Bài 4. Sự phát triển của từ vựng

Tru?ng THCS
Giáo viên: Bùi Thị Một
Tiết 21
TIẾNG VIỆT
SỰ PHÁT TRIỂN CỦA TỪ VỰNG
I. Sự cần thiết phải tóm tắt VB tự sự.
I. Sự biến đổi và phát triển nghĩa của từ
*Tìm hiểu vdụ ( sgk )
1.Trong bài thơ Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác của Phan Bội Châu (Ngữ văn 8 Tập1) có câu Bủa tay ôm chặt bồ kinh tế.
Từ “ kinh tế”có nghĩa là gì? Ngày nay nghĩa đó còn dùng nữa không?
+ kinh bang tế thế (trị nước cứu đời )=> ôm ấp hoài bão lớn lao.
+ Ngày nay dùng chỉ h/động l.đ.s.x, p/triển và của cải chứ không
dùng theo nghĩa trên.
- Từ vdụ trên em có nhận xét gì về nghĩa của từ ngữ theo sự p/triển của thời gian?
Nghĩa của từ không bất biến, có thể thay đổi theo t/gian.
I. Sự cần thiết phải tóm tắt VB tự sự.
I. Sự biến đổi và phát triển nghĩa của từ
*Tìm hiểu vdụ ( sgk )
2. Đọc kĩ các câu sau (trích từ Truyện Kiều của Nguyễn Du), chú ý những từ in nghiêng.
a/ Gần xa nô nức yến anh. Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân. Dập dìu tài tử giai nhân. Ngựa xe như nước áo quần như nêm Ngày xuân em hãy còn dài Xót tình máu mủ thay lời nước non
b/ Được lời như cởi tấm lòng Giở kim thoa với khăn hồng trao tay Cũng nhà hành viện xưa nay Cũng phường bán thịt cũng tay buôn người.
1
2
1
2
Theo em, từ “ xuân” và từ “ tay” từ nào là nghĩa gốc, từ nào là nghĩa chuyển?
I. Sự cần thiết phải tóm tắt VB tự sự.
I. Sự biến đổi và phát triển nghĩa của từ
*Tìm hiểu vdụ ( sgk )
+ xuân 1: mùa ( gốc )
+ xuân 2: tuổi trẻ ( chuyển )
+ tay 1: bộ phận cơ thể ( gốc )
+ tay 2: chuyên giỏi về một môn
Trong 2 tr/hợp có nghĩa chuyển thì nghĩa chuyển đó được hình thành theo p/thức nào?
ẩn dụ
h/ dụ
Vậy, theo em nghĩa của từ được p/triển n t n ?
Nghĩa của từ p/triển từ nghĩa gốc => nghĩa chuyển.
* ghi nhớ sgk /tr. 56
II/ Luyện tập:
I. Sự cần thiết phải tóm tắt VB tự sự.
I. Sự biến đổi và phát triển nghĩa của từ
*Tìm hiểu vdụ ( sgk )
* ghi nhớ sgk /tr. 56
II/ Luyện tập:
1/ Xác định nghĩa gốc, nghĩa chuyển và p/thức chuyển nghĩa.
BT1
a/ Đề huề lưng túi gió trăng, Sau chân theo một vài thằng con con a (Nguyễn Du, Truyện Kiều) b/ Năm em học sinh lớp 9A có chân trong đội tuyển của trường đi dự “ Hội khoẻ Phù Đổng” c/ Dù ai nói ngã nói nghiêng Thì ta vẫn vững như kiềng ba chân d/ Buồn trông nội cỏ rầu rầu, Chân mây mặt đất một màu xanh xanh
Ở câu nào từ chân dùng với nghĩa gốc?
- Chân 1: ( gốc )
Ở câu nào từ chân được dùng với nghĩa chuyển theo phương thức hoán dụ?
- Chân 2: chuyển
(hoán dụ)
Ở câu nào từ chân được dùng với nghĩa chuyển theo phương thức ẩn dụ?
- Chân 3: chuyển a ( ẩn dụ )
- Chân 4: chuyển a ( ẩn dụ )
I. Sự cần thiết phải tóm tắt VB tự sự.
I. Sự biến đổi và phát triển nghĩa của từ
*Tìm hiểu vdụ ( sgk )
* ghi nhớ sgk /tr. 56
II/ Luyện tập:
1/ Xác định nghĩa gốc, nghĩa chuyển và p/thức chuyển nghĩa.
2/Nhận xét cách dùng
từ: trà a ti sô,…
- Giống:+ trà :Sản phẩm từ thực vật, được chế biến thành dạng khô, dùng để pha nước uống.( Từ điển TV )
- Khác: ở nét nghĩa dùng để chữa bệnh
( Từ điển TV ):nghĩa chuyển theo p/thức ẩn dụ.
3/Nghĩa chuyển của từ “ đồng hồ”:
I. Sự cần thiết phải tóm tắt VB tự sự.
I. Sự biến đổi và phát triển nghĩa của từ
*Tìm hiểu vdụ ( sgk )
* ghi nhớ sgk /tr. 56
II/ Luyện tập:
1/ Xác định nghĩa gốc, nghĩa chuyển và p/thức chuyển nghĩa.
2/Nhận xét cách dùng
3/Nghĩa chuyển của từ “ đồng hồ”:
BT3
- Đồng hồ điện: dùng đếm đơn vị điện đã tiêu thụ để tính tiền.
- Đồng hồ nước:….
=> nghĩa chuyển theo p/thức ẩn dụ.
4/Từ nhiều nghĩa
I. Sự cần thiết phải tóm tắt VB tự sự.
I. Sự biến đổi và phát triển nghĩa của từ
*Tìm hiểu vdụ ( sgk )
* ghi nhớ sgk /tr. 56
II/ Luyện tập:
1/ Xác định nghĩa gốc, nghĩa chuyển và p/thức chuyển nghĩa.
2/Nhận xét cách dùng
3/Nghĩa chuyển của từ “ đồng hồ”:
4/Từ nhiều nghĩa
Hướng dẫn HS tự làm
5/Nghĩa của từ “ mặt trời”:
BT5
Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ
Từ mặt trời trong câu thơ thứ hai được sử dụng theo phép tu từ từ vựng nào?
ẩn dụ nghệ thuật.
Có thể coi đây là hiện tượng một nghĩa gốc của từ phát triển thành nhiều nghĩa được không? Vì sao?
Đây không phải là hiện tượng p/triển nghĩa của từ => chỉ là sự chuyển nghĩa có t/chất lâm thời
I. Sự cần thiết phải tóm tắt VB tự sự.
I. Sự biến đổi và phát triển nghĩa của từ
*Tìm hiểu vdụ ( sgk )
* ghi nhớ sgk /tr. 56
II/ Luyện tập:
1/ Xác định nghĩa gốc, nghĩa chuyển và p/thức chuyển nghĩa.
2/Nhận xét cách dùng
3/Nghĩa chuyển của từ “ đồng hồ”:
4/Từ nhiều nghĩa
5/Nghĩa của từ “ mặt trời”:
ẩn dụ nghệ thuật.
Đây không phải là hiện tượng p/triển nghĩa của từ => chỉ là sự chuyển nghĩa có t/chất lâm thời
Củng cố, dặn dò
- Nghĩa của tư được t/triển n t n ? nêu những p/thức chủ yếu phát triển nghĩa của từ ngữ?
- H/chỉnh các BT đã hướng dẫn
- Soạn bài: Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh.
Chúc các em chăm ngoan, học giỏi
Chúc quý thầy, cô giáo mạnh khoẻ
Chúc các em chăm ngoan, học giỏi
Chúc quý thầy, cô giáo mạnh khoẻ
Chúc các em chăm ngoan, học giỏi
Chúc quý thầy, cô giáo mạnh khoẻ
Chúc các em chăm ngoan, học giỏi
Chúc quý thầy, cô giáo mạnh khoẻ