Bài 4. Từ tượng hình, từ tượng thanh

Từ tượng hình, từ tượng thanh
I. Đặc điểm, công dụng
Đọc ví dụ SGK trang 49 và trả lời câu hỏi.
Tác dụng: các từ in đậm trên gọi là từ tượng thanh
và từ tượng hình; chúng gợi được âm và hình cụ thể,
sinh động, có giá trị biểu cảm cao.
Ví dụ 2
Tìm từ thích hợp để miêu tả các hình ảnh hoặc đoạn âm thanh sau:


l?p lỏnh
lom khom
ngoằn ngoèo
ríu rít
rào rào
vo ve
ầm ầm/µo µo
r?c r?/chúi chang
Trình bày những hiểu biết về từ tượng thanh, từ tượng hình
1. Khái niệm:
- Từ tượng thanh là từ mô phỏng âm thanh của tự nhiên, con người.
- Từ tượng hình là từ gợi tả hình ảnh, dáng vẻ, trạng thái của sự vật.
? Đây là những từ miêu tả, mô phỏng hình dáng, âm thanh cụ thể - những thứ có thể tri giác trực tiếp được bằng thị giác và thính giác.
Trình bày những hiểu biết về từ tượng thanh, từ tượng hình
2. Cấu tạo: có thể cấu tạo theo kiểu:
- Từ đơn
- Từ láy
? chủ yếu các từ tượng thanh, từ tượng hình được cấu tạo theo kiểu từ láy.
chú ý: không có từ tượng thanh, từ tượng hình có cấu tạo kiểu từ ghép.
Trình bày những hiểu biết về từ tượng thanh, từ tượng hình
3. Tác dụng:
Gợi tả, mô phỏng được những hình ảnh, âm thanh cụ thể, sinh động, có giá trị biểu cảm cao.
? thường được dùng trong văn miêu tả và tự sự.
Bài tập thực hành
tại lớp
Bài t?p 1
Đọc ngữ liệu sau đây:
Thỏ thẻ rừng mai chim cúng trái
Lửng lơ khe Yến cá nghe kinh
(Chu Mạnh Trinh)

a). Những từ nào gợi tả âm thanh và hình dáng của các sự vật? Âm thanh và hình dáng ấy có đặc điểm gì?
b). Cảm nhận của em về phong cảnh Hương Sơn qua từ ngữ như thế nào?
c). Những từ gợi tả trên được cấu tạo theo kiểu từ nào? Kiểu cấu tạo đó có ưu thế gì trong việc gợi tả âm thanh và hình dáng sự vật?
Trả lời:

a). Cỏc t? g?i t? õm thanh v� hỡnh dỏng c?a s? v?t:
- �m thanh:
+ "th? th?": ti?ng chim hút nh? nh?, thong th?, d? thuong.
- Hỡnh ?nh:
+ "cỳng": hỡnh ?nh chim m? trỏi cõy
+ "l?ng lo": hỡnh ?nh cỏ boi thong th?, qu?y nh?, ch?m, n?a v?i.

b). C?m nh?n v? phong c?nh Huong Son qua cỏc t? ng?: khụng gian ? Huong Son thanh v?ng, tinh l?ng, an nh�n, ờm ? v� d?m ch?t trang nghiờm ch?n c?a Thi?n.

c). Cỏc t? ng? trờn du?c c?u t?o theo hai ki?u:
- T? don: "cỳng"
- T? lỏy: "th? th?", "l?ng lo"

? Ki?u c?u t?o trờn khi?n nghia c?a t? tr? nờn c? th?, rừ nột; d?ng th?i cú giỏ tr? bi?u hi?n v� bi?u c?m cao hon.
Bài tập 2: Phân biệt hai loại từ
vo ve
lớu lo
gh?p gh?nh
b?p bựng
xào xạc
ầm ầm
chói chang
khúc khuỷu
lom khom
nham nh?
ríu rít
rào rào
T? tu?ng thanh
Từ tượng hình
Bài tập 3: Ghép nghĩa từ tượng thanh
líu lo
xào xạc
ầm ầm
vo ve
rào rào
ríu rít
Từ mô phỏng tiếng như tiếng lá cây lay động va chạm nhẹ vào nhau.
Từ mô phỏng tiếng động to và rền.
Từ mô phỏng những tiếng cao, trong và tiếp liền nhau, nghe không rõ từng tiếng.
Từ mô phỏng nhiều tiếng động nhỏ xen lẫn vào nhau đều đều, liên tiếp.
Từ mô phỏng tiếng kêu nho nhỏ kéo dài của một số côn trùng có cánh phát ra khi bay.
Từ mô phỏng nhiều âm thanh cao và trong ríu vào nhau nghe vui tai.
Bài tập 4: Ghép nghĩa từ tượng hình
gập ghềnh
bập bùng
chói chang
nham nhở
lom khom
khúc khuỷu
Tự gợi tả ánh lửa cháy mạnh nhưng không đều, khi bốc cao, khi hạ thấp.
Từ gợi tả tư thế còng lưng xuống.
Có nhiều vết không đều , không gọn đẹp, thường do làm dở dang, cẩu thả.
Có độ sáng mạnh toả rộng, làm cho loá mắt.
Có những chỗ lồi lõm, không bằng phẳng.
Có nhiều đoạn uốn quanh, gấp khúc nối nhau liên tiếp.
Bài tập về nhà
Viết một đoạn văn miêu tả cảnh thiên nhiên yêu thích có sử dụng các từ tượng thanh, tượng hình.