Bài 4. Sự phát triển của từ vựng

* Kiểm tra bài cũ :
Điền vào ô trống nhưng thông tin con thiếu để hoàn chỉnh các định nghĩa sau :
- Cách dẫn trực tiếp : tức là .......................lời nói hay ý nghĩ của người hoặc nhân vật; lời dẫn trực tiếp.......................................................

- cách dẫn gián tiếp : tức là thuật lại lời nói hay ý nghĩ của người hoặc nhân vật,.......................................... ; lời dẫn gián tiếp ................................dấu ngoặc kép.
Khi chuyển từ lời dẫn trực tiếp sang lời dẫn gián tiếp cần chú ý
+ Bỏ dấu hai chấm và dấu ngoặc đơn
+ Chuyển CN ở lời dẫn trực tiếp sang một ngôi thích hợp ( đại từ ngôi 3 )
+ Thay đổi các từ định vị thời gian cho thích hợp
A. Đúng B. Sai
Chuyển lời dẫn trực tiếp sang lời dẫn gián tiếp:
- Chiều hôm qua Trà tâm sự với tôi: " Hôm nay mình phải cố chạy đủ tiền để kịp gửi cho con "
= Chiều hôm qua Trà tâm sự với tôi rằng, trong ngày cô ấy phải cố chạy đủ tiền để kịp gửi cho con.
Đọc bài thơ sau :
VÉn lµ hµo kiÖt vÉn phong l­u
Ch¹y mái ch©n th× h½ng ë tï
§· kh¸ch kh«ng nhµ trong bèn bÓ ,
L¹i ng­êi cã téi gi÷a n¨m ch©u.
Bña tay «m chÆt bå kinh tÕ,
Më miÖng c­êi tan cuéc o¸n thï.
Th©n Êy h·y cßn, cßn sù nghiÖp,
Bao nhiªu nguy hiÓm sî g× ®©u?
? Tõ “ kinh tÕ” trong bµi th¬ cã ý nghÜa g×.
- Từ " kinh tế " trong bài thơ là từ được viết tắt của kinh bang tế thế ( Trị nước cứu đời ) : Hoài bão cứu nước, giúp đời của những người yêu nước như tác giả .
- Ngày nay : toàn bộ hoạt động của con người trong lao động sản xuất phát triển và sử dụng của cải , vật chất.
=> Nghĩa của từ không phải là bất biến, nó có thể thay đổi theo thời gian. Có những nghĩa cũ mất đi, nghĩa mới được hình thành.
* Đọc kĩ các câu sau ( trích từ truyện Kiều của Nguyễn Du ),chú ý những từ in đậm :
? Đọc các vd sau, từ " bơm" trong các câu sau có nghĩa là gì ? Từ nào là nghĩa gốc, từ nào là nghĩa chuyển.
a, Này bác, cái bơm này giá bao nhiêu ?
b , Anh ơi, bơm hộ tôi cái xe .
c , Để tránh hiệu ứng Đomino cho các Ngân hàng Tài chính lớn trước cơn khủng hoảng tiền tệ, hôm nay 17-9 -2008 Chính phủ Mĩ đã bơm hàng tỉ USD cho họ.
=> Từ bơm ở vd c là từ chuyển nghĩa ( rót , đưa, chuyển ). Từ này được chuyển theo phương thức ẩn dụ .
? Nhận xét về phương thức chuyển nghiã ở các ví dụ sau
+ Ngõ liễu tường hoa chưa hề bén gót -> bước đi ( Hoán dụ )
+ Tôi bị chồng ruồng rẫy, thà già ở chốn làng mây cung nước, chứ còn mặt mũi nào về nhìn người ta nữa. -> đối diên với phẩm chất ( Hoán dụ )
* Kết luận : Có 2 phương thức chủ yếu phát triển nghĩa của từ ngữ : phương thức ẩn dụ và phương thức hoán dụ .
*Luyện tập : Nối cột A với cột B sao cho thích hợp.
* Thảo luận nhóm - dãy : 2`/ bài 4sgk-57.
1. Hội chứng : Tập hợp nhiều triệu trứng cùng xuất hiện của bệnh.
Hội chứng được dùng theo nhiều nghĩa : Hội chứng lạm phát, hội chứng thất nghiệp...
2. Ngân hàng : Tổ chức kinh tế hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh và quản lí các nhiệm vụ tiền tệ, tín dụng ( ngân hàng kiến thiết )
Nghĩa chuyển : ngân hàng máu, ngân hàng đề thi , ngân hàng gien....
3. Sốt : Hiện tượng sức khỏe không bình thường, thân nhiệt cao do phản ứng với sự viêm nhiễm của cơ thể hoặc của thời tiết.
Nghĩa chuyển : Sốt giá cả, cơn sốt vàng....
4. Vua : Người đứng đầu trong Nhà nước phong kiến.
Nghĩa chuyển : Vua chiến trường ( pháo lớn nhất, cỡ lòng 175 li ), vua dầu lửa, ...
*Hướng dẫn về nhà :
- Nắm được nội dung bài học: thuộc Ghi nhớ
- Làm nốt bài tập còn lại
+ Soạn Truy?n Ki?u.