Bài 4. Sự phát triển của từ vựng

Nhiệt liệt chào mừng
các thầy giáo - cô giáo
về dự giờ thăm lớp
SỰ PHÁT TRIỂN CỦA TỪ VỰNG
(tiếp theo)
I. Tạo từ ngữ mới:
Ví dụ:
a.Cho các từ: Điện thoại, sở hữu, kinh tế, di động, đặc khu, trí tuệ, tri thức.
Trong các từ trên, từ nào có thể ghép được với nhau để tạo nên từ mới có nghĩa?
*Nhận xét:
- Điện thoại di động
Kinh tế tri thức
- Đặc khu kinh tế
- Sở hữu trí tuệ
Vậy có thể phát triển từ vựng bằng cách nào ?
Tìm những từ ngữ được cấu tạo theo mô hình
X + tặc
Ghi nhớ 1
Tạo từ ngữ mới để làm cho vốn từ ngữ tăng lên cũng là một cách để phát triển từ vựng tiếng Việt.
1. Hãy tìm những từ Hán Việt trong đoạn trích sau:
a. Thanh minh trong tiết tháng ba,
Lễ là tảo mộ, hội là đạp thanh
Gần xa nô nức yến anh,
Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân.
Dập dìu tài tử, giai nhân
Ngựa xe như nước, áo quần như nêm.
(Truyện Kiều - Nguyễn Du)
Thanh minh
tiết
Lễ
tảo mộ
hội
đạp thanh
yến anh
bộ hành
tài tử

giai nhân
b. Kẻ bạc mệnh này duyên phận hẩm hiu, chồng con rẫy bỏ, điều đâu bay buộc, tiếng chịu nhuốc nhơ, thần sông có linh xin ngài chứng giám.
Thiếp nếu đoan trang giữ tiết, trinh bạch gìn lòng, vào nước xin làm ngọc Mị Nương, xuống đất xin làm cỏ Ngu Mĩ. Nhược bằng lòng chim dạ cá, lừa chồng dối con, dưới xin làm mồi cho cá tôm, trên xin làm cơm cho diều quạ và xin chịu khắp mọi người phỉ nhổ.
( Chuyện người con gái Nam Xương- Nguyễn Dữ)
bạc mệnh
duyên
phận
thần
linh
chứng giám
Thiếp
đoan trang
tiết
trinh bạch
ngọc
2. Tiếng Việt dùng những từ nào để chỉ những khái niệm sau :
a) bệnh mất khả năng miễn dịch gây tử vong
b) nghiên cứu một cách có hệ thống những điều kiện để tiêu thụ hàng hoá (chẳng hạn nghiên cứu nhu cầu, thị hiếu của khách hàng)
c) Mũ dành cho đội viên đội thiếu niên tiền phong Hồ Chí Minh
AIDS
Ma-ket-ting
Mũ ca-lô
Những từ này có nguồn gốc từ đâu ?
Tiếng Anh, Tiếng Pháp
Ghi nhớ 2
Mượn từ ngữ của tiếng ngoài cũng là một cách để phát triển từ vựng tiếng Việt. Bộ phận từ mượn quan trọng nhất trong tiếng Việt là từ mượn tiếng Hán.
Ai nhanh hơn
Chia lớp thành hai đội, mỗi đội cử một đại diện lên bảng ghi những từ ngữ tìm được theo yêu cầu
Sau 3 phút, đội nào ghi được nhiều từ đúng đội đó sẽ thắng
Hãy tìm những từ ngữ theo hai mô hình sau:
X + trường và X + hóa
Đuổi hình bắt chữ
Hình thức truyền hình trực tiếp các cuộc giao lưu, đối thoại, các chương trình nhân đạo, lễ hội.. qua hệ thống ca-me-ra ở các địa điểm cách xa nhau
Cơm giá rẻ thường bán trong các quán nhỏ hoặc trên vỉa hè (Sinh viên và người bình dân thường dùng)
Đây là giải thưởng tôn vinh những con người có đôi bàn tay khéo léo, tài giỏi trong việc thực hiện một thao tác lao động, kĩ thuật đạt hiệu quả xuất sắc
Đây là loại đường dành cho xe chạy với tốc độ cao
Nói gì với cậu ấy bây giờ nhỉ ?
Đây là hình thức trò chuyện với bạn bè... qua máy tính
A! Mình rất nhớ và muốn gặp cậu !!!
BT4:
Từ vựng của một ngôn ngữ có thể thay đổi hay không ?
Luôn thay đổi vì:
Các svht trong tự nhiên xã hội luôn thay đổi, phát triển
Nhận thức của con người cũng thay đổi theo
Từ vựng thay đổi và phát triển để đáp ứng nhu cầu
phát triển của xã hội và giao tiếp của con người.
Cách phát triển từ vựng
Phát triển
Số lượng từ ngữ
Phát triển
nghĩa của từ
PT
láy
Biến đổi nghĩa

PT
Ẩn
dụ

PT
Hoán
dụ
Tạo từ mới
Phát triển nghĩa
PT
ghép
Vay mượn
Tiếng
Hán
Ngôn
Ngữ
khác
Có những cách nào để phát triển từ vựng ?
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
- Học thuộc ghi nhớ
Làm các BT còn lại ở SGK
Tìm hiểu thêm các từ ngữ mới được dùng hiện nay
Chuẩn bị bài “Truyện Kiều – Nguyễn Du”.
+ Đọc văn bản
+ Trả lời câu hỏi ở SGK