách BT: Bài 40- 41.1 và bài tập trong đề cương (từ câu 78 đến câu 89)
Chuẩn bị bài Thấu kính hội tụ (SGK/113)
+ Đặc điểm của thấu kính hội tụ ?
+ Tìm hiểu các khái niệm: Trục chính, quang tâm, tiêu điểm, tiêu cự của thấu kính hội tụ .
Có thể em chưa biết
Nếu ai không biết hiện tượng khúc xạ ánh sáng, họ thường ước lượng nhầm độ sâu của nước. Các em nhỏ lưu ý khi tập bơi, vì qua mắt của chúng ta đáy kênh, hồ ao, sông ngòi, suối, bể chứa nước, … hình như cạn hơn gần 1/3 độ sâu thực của nó. Nếu tin vào độ sâu nhìn thấy đó có thể các em sẽ gặp nguy hiểm.
Củng cố
Bài học kết thúc,
xin cảm ơn !